از الف تا ی صفرای سنگ ساز

جام جم: کیسه صفرا، عضوی گلابی شکل زیر کبد و چسبیده به آن است که مایع صفراوی مترشحه از کبد در فواصل بین خوردن غذا در آن انباشته و غلیظ می‌شود. مایع صفراوی حاوی نمک و اسیدهای صفراوی، کلسترول و بیلی‌روبین حاصل از تجزیه گویچه‌هایی قرمز است. اگر به هر دلیلی ترکیب مواد فوق که نسبت خاصی با هم دارد به هم بخورد احتمال رسوب صفرا و تشکیل هسته اولیه سنگ کیسه صفرا زیاد می‌شود. دکتر کرم‌الله طولابی- دانشیار جراحی دانشگاه علوم پزشکی تهران در این باره اطلاعات مفیدی را در اختیار ما قرا داده است که در مطلب زیر می خوانید. سنگ‌های صفراوی می‌توانند منشأ کلسترولی (سفید)، بیلی‌روبینی (سیاه) یا عفونی داشته باشند. میزان تشکیل سنگ در خانم‌های سفید‌پوست و چاق و چند‌زا شایع‌تر است. این سنگ‌ها در کسانی که تغییرات شدید وزن داشته و گرسنگی‌های طولانی داشته‌اند نیز شیوع بیشتری دارد. سنگ‌های صفراوی ممکن است سال‌ها بدون علامت باشند. ولی در بیشتر موارد می‌توانند با انسداد مجاری صفراوی، پانکراس و کیسه صفرا، باعث خطرات جدی و مهلک شوند. درد شدید شکم، تهوع و استفراغ، زردی و تب و لرز می‌توانند علائم سنگ‌های صفراوی باشند. دردهای ناشی از سنگ صفرا را قولنج صفراوی می‌گویند. زیرا به صورت متناوب و بعد از خوردن غذاهای چرب و پر پروتئین ایجاد می‌شود. درد‌های ناشی از سنگ صفرا یکی از شکایات شایع بیماران است که در بسیاری از مواقع نادیده گرفته می‌شود. این نادیده گرفتن و عدم توجه به علائم سنگ صفراوی بیشتر در مردان جوان و میانسال دیده می‌شود، به‌طوری که سال‌ها ممکن است به اشتباه درمان‌های دارویی برای التهاب و زخم‌های ناشی از معده و دوازدهه بگیرند. سونوگرافی، ساده‌ترین و کم‌خطرترین و تا حدودی ارزان‌ترین راه تشخیص سنگ‌های صفراوی است که در دسترس بوده و برای تمام بیماران و حتی خانم‌های باردار کاربرد دارد. سایر وسایل تشخیصی مثل سی‌تی‌اسکن و ام‌آرآی به علت عوارض و هزینه بالا، نقش چندانی در تشخیص این سنگ‌ها ندارند. تنها راه درمان قطعی ومطمئن سنگ‌های صفراوی برداشتن کیسه صفرا همراه با سنگ‌های داخل آن است. برخلاف تصور مردم و بعضی پزشکان غیرجراح، این سنگ‌ها هرچقدر ریزتر و متعدد باشند خطرناک‌ترند. این سنگ‌ها لازم نیست حتما علامت‌دار شوند تا دست به کار جراحی شد، بلکه تمام سنگ‌های علامت‌دار وسنگ‌های خاموش که کوچک و متعدد بوده و در افراد میانسال و جوان دیده می‌شود نیاز به جراحی دارند تا از خطرات بالقوه و بعضا کشنده ناشی از عوارض این سنگ‌ها بتوان جلوگیری کرد. جراحی لاپاروسکوپی، انتخاب اول درمان سنگ صفراوی و تنها علاج واقعی آن است. این عمل جراحی با عارضه بسیار کم و ناچیزی همراه خواهد بود. بیمار به مدت 24 ساعت در بیمارستان می‌ماند و سپس ترخیص می‌شود. باتوجه به مزایای عمل لاپاروسکوپی، بیمار از روز بعد از عمل می‌تواند فعالیت‌های فیزیکی روزمره خود را شروع کند. در حال حاضر درمان‌های دارویی نقشی در درمان سنگ‌های صفراوی ندارد و به بیماران توصیه می‌شود به جای درمان‌های ناموفق و زمانبر و پرهزینه دارویی که نتیجه‌ای عاید مریض نمی‌کنند، در اولین فرصت ممکن، اقدام به عمل جراحی کیسه صفرا کند تا از مخاطرات جدی بعدی پیشگیری شود.