زندانیان ضمانت‌های مادرانه

چندی پیش کمپین «ارمغان» برای آزادی زنان زندانی به دلیل جرایم غیرعمد تشکیل شد که افراد سرشناس نیز به آن پیوستند. از جمله اینکه زهرا احمدی ‌پور، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان میراث‌ فرهنگی به این کمپین ملحق و سحر دولتشاهی، بازیگر سینما هم سفیر این کمپین شد. ماجرا از این قرار است که این کمپین با هدف پیشگیری از ورود ناخواسته افراد به زندان‌ها و کاهش وقوع جرایم غیر کلاهبرداری در بین زنان براساس یکی از بندهای تفاهمنامه‌ ای که بین معاونت امور زنان و خانواده و ستاد دیه به امضا رسید، طراحی شد و اکنون مدتی است که از فعالیت آن می‌گذرد، آن‌چنان که هم‌وطنان می‌‌توانند با شماره‌ گیری کد دستوری #۱۰۱*۷۸۰* و واریز مبالغ دلخواه به این کمپین ملحق شوند. این اتفاق اخیر یکی دیگر از اقدامات شهیندخت مولاوردی، معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده است که قصد دارد در حوزه زنان و خانواده اثربخش باشد، چرا که خلأهای بسیاری در این بخش از جامعه وجود دارد که عمده آن تفکیک جنسیتی است، آن‌چنان که به‌جای برطرف کردن آسیب‌های اجتماعی عده ای درصدد پاک کردن صورت مساله هستند و نمود آن به صورت نامحسوس در جرایم غیرعمد زنان نیز دیده شده است. گرچه در سال‌های اخیر برخی زنان به علت ضمانت نزدیکان خود محکوم به زندان شده اند، اما این مساله نمی‌تواند زمینه ساز محدودیت صدور چک برای آنها باشد. به نظر می‌رسد بهتر است جای مرزبندی‌ها، اطلاعات حقوقی زنان را بالا ببریم تا ناخواسته وارد جرایم از پیش تعیین شده نشوند. از سوی دیگر، به علت آنکه بیشتر زنان جرایم غیرعمد را مادران تشکیل می‌دهند، این مساله می‌تواند پیامدهای منفی را با خود به همراه داشته باشد. از این رو طرح آزادسازی زنان زندانی جرایم غیرعمد کارآمد است و بهتر است برخی مسئولان و صاحب‌نظران نگاه خود را به برطرف کردن این معضل معطوف کنند تا جلوی رشد آسیب‌های اجتماعی دیگر گرفته شود، چرا که دام‌های بسیاری در کمین فرزندانی است که از مادر خود دور مانده‌اند. در آخرین روز سال ۹۵ معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده درباره مشاركت معاونت زنان با ستاد دیه کشور درباره آزادی زنان زندانی جرایم غیرعمد عنوان کرد که این طرح را مدت‌هاست بررسی می‌‌كنیم و تفاهمنامه‌ ای را هم با ستاد دیه امضا كرده ‌ایم كه به زندانیان زن جرایم غیرعمد كه برای بار اول است به زندان افتاده ‌اند و سابقه تكرار جرم ندارند، كمك شود. شهیندخت مولاوردی ادامه داد: برای مشاركت در این كار كه از میلاد حضرت زهرا (س) تا میلاد حضرت معصومه (س) قرار است انجام شود، از خودمان شروع كرده و داوطلبانه پنج رقم آخر فیش‌های حقوقی را به این كمپین كمك می‌كنیم. او درباره تعداد این زنان گفت: حدود یازده هزار زندانی جرایم غیرعمد اعم از زن و مرد داریم كه خیلی از زنان ناخواسته قربانی جرایم همسران و پدران خود شده‌ اند یا عدم آگاهی و تسلط در مباحث مالی و تجاری آنها را به زندان كشانده است، در حالی كه حضور این زنان در زندان می‌تواند تبعات زیادی برای فرزندان و خانواده‌‌هایشان داشته باشد.

شرایط سنی زنان زندانی جرایم غیرعمد

اکنون ۲۲۶ نفر از زنان، جامعه ۱۱ هزار نفری محکومان جرایم غیرعمد را تشکیل می‌‌دهند؛ زنانی که به گفته رئیس ستاد دیه کشور ناخواسته و بدون آگاهی از قوانین و مقررات راهی زندان‌‌ها شدند و سوء نیت مجرمانه در هیچ یک از آنها مشاهده نشده و تحت حمایت سازمان دیه قرار دارند، به گونه ای که غالب این زنان به علت ضمانت همکاران، همسایه و غریبه زندانی نشده و در اکثر موارد ضمانت بستگان، همسر و پدر خود را بر عهده گرفته اند. دوشنبه هفته جاری رئیس ستاد دیه کشور بیان کرد که مادر بازنشسته‌ ای ضامن پسر خود برای خرید یک مغازه شده و پسر به دلیل عدم توان بازپرداخت وام متواری شده بود، آن‌چنان که مادر تا قبل از دستگیری فرزندش ماه‌‌ها در زندان مانده بود. قابل توجه‌ ترین این موارد، ضمانت یک مادر یزدی از پسر خود است که پسر به دلیل مشکلات متعدد مالی و روحی دست به خودکشی زده و به همین سادگی هیچ امیدی برای آزادی مادر باقی نگذاشته است. اسدا... جولایی در پاسخ به این سوال که شرایط سنی زنان زندانی جرایم غیرعمد چگونه است، گفت: طیف سنی آنها کمتر از ۳۰ سال نیست و سن بالا دارند و در بین آنها پیرزن هم مشاهده می‌‌شود.

