نگاهی‌برسخنان امام‌موسی‌کاظم(ع)در زندان

فارس: حجت‌الاسلام والمسلمین احمد عابدی، رییس دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم: تعدادی از کتاب‌های حدیث به اسم «مسند» شناخته می‌شود، معمولاً مسند به کتابی گفته می‌شود که احادیث آن با سند پیوسته به رسول خدا(ص) برسد.

بنابراین وقتی گفته می‌شود: «مسند امام موسی بن جعفر(ع)» مقصود کتابی است که احادیث آن را امام هفتم(ع) با سند و به توسط آباء و اجداد خود از رسول خدا(ص) نقل کرده باشد.

مسند امام موسی بن جعفر(ع) مجموعه 59 حدیث است که در سال‌های 180 تا 182 که امام در زندان سندی بن شاهک محبوس بودند، ابوعمران موسی بن ابراهیم مروزی به دیدار امام رفته و امام این احادیث را برای او بیان کرده است .

این احادیث از جهات گوناگون دارای اهمیت فراوان است. زیرا اولاً در زندان بیان شده‌اند، ثانیاً تمام احادیث آن مستند به پیامبر اکرم(ص) است مگر این دوازده حدیث 16، 21، 22، 23، 29، 32، 37، 38، 39، 42، 43، 57 و ثانیاً محتوا و مضمون بلند آن‌ها مخصوصاً در موضوعات اخلاقی سبب شده است که برای عموم مردم مفید باشد.

گرچه در کتاب‌های رجالی از مذهب راوی این احادیث بحثی نشده است، ولی از خود این احادیث و با توجه به مسند بودن آن‌ها می‌توان مذهب راوی را کشف کرد و به خواست خداوند در شرح احادیث از آن بحث خواهم کرد.

*سند کتاب

این کتاب را شیخ ابوالمکارم مبارک بن محمد بن معمر بادرایی از ابوبکر احمد بن علی بن علی بن حسن طرثیثی از ابوعبدالله حسین بن شجاع صوفی موصلی از ابوبکر محمد بن عبدالله بن ابراهیم شافعی از ابوعبدالله محمد بن خلف بن ابراهیم بن عبدالسلام مروزی و او از ابوعمران موسی بن ابراهیم مروزی و او از امام هفتم نقل کرده است، این کتاب با کوشش آقای محمد حسین حسینی جلالی مکرراً در ایران و بیروت چاپ شده است.

*احادیث

1- موسی بن ابراهیم مروزی گوید: موسی بن جعفر(ع) به من خبر داد از پدرش جعفر بن محمد، از پدرش محمد بن علی،‌ از پدرش علی بن الحسین، از پدرش حسین بن علی،‌ از پدرش علی بن ابیطالب(ع) که فرمود: رسول خدا(ص) حدیث گفت مرا: «کسی به سن بلوغ نرسید مگر آنکه مرتکب خطایی شده است مگر عیسی بن مریم و مادرش مریم، و یحیی فرزند زکریا درود خدا بر آنان».

2- رسول خدا(ص) فرمود: کسی که صبح کند و چیزی غیر از خداوند بزرگترین همت او باشد از خدا نباشد.

3- رسول خدا(ص)‌ فرمود: کسی که حدیثی را از من نقل کند، در حالی که می‌داند آن دروغ است او یکی از دروغگویان است.

4- متأسفانه حدیث چهارم از اصل کتاب ساقط شده است.

5- رسول خدا(ص)‌ نهی کرد از آنکه مردی بین پدری و فرزندش بنشیند.

6- رسول خدا (ص)‌فرمود: بر هر مسلمانی روز جمعه سه چیز لازم است: غسل، ‌مسواک، بوی خوش.

7- رسول خدا(ص) از صدای آرام انسان خوشش می‌آمد و از کسی که فریاد بلند دارد بدش می‌آمد.

8- رسول خدا(ص) از فحش دادن به روزها و ساعت‌ها و باد و خورشید و ماه و ستارگان نهی می‌کرد.

9- رسول خدا(ص) فرمود: عُجب عمل هفتاد سال را از بین می‌برد.

10- رسول خدا(ص) فرمود: هر کس به رزق اندک از خدا راضی باشد،‌خداوند به عمل اندک از او راضی باشد.

11- رسول خدا(ص) فرمود: اگر دوست دارید نمازتان افزون شود، خوبانتان را مقدم بدارید.

