شغل‌هایی که با تغییر فصل تغییر می‌کنند
مشاغل در همه کشورها متنوع هستند. ایران نیز از این اصل مستثنا نیست و بیش از شش هزار شغل در کشور ما قابل تفکیک است.
موضوع اشتغال در اقتصاد کشور همچنان پر اهمیت و در عین حال پر حاشیه تلقی می‌شود. در این میان، وجود و رواج مشاغل فصلی عاملی است که اگر بر آن نظارت نشود در عین اثرگذاری بر متغیرهای اشتغال، خود به نوعی به بیکاری پنهان دامن می‌زند. این پدیده را نه آن‌چنان که مصطلح است، می‌توان جزو مشاغل کاذب به حساب آورد و نه آن‌چنان که مطلوب است، به عنوان اشتغال رسمی قبول کرد. با این همه، دستمزد چندماهه و بازه زمانی موقت این گونه مشاغل خود عاملی است که بخشی از نیروهای جویای کار را به بازار متزلزل اشتغال کشور سوق می‌دهد. باید اشاره کرد از نظر اقتصادی هر فعالیتی كه به قصد تولید انجام شده و پاداش داشته باشد، كار نامیده می‌شود، هر چند از دیدگاه جامعه شناختی مفهوم ثبات نیز در معنی كار لحاظ می‌شود. پس ممكن است فعالیتی از دید اقتصادی، كار به شمار رود، ولی جامعه شناسان به دلیل پیامدهای نادرست و بی‌ثباتی، آن‌را كار ندانند.
کار کردن موقتی
مشاغل فصلی هر چند می‌توانند بخشی از معضل بیکاری را در کشور مرتفع کنند، اما ناپایدار بودن این مشاغل و محدود شدن آن به فصل مشخصی از سال، زمینه ساز بروز برخی دیگر از مشکلات برای شاغلان این گونه فعالیت‌های موقت شغلی می‌شود. اول آنکه بخش بزرگی از نیروهای فعال در مشاغلی از این دست از بیمه و مزایای حمایتی آن بی‌بهره هستند. این معضل نه تنها باعث می‌شود که عمر کاری شاغلان این گونه مشاغل بدون هیچ گونه سابقه‌ای تلف شود، بلکه در صورت بروز حوادث ناشی از کار نیز هیچ گونه حمایتی از آنها توسط نهادهای بیمه‌‌گر صورت نمی‌گیرد. در نتیجه یک فرد شاغل در مشاغل فصلی ناگزیر است تا پایان عمر روزگار خود را با همین دستمزدهای روزانه سپری کند، بی‌آنکه امیدی به حمایت‌های درمانی و حتی بازنشستگی داشته باشد. از سوی دیگر، فعالان مشاغل فصلی هرگز در برآوردهای آماری جزو نیروهای بیکار محاسبه نمی‌شوند و از این رو، به طور قطع نمی‌توان رقم دقیقی از بیکاری گسترده در سطح کشور به دست آورد. این معضل زمانی خود را به طور واقعی نشان می‌دهد که دولت‌ها به دلیل دقیق نبودن آمار و ارقام، نمی‌توانند تصویر روشنی از واقعیات اقتصادی در سطح کلان داشته باشند. ضمن آنکه به دلیل پراکندگی مشاغل فصلی در استان‌های مختلف کشور و حساب نشدن مشاغل فصلی جزو آمار بیکاری، برنامه‌ریزی‌های اشتباه در قبال مناطق برخوردار و نیازمند را ایجاد می‌کند.
وضعیت کارگران فصلی
کارگران روزمزد و فصلی در ایران از ضعیف‌ترین شاغلان بازار کار به لحاظ درآمدی و حمایت‌های قانونی محسوب می‌شوند. آنها معمولا در شش ماه گرم سال از فعالیت بهتری برخوردارند و در شش ماه سرد سال معمولا کمتر موفق به اشتغال می‌شوند و تعداد روزهای بیکاری این گروه از کارگران در فصول سرد سال نسبت به ماه‌های گرم بیشتر است.
