جشن تکلیف به ظاهر ایرانی اما به سبک غربی!

روزنامه فرهیختگان: فرهنگ غربی آنقدر در برخی بخش‌های فرهنگی ما ریشه‌دار شده است که می‌توان گفت: بسیاری از رسم و رسوم ایرانی‌ها رنگ و بوی غربی به خود گرفته است. جشن‌هایی به ظاهر ایرانی و مذهبی در گوشه و کنار این کشور برگزار می‌شود، اما نه رنگی از ایرانی بودن دارند و نه بویی از مذهبی بودن! از مقوله جشن‌های نوظهور که به بهانه‌های مختلف برگزار می‌شوند و تنها بهانه‌ای برای فخر‌فروشی و اشرافی‌گری هستند که بگذریم، به جشن‌های تکلیفی می‌رسیم که به همه جشنی شباهت دارند غیر از جشن مذهبی تکلیف! تم‌های جشن تکلیف، چادر نماز و سجاده‌های سنگ‌دوزی شده، کیف‌های شکوفه‌زده، آهنگ‌های مخصوص جشن تکلیف، ست لباس میهمانان و... ازجمله مواردی هستند که به جشن تکلیف اضافه شده‌اند و یک جشن ساده مذهبی که به‌منظور آشنایی فرزند با دستورات دینی برگزار می‌شد را به یک میهمانی مجلل و تشریفاتی که در آن هیچ آموزش دینی به فرزند داده نمی‌شود تبدیل کرده است. روزگاری نه‌چندان دور برای گرفتن جشن تکلیف برای دختر‌هایی که به سن ۹ سالگی می‌رسیدند، مراسمی برگزار می‌شد که با واژه «تکلیف» همخوانی داشت و بر محور جشن‌های گروهی ساده با اولویت نماز و سجاده استوار بود. اما در هیاهوی زندگی شهری و زندگی‌های امروزی، مراسم سنتی «جشن تکلیف» برای دختر‌ها هم متفاوت شده است. این روز‌ها رقص و پایکوبی، آواز و میهمانی‌هایی که بیشتر به مراسم عروسی شبیه است، جای خود را به سجاده و نماز برخی خانواده‌ها در جشن تکلیف دخترشان داده است. برگزاری جشن تکلیف واجب است؟ جشن تکلیف یکی از مراسم مذهبی دین اسلام است که برای دختران و پسران مسلمانی که به سن تکلیف رسیده‌اند، به اجرا در می‌آید. براساس دستور‌های دینی، دختران و پسران مسلمان که این آیین مذهبی برای آن‌ها به اجرا در می‌آید، مکلف نامیده می‌شوند و باید واجبات دین اسلام را انجام داده و از محرمات (آنچه خداوند ممنوع دانسته) دوری جویند. جشن تکلیف برای دختران مسلمان، در پایان ۹ سالگی و آغاز ۱۰ سالگی و برای پسران، پایان ۱۵ سالگی و آغاز ۱۶ سالگی می‌باشد. همچنین در مدارس کشور این مراسم هر ساله برای دانش‌آموزان دختر پایه سوم ابتدایی برگزار می‌شود. افرادی که به سن تکلیف رسیده‌اند، موظف هستند که نسبت به فراگیری احکام دینی هم اقدام کنند. دین اسلام، انجام جشن تکلیف را درخصوص دختران و پسرانی که به‌جز سن، سایر شرایط تکلیف را احراز نکنند، واجب نمی‌داند. چهار شرط اصلی که لازمه مکلف دانستن فرد است، عبارتند از: بلوغ، عقل، علم و قدرت‌بدنی. روایتی از یک جشن تکلیف مدرن در برخی میهمانی‌ها که به‌مناسبت جشن تکلیف دختر یا پسر که غالبا جشن‌های دختران تازه به تکلیف رسیده است، می‌بینیم دعوت از میهمانان با ارسال کارت‌دعوت انجام می‌شود، کارت دعوت‌هایی که عکس دختری به سن تکلیف رسیده روی آن چاپ شده است (حالا این عکس‌ها هم عکس‌های با حجاب این دختر به تکلیف رسیده است و هم عکس‌های بی‌حجاب!) این کارت‌ها آدم را بیشتر یاد کارت‌دعوت عروسی می‌اندازد تا