اعطای بدون ملاحظه دسته چک به زنان

بر اساس آمار ستاد دیه کشور، ۹۰ درصد از زنان زندانی جرایم غیرعمد بدون سابقه کیفری و مادر هستند؛ مادرانی که بیشترشان سرپرست خانوارند و برای تامین مخارج خانواده وام گرفته و به علت ناتوانی در پرداخت روانه زندان شده اند، در حالی که دختران مجرد هم با تعداد کمتری در بین آنها دیده می‌شود. استان فارس با ۴۳ زندانی زن جرایم غیرعمد بیشترین آمار را به خود اختصاص داده و بعد از آن گیلان با ۳۱ نفر، مازندران با ۱۹ نفر، تهران با ۱۷ نفر و اصفهان با ۱۳ نفر نیز قرار دارند. از سوی دیگر، استان‌های خراسان شمالی، ایلام و هرمزگان هیچ زندانی زن جرایم غیرعمدی ندارند. چندی پیش اسدا... جولایی، رئیس ستاد دیه کشور نبود یک قانون کارآمد در مورد اعطای آسان و بدون ملاحظه دسته چک به زنان را علت اصلی افزایش آمار این محکومان دانست و گفت: در کنار بانوانی که با یک ایده ناپخته اقتصادی با دریافت وام ‌‎های پرداخت نشدنی نسبت به تاسیس یک کارگاه یا تولیدی اقدام می‌‌کنند، بسیاری از شهروندان و به ویژه زنان سرپرست خانواده نیز بدون هیچ محاسبه ‌ای تنها با هدف دریافت وامی برای ثبت‌نام دخترشان در دانشگاه یا خرید یک خودروی معمولی برای پسرشان نسبت به گرفتن وام تلاش می‌کنند که همین عامل در مدتی کوتاه بنا به فشارهای اقتصادی جامعه مادر خانواده را روانه زندان می‌‌کند. با وجود این، حال سوالی که پیش می‌آید این است که تنها اعطای آسان دسته چک به زنان موجب افزایش آمار زنان زندانی جرایم غیر عمد شده یا ناآگاهی زنان و مشکلات معیشتی هم مزید بر علت شده است؟

داشتن دسته چک حق زنان است

یک حقوقدان درباره جرایم غیر عمد زنان در گفت‌وگو با «آرمان» می‌گوید: زنان تنها جرایم، اتفاقات و خلاف خویشاوندان خود را برعهده نمی‌گیرند، بلکه مردان هم به همان اندازه به علت تعلق خاطر به خانواده جرایم آنها را به گردن می‌گیرند. فریده غیرت می‌افزاید: البته زنان دچار احساسات بیشتری هستند و زودتر به دام می‌افتند و خود را گرفتار می‌کنند که این امر تا حدی می‌تواند صحت داشته باشد، ولی عمومیت ندارد. او اضافه می‌کند: واقعیت این است که زنان تغییر کرده اند، یعنی اکنون میزان احساسات و عواطف صرف مطرح نیست و آنها عاقلانه می‌اندیشند. غیرت در مورد اعطای آسان دسته چک به زنان می‌گوید: باید مسائل را با دید دیگری نگاه کنیم. نباید تصمیمی بگیریم که برای زنان و مردان متفاوت باشد. او تاکید می‌کند: پیشنهاد محدودیت گرفتن چک برای زنان به علت اینکه نتوانند از حق طبیعی ایثار، گذشت و محبت در حق منسوبان خود استفاده کنند، امری غیرمنطقی است. او اضافه می‌کند: قانون این حق را نمی‌دهد و هر کسی که این پیشنهاد را داده آن را نسنجیده است. غیرت خاطرنشان می‌کند: داشتن دسته چک در دنیای امروز برای مردان و زنان تفاوتی ندارد. شاید زمانی زنان آشنایی کمتری با این امور داشتند و دچار احساسات می‌شدند، ولی اکنون درصد خطا پایین آمده است و با سختگیری نمی‌توانیم آنها را محدود کنیم که دسته چک نداشته باشند. او توضیح می‌دهد: برای اینکه داشتن دسته چک حق طبیعی زنان و مردان است و قانون اجازه نمی‌دهد که این حق از زنان سلب شود.