12- رسول خدا(ص)‌ فرمود: قاضی عادل نخستین کسی است که به بهشت فرا خوانده می‌شود.

13- آمدن رسول خدا با بوی خوش شناخته می‌شد.

14- رسول خدا(ص)‌ فرمود: اطاعت کسی در نافرمانی خدای عزوجل جایز نیست.

15- رسول خدا(ص) فرمود: هرکس خود را فرزند غیر پدرش بداند، روز قیامت با مشرکان محشور می‌شود.

16- علی(ع) فرمود: توانگری یاور خوبی بر اطاعت خدا است.

17- رسول خدا(ص) ‌فرمود: هرگاه خدا بنده‌ای را دوست بدارد گرفتارش می‌کند تا تضرع او را بشنود.

18- رسول خدا(ص) فرمود: هر کس ایمان به خدا و روز آخر دارد...،‌ متأسفانه بقیه این حدیث از بین رفته است.

19- رسول خدا (ص) فرمود: هر کس بر سر راه مسلمانان آنان را اذیت کند، لعنت ملائکه بر او واجب است.

20- رسول خدا (ص) فرمود: هرگاه یکی از شما برادرش را دوست می‌دارد نام و کنیه و لقب و نام قبیله او را سؤال کند.

21- علی(ع) فرمود: اشاره هنگام هلال ناپسند است.

22- علی(ع) فرمود: کسی که بر نمازهای پنج‌گانه به جماعت محافظت کند، جزء غافلان نوشته نشود.

23- علی (ع) فرمود: کسی که نزد مردم توریه می‌کند، به چیزی که خداوند خلاف آن را می‌داند خدا نزد مردم خوارش خواهد کرد.

24- رسول خدا(ص)‌ فرمود: شیطان هرگونه تلاشی را علیه انسان انجام می‌دهد و وقتی بر او غلبه کرد در مال او عمل می‌کند و هرگز نمی‌گذارد چیزی را در اطاعت خدا انفاق کند.

25- رسول خدا(ص) فرمود: کسی به شیطان نزدیک نشد مگر آنکه از خدا دور گردید.

26- رسول خدا(ص) فرمود: با زنان مشورت کنید و آنان را مخالفت کنید که در مخالفت آنان برکت است،‌ و برای خنثی عقل نیست و برای متکبر درشت خو عقل نیست. (توضیح: البته منظور این نیست که اگر خانم‌ها نظر خوب و درستی دادند مخالفت کنید، بلکه به دلیل علاقه به همسر از وظایف الهی کوتاهی نکنید و قدرت نه گفتن به زن و همسر را داشته باشید).

27- رسول خدا(ص) فرمود: خدای رحمت کند کسی که سخنی می‌گوید تا بهره‌ای از آن ببرد یا سکوت می کند تا سالم بماند.

28- رسول خدا(ص) فرمود: خوبی کن به کسی که اهل آن است و کسی که اهل آن نیست، چون اگر او اهل نیکی نیست، تو اهل آن باشی.

29- علی(ع) فرمود: مصافحه دوستی را نگه می‌دارد.

30- رسول خدا(ص) فرمود: هر که بگوید: لا اله الا الله احداً صمداً لم یلد و لم یولد و لم یکن له کفواً احدً، خدا چهل هزار حسنه برای او می‌نویسد.

31- رسول خدا(ص) فرمود: هر گاه عرب عمامه خود را بیندازد، عزت خود را انداخته است.

32- علی(ع) فرمود: مردمی بیایند که به وسیله قرآن با شما مجادله کنند، پس آنان را به سنت بگیرید، زیرا اصحاب سنت به کتاب خدا آشناترند.

33- رسول خدا(ص) فرمود: هرکس به دین دوست خود است، پس هر کدام شما ببیند با چه کسی دوست می‌شود.

34- حسن و حسین(ع) جایزه‌های معاویه بن ابی سفیان را نمی‌پذیرفتند.

35- رسول خدا(ص) فرمود: هرکس از شما می‌خواهد حجامت کند،‌ روز شنبه حجامت کند.

36- رسول خدا(ص) فرمود: به هر کس اذن برای دعا داده شود، درهای رحمت به رویش گشوده شود.

37- علی(ع) فرمود: فال بد به کسی که توکل بر خدا کند، آسیب نمی‌رساند.

38- مردی را نزد علی آوردند که به خداوند توهین کرده بود، علی(ع) فرمود: او را بکشید ‌و هر کس پیامبران خدا را ناسزا گوید، نیز او را بکشید.

