ورود مجلس به اقتصاد دانش بنيان دولت را هم غافلگير كرد

روزنامه جوان:با وجود قانون سرمايه‌گذاري خارجي در كشور مصوب اوايل دهه 80، مجلس طي روزهاي گذشته طرحي را به تصويب رساند و به‌رغم عدم پيشنهاد دولت، در برنامه ششم توسعه گنجاند كه طي آن دولت مكلف به تأسيس شركت‌هاي دانش‌بنيان با مشاركت شركت‌هاي خارجي است. اين تصميم در جريان بررسي گزارش كميسيون تلفيق در مورد ماده 81 لايحه برنامه ششم توسعه، اتخاذ شد. اين در حالي است كه همزمان دولت با تأسيس صندوق سرمايه‌گذاري جسورانه طي هفته‌هاي اخير در بازار فرابورس سعي در جذب سرمايه‌هاي سرگردان داخلي به منظور توسعه و تقويت شركت‌هاي دانش بنيان كرده است. گفتني است هر دوي اين اقدامات به منظور تحقق سياست‌هاي ابلاغي رهبر انقلاب در حوزه علم و فناوري معرفي شده‌اند.

جذب سرمايه‌گذار خارجي در شركت‌هاي دانش بنيان و مشاركت شركت‌هاي خارجي براي تأسيس شركت‌هاي دانش‌بنيان دو روي سكه توسعه شركت‌هاي دانش بنيان هستند. بنابراين رفع خلأهاي قانوني اين اقدامات كه مجلس و دولت بر سر ضرورت آنها متفق‌القولند از جمله دغدغه‌هاي مشترك اين دو نهاد است كه مجلس ترجيح داده است به رغم عدم پيشنهاد دولتي، آن را در لايحه برنامه ششم بگنجاند. جذب سرمايه براي پيشبرد اهداف علم و فناوري ايده‌آل هر جامعه‌اي است. در مورد كشور ما دو گزينه از جنس سرمايه در برابر برنامه‌ريزان و مجريان قرار دارد كه بهره‌مندي نظام علم و فناوري ما از آنها ساز و كارهاي اجرايي خاص خود را مي‌طلبد. يكي جذب سرمايه‌هاي سرگردان داخلي مانند هزينه‌هايي كه افراد جامعه براي خريد و پس انداز طلا و سكه و ارز و ملك در نظر مي‌گيرند و ديگري جذب سرمايه‌گذار خارجي، اما هر دوي اينها يك وجه مشترك دارند:‌«‌اطمينان بخشي براي حفظ و بازگشت اصل و سود سرمايه گذاري» كه محكم‌ترين مشوق براي سرمايه‌گذاري است. با اين وجود طي هشت سال گذشته كه شركت‌هاي دانش‌بنيان در ايران اعلام موجوديت كردند و در فرآيند دانش‌بنيان و درون‌زا كردن اقتصاد نقش پذيرفتند، هيچ برنامه‌اي از سوي دولت‌ها در هيچ دوره‌اي براي جذب سرمايه صورت نگرفت.

با اين وجود، مجلس در جريان بررسي گزارش كميسيون تلفيق در مورد ماده 81 لايحه برنامه ششم توسعه، پا را از جذب سرمايه براي شركت‌هاي دانش‌بنيان فراتر گذاشته و دولت را مكلف كرده است به منظور افزايش درون‌زايي اقتصاد با رعايت قانون تشويقي و حمايت از سرمايه‌گذاري خارجي مصوب 1381 و قانون حمايت از شركت‌هاي دانش‌بنيان مصوب سال 1389 از تأسيس شركت‌هاي دانش‌بنيان در داخل كشور با مشاركت شركت‌هاي خارجي صاحب صلاحيت و داراي دانش براي طراحي، مهندسي، ساخت، نصب تجهيزات و انتقال فناوري در حوزه‌هاي انرژي شامل بالادستي و پايين‌دستي نفت‌ و گاز و تبديل نيروگاهي و اعطاي تسهيلات لازم در اين زمينه در قالب بودجه سنواتي حمايت كند. همچنين نمايندگان ملت در تبصره اين بند مصوب كردند، شركت‌هايي كه تحت عنوان انتقال فناوري با طرف ايراني قرارداد منعقد مي‌كنند بايد شركتي دانش‌بنيان با حداقل 51درصد سهم متخصصان و سرمايه‌گذاران ايراني در داخل كشور براي اين منظور به ثبت برسانند تا از طريق رشد فناوري در گذر تغييرات زمان بومي شود. آنچه باعث شده دولت محتاط‌تر از مجلس در ورود سرمايه‌گذار خارجي عمل كند و مجلس اين تابو را بشكند، در نوع خود قابل‌توجه است. آن هم در شرايطي كه دولت در حفظ شيب افزايش موجودي صندوق نوآوري و شكوفايي با تنگناهايي مواجه است.

