آدابی که مسلمان باید سر سفره بدانند

فارس: هر گاه رسول خدا(ص) غذا می‌خوردند به فرد رو به روی خود لقمه تعارف می‌کردند و هنگام نوشیدن به کسی که در سمت راست او بود آب می‌دادند. شبکه اطلاع رسانی دانا نوشت: کتاب مفاتیح الحیات کتاب ارزشمندی است که زیر نظر آیت الله جوادی آملی با همکاری جمعی از اساتید حوزه و توسط انتشارات اسرا به چاپ رسیده است؛ این کتاب را جلد دوم مفاتیح الجنان می نامند، از نظر آیت الله جوادی آملی تفاوت این کتاب و مفاتیح الجنان در این است که این کتاب جهت حرکت انسان در راه حق و با چراغ حق و در منظر خداست. در قسمتی از مقدمه این کتاب آمده است: استاد، علامه آیت الله جوادی آملی (دام ظله) با اشراف همه جانبه به منابع وحیانی و با بهره وری کامل از کتاب و سنت و همچنین عقل برهانی و نیز با ژرف بینی خاص به این ایده تفظّن دادند که همانطور که بزرگ محدث روزگار ما، جناب حاج شیخ عباس قمی(رحمة الله) با اثر ماندگار و سودمندش یعنی مفاتیح الجنان، راه سلوک بندگان و ارتباط انسان با خدا را از طریق انجام دادن اعمال عبادی در سه بخش نماز، دعا و زیارات و بهره مندی از ثواب و پاداش آنها هموار کرد، کتابی دیگر لازم است که جلد دوم و مکمل آن محسوب شود و شئون دنیایی به ویژه امور اجتماعی بندگان را نیز با همان رویکرد، با آموزه های وحیانی مرتبط سازد تا آدمی در زندگی خود از این برنامه های الهی بهره مند گردد و از آثار آن، هم در دنیا و هم در عقبا سود ببر، از این رو این کتاب، مفاتیح الحیاة نام گرفت. حال در این بخش سعی داریم قسمت‌هایی از این کتاب را به ترتیب فصل‌ها بازنشرکنیم. * خوردن و آشامیدن رسول خدا (سلام الله علیه واله و سلم)می فرماید: هر کس غذای حلال بخورد فرشته ای بالای سرش بایستد و برایش آمرزش بخواهد تا از خوردن فارغ شود. گفتن بسم الله: رسول خدا (سلام الله علیه واله و سلم)می فرماید:با جماعت بخورید و بسم الله الرحمن الرحیم بگویید تا برکت غذا زیاد شود. سپاسگزاری: رسول خدا (سلام الله علیه واله و سلم)می فرماید: پاداش کسی که می خورد و سپاس آن را می گزارد همانند کسی است که برای خدا روزه می گیرد. راه نرفتن: امام صادق(سلام الله علیه)می فرماید: در حال راه رفتن غذا نخور مگر از روی ناچاری. ندمیدن: رسول خدا (سلام الله علیه واله و سلم)می فرماید: در خوردنی و آشامیدنی فوت نکنید(غذا به قدری گرم نباشد که با دمیدن خنک شود). توجه به مصلح غذایی: امام صادق(سلام الله علیه)می فرماید: هرگاه پنیر و گردو باهم خورده شوند در هر یک شفایی هست؛ ولی اگر جداگانه خورده شوند در هر یک دردی هست. رعایت غذا(و میوه) هر فصل: امام رضا(سلام الله علیه) می فرماید: به اندازه توان و میل خود در تابستان غذای با طبع سرد و در زمستان غذای با طبع گرم و در دو فصل دیگر غذای معتدل بخود. به پشت خوابیدن پس از غذا: امام صادق(سلام الله علیه) می فرماید: (کمی) به پشت دراز کشیدن پس از سیری بدن را فربه، غذا را گوارا و درد را ریشه کن می کند. وعده های غذایی امام رضا(سلام الله علیه)می فرماید: در جسم انسان رگی به نام (عشاء) وجود دارد که چنانچه شخص شام نخورد آن رگ تا صبح وی را نفرین کند. * برخی آداب سفره گروهی غذا خوردن: رسول خدا (سلام الله علیه واله و سلم) می فرماید: محبوب ترین غذا نزد خدا آن است که دست ها بر آن بسیار باشد. جمعی غذا بخورید و پراکنده نباشید، چرا که برکت در اجتماع است. از نزد خود برداشتن: رسول خدا (سلام الله علیه واله و سلم) می فرماید: هر گاه سفره گسترده شد از نزد خود بخور و از پیش روی همنشین خود