یک مراسم مذهبی به نام جشن تکلیف! میهمانی با پخش موزیک شروع می‌شود، موزیک‌هایی که مثلا متناسب با حال و هوای مراسم است و مضمونی در رابطه با دختران دارند، البته این موزیک‌ها کاملا غربی و به‌اصطلاح غیرمجاز است! در ادامه دختری که به سن تکلیف رسیده است با لباس خاصی که برای این مراسم برایش دوخته شده است در بین میهمانان حاضر می‌شود، لباسی که دختران در این نوع جشن تکلیف‌ها به تن می‌کنند بیشتر شبیه به ظاهر فرشته‌هاست، تاج‌گلی بر سر، دو‌بال بر پشت لباس دوخته و دامن‌هایی پف‌دار لباس دختران به سن تکلیف رسیده است. البته در برخی مراسم دختران قبل از حضور در جمع به آرایشگاه رفته و مانند یک عروس کوچک آرایش و در مراسم حاضر می‌شوند. در این مراسم پس از برگزاری رقص و پایکوبی، بخش پایانی مراسم گرفتن عکس‌های یادگاری با دختر خانواده و اهدای هدایاست. برای اهدای هدایا به دختر‌خانم هم مانند مراسم عروسی چشم و هم‌چشمی وجود دارد و اقوام و فامیل‌ها برای دادن هدیه با کارت‌های بانکی، سکه و طلا از هم سبقت می‌گیرند. مدارس هم وارد بازی شده‌اند! چندی پیش در فضای مجازی فیلمی منتشر شد که گوشه‌ای از برگزاری مراسم جشن تکلیف دختران را نشان می‌داد. در این فیلم دختران ۹ ساله‌ای که تازه به سن تکلیف رسیده‌اند در حال رقص و پایکوبی با یک آهنگ غربی دیده می‌شوند. قطعا این کار با آگاهی مسئولان برگزاری مراسم انجام گرفته، اما فارغ از نامناسب بودن نفس این کار، سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا چنین مراسمی جای مناسبی برای این‌گونه حرکات است؟ مسئولان مدارس نباید بر پخش موسیقی در مدارس نظارت داشته باشند؟ این نونهالان در ابتدای راه قرار دارند و جشن تکلیف، به‌اصطلاح آغاز مسیری طولانی برای پیمودن و هر‌چه بیشتر نزدیک شدن به خداوند و اطاعت از فرامین اوست. برگزاری جشن تکلیف به سبک غربی ایرادی دارد؟ مهدی اعتمادی استاد دانشگاه و کارشناس مسائل اجتماعی در گفت‌وگو با «تبیان» می‌گوید: «برگزاری این‌گونه از جشن‌های تکلیف که به بهانه‌های گوناگون از هدف اصلی خود منحرف می‌شود، نه‌تن‌ها با اساس به بلوغ رسیدن یک دختر در سن ۹ سالگی هیچ سنخیتی ندارد، بلکه با گذر زمان به یک آسیب‌اجتماعی و ناهنجاری فراگیر تبدیل می‌شود.» هر‌چند برگزاری جشن و دعوت از دوستان و آشنایان به‌صورت رسمی هیچ ایرادی ندارد و با اصل صله‌رحم هم تناسب دارد، اما زمانی که جشن تکلیف یک دختر آن‌هم در آستانه ورود به‌دنیای تازه‌ای از بلوغ فکری و شخصیتی، با چاشنی رقص و آواز زنان و مردان حاضر در تالار‌ها و سالن‌ها همراه شود، باید با کمی تامل و تفکر بیشتری موضوع را واکاوی کرد. اینکه یک جشن مذهبی را با بی‌فکری تبدیل به یک رسم نوظهور کنیم یعنی آغاز زنگ‌خطر برای تحریف مسائل دینی! بر فرض که با مدارس متخلف برخورد شود، می‌شود با خانواده‌هایی که به این باور رسیده‌اند که باید این جشن را به این سبک برگزار کرد هم برخورد کرد؟! اینجاست که بار دیگر باید به مسئولان خفته فرهنگی بگوییم، ورود کنید و فرهنگ‌سازی رسم و رسومات را برعهده بگیرید!