سيدمحمد صاحبكار خراساني، سرپرست امور شركت‌ها و مؤسسات دانش‌بنيان معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري در اين رابطه به «جوان» مي‌گويد: سرمايه‌گذاري خارجي در كشور تابع قانون دهه‌هاي قبل است و در اين باره مشكلي وجود ندارد. وي در عين حال مي‌افزايد: ورود سرمايه‌گذار خارجي همزمان مي‌تواند مزايا و معايبي داشته باشد و بايد به صورت موردي بررسي شود و استراتژي سرمايه‌گذاري مورد به مورد مطالعه و تصميم‌گيري شود. در جريان سرمايه‌گذاري خارجي روي منابع يا ايده‌هاي داخلي بايد دقت شود منافع ملي به صورت حداكثري حفظ شود. صاحبكار در خصوص تأسيس شركت دانش بنيان با شرايطي كه در مصوبه اخير مجلس آمده ادامه مي‌دهد: هر شركتي در محدوده قوانين جمهوري اسلامي ايران به ثبت برسد مي‌تواند از مزاياي قانوني حمايت از شركت‌هاي دانش بنيان بهره‌مند شود، اما نمايندگي و شعبه شركت‌ها نمي‌توانند از اين مزايا استفاده كنند. وي همچنين از راه‌اندازي صندوق سرمايه‌گذاري جسورانه در فرابورس طي هفته‌هاي اخير خبر مي‌دهد و مي‌گويد: اين صندوق سرمايه‌گذاران حرفه‌اي بورس را تشويق به پذيره‌نويسي سهام مي‌كند و پول آن صرف توسعه شركت‌هاي دانش بنيان مي‌شود كه در نوع خود اقدام پيشرفته‌اي در راستاي جذب سرمايه‌هاي سرگردان است.

در حال حاضر شركت‌هاي دانش بنيان و محصولات آنها در دنيا تجارت ميليون دلاري را به خود اختصاص مي‌دهند و هنوز معلوم نيست چون پولدارند جدي گرفته مي‌شوند يا چون جدي گرفته شده‌اند، پولدار شده‌اند. بنابراين شايد مشاركت خارجي در تأسيس شركت‌هاي دانش‌بنيان تا حدودي بتواند رقابت نابرابر دانش بنيان‌هاي داخلي و خارجي را تعديل كند، اما قطعاً اين اقدام برنامه‌اي را مي‌طلبد كه نفوذناپذيري به‌رغم توسعه مشاركت‌ها يكي از آنها خواهد بود. علاوه بر اين، آنچه آشكار است اين است كه دولت و مجلس هنوز ترجيح مي‌دهند به جاي جلب اطمينان سرمايه‌گذاران، خود از جانب تأمين به موقع سرمايه مطمئن باشند و هنوز براي برنامه‌ريزي و تغيير سياست‌هاي سرمايه‌اي كشور برنامه‌اي ندارند و ترجيح مي‌دهند همچنان روي سرمايه‌هاي بزرگ و تضمين شده حساب كنند تا سرمايه‌هاي خرد و خانگي و محلي.