مشاغل بهاری
فصل بهار بازار پر رونق برخی مشاغل است. پرورش و فروش گل و گیاه در فصل بهار بازار پرفروشی دارد که میدان‌های گل هر شهر را پر جنب و جوش می‌کند. نمایشگاه کتاب که هر ساله در فصل بهار برگزار می‌شود فرصتی کوتاه برای اهالی نشر و چاپ و فرهنگ است. اگرچه بزرگ‌ترین نمایشگاه کتاب در تهران برگزار می‌شود، اما در تمام استان‌ها و شهرها نمایشگاه‌های متعدد کتاب برگزار می‌شود که باعث اشتغال عده‌ای به طور موقت در امور برگزاری آنها خواهد شد. معمولا مشاغل کشاورزی در استان‌هایی که کشاورزی در آنها رونق دارد در فصول بهار و تابستان رونق داشته و کارگران می‌توانند به صورت روزمزد فعالیت داشته باشند. با شروع فصل گرما، بخش‌های مختلفی از صنعت تا کشاورزی و حتی خدمات، به محل جذب نیروهای جویای کار تبدیل می‌شوند. رونق برداشت محصولات کشاورزی در تابستان باعث می‌شود تا هزاران نفر از کارگران روزمزد و فصلی برای کسب درآمد به فعالیت در این بخش بپردازند. آنها هر روزه با هماهنگی کارفرمایان به مزارع و باغات کشاورزی می‌روند و حقوق خود را معمولا به صورت روزمزد یا در پایان هر پروژه کاری دریافت می‌کنند. با این وجود، در فصل تابستان برخی کارگران متخصص‌تر، شناخته شده و دارای روابطی نزدیک‌تر با پیمانکاران می‌توانند به صورت تمام وقت و در طول سه ماه گرم سال مشغول به فعالیت باشند و درآمد خوبی عاید آنها شود. در عین حال، رونق در مشاغل تابستانی به معنای اشتغال تمامی کارگران روزمزد و فصلی نیست و بسیاری از آنها ممکن است حتی در روزهای شلوغ کاری تابستان نیز فرصتی برای اشتغال نداشته باشند.
بی ثباتی مشاغل فصلی
بر اساس تازه ترین آمار اعلام شده، متاثر از شرایط اقتصادی ۱۰ گروه شغلی در بازار کار ایران با بیشترین خطر ریزش مواجهند که در این میان، مشاغل فصلی مرتبط با حوزه ساخت و ساز، فعالیت‌های خدماتی و بخش کشاورزی بیشترین آمار بیکاری‌های مداوم و طولانی مدت را به خود اختصاص داده‌اند. پس از گروه شغلی ساختمان، مشاغل مرتبط با اداره امور عمومی، عمده فروشی و خرده‌فروشی، و همچنین مشاغل گروه کشاورزی، جنگلداری و ماهیگیری و... ریزش نیروی کار بالاتری نسبت به سایر مشاغل دارند. در گذشته ساختمان‌سازی در بخش اشتغال بسیار فعال بود اما متاسفانه این روزها مسکن دچار رکود شده است و در این بعد اشتغال‌زایی کاهش پیدا کرده است. بدون تردید مشاغل فصلی منحصر به کارگران ساختمان نمی‌شود و در حوزه کشاورزی، صنعت و خدمات نیز مشاغل فصلی وجود دارد. بنابراین نباید اصرار داشته باشیم که ماهیت مشاغل فصلی را تغییر بدهیم؛ این مساله در ذات شرایط و شناسنامه بازار ایران است و نباید با آن مقابله کرد. این امکان وجود دارد که بسیاری از مشاغل پایدار نیز بعد از چند صباحی خاموش شوند و یا تغییر کاربری بدهند. بنابراین این نوع فعالیت را باید در بازار کشور پذیرفت. در واقع این مساله انعطاف بازار درباره شرایط و تحولاتی را که به آن حاکم می‌شود نشان می‌دهد. مشاغل را باید با ماهیت و شناسنامه خود در بازار حفظ کرد و در عین حال برنامه مشخصی داشت و استانداردهای لازم را برای آنها تعریف و در نهایت از این مشاغل حمایت کرد. به نظر می‌رسد دولت می‌تواند این مشاغل را ساماندهی کند. متاسفانه اقتصاد ما نه‌تنها در حوزه مشاغل فصلی، بلکه در حوزه‌های بسیاری از مشاغل ثابت نیز دارای مشکل است، چرا که یک اقتصاد دولتی-خدماتی است و همین ماهیت اقتصاد کشور باعث شده آسیب‌پذیر باشد. اقتصاد خدماتی پایدار نیست و مشاغل فصلی نیز در حوزه خدمات مطرح می‌شوند. اگر مشاغل به سمت صنعت و کشاورزی سوق پیدا کند پایداری مشاغل بیشتر می‌شود و تولیدات رو به فزونی می‌رود و این‌گونه اشتغال از بخش خدمات به سمت اقتصاد تولیدی می‌رود. تا زمانی‌که ما با شیوه سنتی بازار را مدیریت کنیم مشاغل فصلی نیز به حیات خود ادامه می‌دهند که در صورت نبود نظارت و نداشتن آمار دقیق و پیش‌بینی‌های لازم برای حمایت از شاغلان در این حوزه، اقتصاد کشور و بحث اشتغال با مشکلاتی جدی مواجه خواهد بود. با توجه به گفته مسئولان دولت، فناوری‌های نوین بستر مناسبی برای ایجاد فرصت‌های شغلی جدید است و دولت برای این بخش برنامه‌ریزی کرده است. دولت تدبیر و امید برای ایجاد ۱۰۰ هزار فرصت شغلی در حوزه فناوری‌های نوین ارتباطی در سال جاری و ۱۲۰ هزار شغل در سال آتی خیز برداشته است. این موضوع نوید این را می‌دهد که در مورد مشاغل موقت و فصلی هم بررسی‌ها و اقدامات مناسبی صورت گیرد.
دیدگاه تان را بنویسید