چگونه از کبد خود مراقبت کنیم؟

سرویس سبک زندگی فردا: کبد چرب به دلیل تجمع مقادیر زیاد چربی در سلول‌های کبد ایجاد می‌شود. شیوع کبد چرب با سرعت هشدار دهنده‌ای در حال افزایش است. درمان به موقع آن بسیار اهمیت دارد، چون در صورت پیشرفت به استئاتوهپاتیت (التهاب کبد در نتیجه تجمع چربی در کبد) و سیروز کبد (التهاب مزمن بافت کبد که با علائم بالینی متعددی همراه است)، برگشت ناپذیر خواهد بود. در ادامه این مطلب را به نقل از سایت زندگی آنلاین می‌خوانیم.

از سوی دیگر، چون بیماران مبتلا به کبد چرب دارای علائمی نیستند، بیماری معمولا در مراحل اولیه شناسایی نمی‌شود. چاقی (بخصوص چاقی شکمی)، دیابت نوع دو و افزایش چربی خون از جمله مهمترین علل ابتلا به کبد چرب محسوب می‌شوند. برخی بیماران مبتلا به کبد چرب با وجود چاقی شکمی و مقاومت به انسولین، ممکن است وزن طبیعی داشته باشند. این گروه از بیماران از رژیم غذایی ناسالمی پیروی می‌کنند.

تنها روش درمانی ثابت شده برای کبد چرب، تغییر سبک زندگی شامل رژیم غذایی است. در این مقاله تاثیر ترکیب رژیم غذایی، کاهش وزن و فعالیت بدنی بر ایجاد و یا درمان کبد چرب مورد بحث قرار می‌گیرد.

عوامل تغذیه‌ای ایجاد کننده کبد چرب

کاهش سریع وزن یکی از عوامل ایجاد کننده کبد چرب است. رژیم‌های غذایی بسیار کم کالری می‌توانند منجر به کاهش وزن بسیار زیادی شوند. این رژیم‌ها تجمع چربی در کبد را کاهش می‌دهند، اما از سوی دیگر از طریق ایجاد نکروز کبد و التهاب باعث آسیب کبد می‌شوند.

اسید‌های چرب ترانس در بروز کبد چرب نقش دارند. بعضی از منابع غذایی اسید‌های چرب ترانس عبارتند از: مارگارین، کره و روغن سرخ کردنی.

کلسترول نیز در ایجاد کبد چرب نقش دارد. برخی منابع غذایی کلسترول عبارتند از: کله پاچه، جگر، گوشت‌های احشایی، میگو و کره.

نوشابه‌ها به دلیل دارا بودن میزان زیاد کالری و قند منجر به چاقی، دیابت، کبد چرب و بیماری‌های قلبی عروقی می‌شوند. دریافت شکر نیز باعث افزایش سنتز تری گلیسرید در کبد و در نهایت منجر به کبد چرب می‌شود. در دهه‌های اخیر میزان مصرف نوشابه‌ها که منبع اصلی دریافت شکر هستند افزایش یافته است. هرچه میزان مصرف نوشیدنی‌های دارای قند بیشتر باشد، خطر بروز کبد چرب نیز افزایش می‌یابد.

مصرف فست فود نیز با افزایش وزن و مقاومت به انسولین ارتباط دارد. افرادی که بیش از دو بار در هفته فست فود مصرف می‌کنند، به طور میانگین ۵/۴ کیلوگرم وزن بیشتری دارند و خطر مقاومت به انسولین در آن‌ها دو برابر بیشتر است. مصرف این مواد غذایی به مدت ۶ ماه منجر به افزایش میزان آنزیم‌های کبدی در سرم و آسیب کبد نیز می‌شود می‌شود.

عوامل تغذیه‌ای درمان کننده کبد چرب

کاهش تدریجی وزن نقش بسیار مهمی در درمان کبد چرب دارد. رژیم‌های غذایی متعادل که با کاهش تدریجی وزن همراهند، پس از سه ماه باعث کاهش تجمع چربی در کبد می‌شوند. تاثیر مثبت این رژیم غذایی در صورتی که به مدت طولانی و به همراه ورزش، تحت نظر متخصص تغذیه رعایت شود، افزایش می‌یابد.

اسید‌های چرب امگا ۳ در کبد چرب نقش محافظتی دارند. این اسید‌های چرب به میزان زیاد در روغن ماهی وجود دارند. دانه بذرک و برخی مغز‌ها (از قبیل: گردو، فندق، بادام و پسته) نیز منابع خوب امگا ۳ هستند. اسید‌های چرب تک غیر اشباع از طریق کاهش کلسترول، اثرات مفیدی دارند. بعلاوه این اسید‌های چرب نسبت به سایر چربی‌ها موجب کاهش تجمع چربی در کبد و در نتیجه بهبود التهاب کبد می‌شوند. روغن زیتون مهمترین منبع این اسید چرب است (سایر منابع شامل مغز‌ها و اواکادو هستند).

ویتامین E. التهاب را کاهش داده و باعث بهبود کبد چرب می‌شود. این ویتامین در منابع غذایی از قبیل: روغن‌های نباتی و مغز‌ها وجود دارد. با اینحال، مصرف مقادیر زیاد ویتامین E. باعث افزایش خطر سکته هموراژیک می‌شود و بنابراین باید در مصرف آن احتیاط شود.

ویتامین D. باعث کاهش خطر دیابت، فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی می‌شود. مصرف طولانی مدت مکمل ویتامین D، التهاب و تجمع چربی در کبد را کاهش می‌دهد.

پلی فنل‌ها گروهی از ترکیبات هستند که به عنوان آنتی اکسیدان و ضد التهاب نقش دارند و باعث بهبود متابولیسم کبد می‌شوند. میوه ها، سبزیجات، چای، قهوه و شکلات منابع اصلی پلی فنل‌ها هستند. کمبود برخی مواد معدنی از قبیل: مس، سلنیم و آهن در بیماران مبتلا به کبد چرب مشاهده می‌شود و تجویز مکمل این مواد معدنی می‌تواند در این بیماران موثر باشد. مس و سلنیم در بدن به عنوان آنتی اکسیدان عمل می‌کنند و آهن در انتقال اکسیژن و سنتز ماده ژنتیکی نقش دارد.

پروبیوتیک‌ها نیز اثرات مفیدی در درمان کبد چرب دارند. پروبیوتیک‌ها باکتری‌های مفید ساکن روده هستند. استفاده از مکمل پروبیوتیک‌ها باعث کاهش تجمع چربی در کبد می‌شود. افزودن دارچین و زردچوبه به رژیم غذایی به عنوان حساس کننده‌های انسولین عمل کرده و باعث افزایش تاثیر رژیم غذایی در پیشگیری و درمان کبد چرب می‌شود.

فعالیت بدنی

انجام روزانه یا هفتگی ورزش‌هایی از قبیل: پیاده روی، شنا یا دوچرخه سواری به همراه رژیم غذایی در بهبود کبد چرب بسیار موثر است. ورزش باعث کاهش خطر دیابت، فشار خون بالا و چربی خون بالا می‌شود که همگی از جمله عوامل خطر کبد چرب محسوب می‌شوند. همچنین ورزش باعث کاهش میزان آنزیم‌های کبدی در سرم بیماران مبتلا به کبد چرب می‌شود. حتی افزایش اندک در میزان فعالیت بدنی روزانه نیز باعث بهبود آنزیم‌های کبدی می‌شود.