غذا برندار و از قله (نقطه برجسته آن) غذا نخور، زیرا برکت از بالای آن می آید. به آرامی خوردن: امام صادق(سلام الله علیه)می فرماید: نشستن بر سر سفره را طولانی کنید، چرا که از عمرتان به شمار نمی آید. اجابت دعوت: رسول خدا (سلام الله علیه واله و سلم)می فرماید: اینکه کسی به غذایی فراخوانده شود ولی نپذیرد یا بپذیرد ولی نخورد از موارد جفاست. * غذا نخوردن بدون دعوت: رسول خدا (سلام الله علیه واله و سلم)می فرماید: هشت گروه اگر مورد اهانت قرار گیرند جز خود را سرزنش نکنند: یکی از آنها کسی است که بر سر سفره ای حاضر شود که به آن دعوت نشده است... . رهنمود های امام مجتبی(سلام الله علیه)درباره سفره: امام مجتبی(سلام الله علیه) می فرماید: درباره سفره دوازده نکته است که هر مسلمانی باید آنها را بداند: چهار نکته فرض(لازم)، چهار نکته مستحب و چهار نکته از ادب است؛ اما لازم:شناخت خدا، خشنودی از خدا، بسم الله گفتن(یاد خدا) و الحمدلله گفتن(سپاس داشتن)؛ اما سنت: دست شستن پیش از غذا؛ نشستن بر سمت چپ بدن، با سه انگشت خوردن و لیسیدن انگشتان(اگر با دست بخورد)و اما ادب: از نزد خود خوردن،لقمه کوچک برداشتن، خوب جویدن و کم نگریستم به چهره دیگران. * آداب نوشیدن با دست شسته: رسول خدا (سلام الله علیه واله و سلم) می فرماید: دستانتان را بشویید، آن گاه در آن ها آب بنوشید، چرا که هیچ ظرفی پاکیزه تر از دست نیست. طلا نبودن ظرف: رسول خدا (سلام الله علیه واله و سلم) می فرماید:کسی که در ظرف طلا و نقره غذا می خورد یا نوشیدنی می آشامد در شکم خود آتش دوزخ را غرغره می کند. از سمت دستگیره ظرف ننوشید: رسول خدا (سلام الله علیه واله و سلم)می فرماید: آب را از سمت دستگیره آن ننوشید؛ چرا که محل جمع شدن چرک و آلودگی است. ایستادن: امام صادق(سلام الله علیه) می فرماید: ایستاده آب نوشیدن در روز غذا را گوارا می کند و در شب زرد آب می آورد. گردآوری خرده های غذا: رسول خدا (سلام الله علیه واله و سلم) به امیرمومنان (سلام الله علیه)فرمود: غذایی را که در سفره ات می ریزد بخور، چرا که فقر را از تو دور می کند و آن مهریه ی حورالعین است و هر کس آن را بخورد قلبش سرشار از علم و حلم و ایمان و نور شود. * پرخوری رسول خدا (سلام الله علیه واله و سلم)می فرماید: خدا سه چیز را دوست دارد: کم حرفی، کم خوابی و کم خوری؛ نیز فرمود: غذایتان را با یاد خدا و نماز هضم و ذوب کنید و با شکم پر نخوابید که سنگدل می شوید؛ باز فرمود: هر که در دنیا(بر اثر پرخوری)زیاد آروغ بزند در قیامت گرسنگی اش بیشتر خواهد بود. لقمان به پسرش فرمود:پسرم! هرگاه معده پر شد اندیشه می خوابد، حکمت گنگ می شود و اندام ها از عبادت باز می مانند. * سیره پیامبر در خوردن و آشامیدن رسول خدا (سلام الله علیه واله و سلم) غذای داغ نمی خورد تا سرد شود و می فرمود: خدا به ما آتش نخورانده است. غذای داغ برکت ندارد پس آن را سرد کنید، و آن حضرت هرگاه غذا می خورد بسم الله می گفت و با سه انگشتش از غذای پیش روی خود می خورد و از غذای جلوی دیگران میل نمی کرد و خوردن غذا را پیش از دیگران آغاز می کرد و با سه انگشت ابهام(شست) و انگشت کنار آن(سبابه) و انگشت وسط می خورد و گاهی از انگشت چهارم کمک می گرفت و (گاهی) با همه کف دستش غذا می خورد و با دو انگشت غذا نمی خورد و می فرمود: با دو انگشت خوردن کار شیطان است. راوی می گوید: هر گاه رسول خدا (سلام الله علیه واله و سلم) غذا می خورد، به فرد روبه روی خود لقمه تعارف می کرد و هنگام نوشیدن، به کسی که در سمت راست او بود آب می داد.