39- علی(ع) فرمود: پیامبری از پیامبران-که به او عزیر گفته می‌شد- گفت: پروردگارا، منزهی، شأن تو چه بزرگ است و چه شگفت است! ابتدای تو از چه بوده است؟ سپس(به عنوان پشیمانی از سؤال خود) عزیر مقداری خاک برداشته بر دهان خود ریخت. خداوند عزوجل به او وحی نمود: ای عزیر، دخالت در کار من کردی،‌به عزت و جلال خود سوگند که نام تو را از دیوان انبیاء محو می‌کنم، پس تو همراه آنان ذکر نمی‌شوی.1

40- رسول خدا(ص) فرمود: نپرداختن دستمزد کارگر از گناهان کبیره است.

41- رسول خدا(ص) فرمود: هرگاه خداوند برای کسی خیر بخواهد او را در دین فقیه، و بینای به عیوب خویش می‌گرداند، و زاهد در دنیایش قرار می‌دهد.

42- علی(ع) فرمود: از نشانه‌های نزدیکی قیامت جذام و شیوع بواسیر و مرگ ناگهانی است.

43- از امیرالمؤمنین(ع) حکم مردن موش در چاه سؤال شد، فرمود: چهل دلو از آن کشیده می‌شود.

44- رسول خدا(ص) فرمود: هرکس درباره قَدَر صحبت کند، روز قیامت آن را از او سؤال می‌کنند‌ و هر که صحبت نکند روز قیامت از او سؤال نشود.

45- رسول خدا(ص) ‌فرمود: هیچ پدری فرزندش را به بهتر از ادب نیک تعلیم نداده است.

46- رسول خدا (ص) فرمود: گروهی روز قیامت دوست دارند که از ثریا سقوط می‌کردند، اما امیر بر چیزی نمی‌شدند.

47- رسول خدا(ص) فرمود: دعای سه گروه رد نمی‌شود: پیشوای عادل، روزه‌دار تا آنکه افطار کند، دعای مظلوم.

48- رسول خدا(ص) فرمود: هر که بگوید من عالم هستم او جاهل است.

49- رسول خدا(ص) فرمود: هر که بگوید من در جهنمم پس او در جهنم است.

50- رسول خدا(ص) فرمود: بهترین اخلاق مؤمنان عفو است.

51- رسول خدا(ص) فرمود: امام به هر کس حد بزند، همان حد کفاره گناه اوست.

52- رسول خدا(ص) فرمود: هر که برادر مسلمانش را عفو کند، خدا او را عفو کند.

53- رسول خدا(ص) فرمود: خدای متعال گوید: بهشت بر کسی که چشمانش را بگیرم واجب است.

54- رسول خدا(ص) فرمود: بهترین زنان کسی است که هرگ اه چیزی به او داده شود شکر کند و هر گاه منع شود صبر کند.

55- رسول خدا(ص)‌ محلل و کسی که برای او محلل انجام شود را لعنت کرده است.

56- رسول خدا(ص) فرمود: هر گاه کسی از شما در حال نماز باشد و زنی او را بخواند پس باید او را اجابت کند.

57- علی(ع) فرمود: روز جمعه یک دینار صدقه بده، رسول خدا(ص) این را بیش از جمعه از ما می‌خواست.

58- رسول خدا(ص) فرمود: ایمان شناخت به قلب و اقرار به زبان و عمل به اندام است.

59- رسول خدا(ص) فرمود: ایمان ندارد مگر آنکه ایمان به چهار چیز داشته باشد: شهادت دهد که خدایی غیر از الله نیست،‌ او تنهاست و شریکی ندارد و من رسول خدا هستم که مرا به حق مبعوث کرده، و ایمان به قدر داشته باشد چه خیر یا شر آن و ایمان به مبعوث شدن پس از مرگ داشته باشد.2

*پی‌نوشت‌ها:

1- از این حدیث استفاده می‌شود که تفکر در ذات خدا جایز نیست و تنها باید در اوصاف و افعال خدا بحث کرد.

2- همه احادیث این کتاب مثل سند اول از امام کاظم(ع) تا رسول خدا(ص) یا امیرالمؤمنین(ع) سند متصل دارند و این سند طلایی (سلسله الذهب) در همه آن‌ها تکرار شده است و ما فقط به ترجمه متن احادیث اکتفا کردیم.