شکاف عمیق میان دانشگاه و محیط های اجرایی/ ماجرای شگفتی شهردار آسیایی از نحوه اداره تهران

شکاف عمیق میان دانشگاه و محیط های اجرایی

شهردار تهران تصریح کرد : به عنوان یک مدیر و خدمتگذار در حوزه مدیریت شهری ؛ بیشتر از منظر یک مدیر به اقتصاد پایدار نگاه می کنم تا مشخص شود چه مشکلاتی در شهرداری ها وجود دارد . این چالشی که بین حوزه اجرا و حوزه نظر وجود دارد یکی از مشکلات پیش رو است . متاسفانه خیلی از پژوهش ها و تحقیق هایی که در محیط دانشگاهی انجام می شود با آنچه در محیط اجرایی اتفاق می افتد تفاوت آشکار دارد . در بیان این تفاوت همین بس که امروز از افتخارات نظام اسلامی است که کشور در عرصه علم و دانش به خصوص در حوزه فنی در مرزهای دانش قرار دارد ولی آن چیزی که در کشورمان پیاده می کنیم حداقل نیم قرن عقب تر از دنیاست.

وی با بیان این که «مهم ترین بحث آن است که شکاف عمیق میان محیط دانشگاه و محیط های اجرایی ما وجود دارد»، تصریح کرد: البته حتما ما مدیران در این بخش تقصیرمان بیشتر از دانشگاه هاست. دلیل آن نیز بسیار روشن است؛ هر کجا در شهرداری تهران ارتباط درست و دقیق و عمیقی با دانشگاه برقرار کردیم آن کار به نتیجه رسیده است. قدم اول و گام اول را حتما باید دستگاه های اجرایی به عنوان بخشی که نیازمند هستند ، بردارند درمقابل این خواسته ، محیط دانشگاه پاسخ روشنی خواهد داد.

اهمیت بومی سازی

شهردار تهران خاطر نشان ساخت: اگر بخواهیم بر اساس هرآنچه در دنیا در حوزه توسعه شهری انجام می دهند، حتی با تغییراتی آن نسخه را پیاده سازی کنیم، نمی توانیم در حوزه مدیریت شهری و کشور این نسخه را اجرا کنیم چرا که ما تفاوت های اساسی با آن ها داریم نه تنها در حوزه نظری و ساختاری بلکه در حوزه اداری و اجرایی نیز تفاوت های اساسی را شاهد هستیم.

قالیباف تاکید کرد: باید این بحث را بومی سازی کنیم و در این مسیر شکل و محتوای بسیاری از موضوعات تغییر می کند؛ شکی نیست که هر کشوری که بخواهد استقلال خود را حفظ کند حتما باید کشور مولدی باشدو تولید باید در راس آن باشد. تولید کجا اتفاق می افتد؟ طبیعتا هرکجا که جمعیت است، مراکز جمیعیتی خودشان بزرگترین مراکز تولید و مصرف نیز هستند. در این میان چه چیزی را باید تولید کنند ؟ طبیعتا ما برای اداره خوب و مدیریت خوب یک جامعه نیازمند به تولید قدرت، ثروت، معرفت و منزلت هستیم.

وی یادآور شد: حتما این تولید قدرت ، ثروت، معرفت و منزلت در مراکز جمعیتی اتفاق می افتد و طبیعتا شهرها و کلانشهرها مهم ترین مراکزی هستند که این نقش را ایفا می کنند .

قالیباف با طرح این سوال که ما برای تولید و طبیعتا برای پیشرفت با چه الگویی و چه منطقی باید پیش رویم؟»ابراز داشت : خواهش من از همه اندیشمندان و دانش پژوهان این است که نگاه کنیم ساختار و شاکله مدیریت شهری چیست ؟ هم اکنون در تهران که ظاهرا بزرگترین و پر جمعیت ترین شهرداری کشور است و نسبتا اختیارات و قوت او بیشتر از سایر شهرداری ها است مشاهده کنید تا مشخص شود بر اساس قوانین و مقررات و ساختار اداری و سیاسی ما، شهرداری در حوزه اقتصاد شهری چه کاری می تواند انجام دهد؟

شهرداری ها چه می کنند؟

وی تاکید کرد: توقع داریم شهرداری در حوزه توسعه برنامه ریزی انجام دهد . آیا شورای شهر ما می تواند مالیات وضع کند و عوارض بگیرد؟ آیا می تواند در حوزه موضوعات آموزشی و یا درآمد هایی که در اقتصاد شهر در حوزه خدمات اتفاق می افتد، درآمدی را در این زمینه ها ایجاد کند.

شهردار تهران تاکید کرد : آن چیزی را که در سایر کشورهای دنیا تحت عنوان مدیریت های شهری و حکومت های محلی شاهد هستیم، چنین چیزی در ساختار اداری و سیاسی ما وجود ندارد. حتی اگر ما در ادبیات مدیریتی و در ادبیات سیاسی نگاه کنیم، امروز به شهرداران خود بر اساس ادبیات سیاسی لقب شهردار هم نمی توانیم بدهیم ، چرا که شهردار کسی است که با رای مستقیم مردم انتخاب شود ، اگر شهردار با رای پارلمان شهری انتخاب شد او مدیر شهر است ، شهردار نیست.

قالیباف افزود: شهرداری ها در نظام اداری و ساختاری باید به گونه ای باشند که بتوانند برای بعضی از موضوعات شهری مالیات وضع کنند و مالیات محلی داشته باشند. اما امروز ما اصلا حق وضع کردن مالیات نداریم . حتی شوراهای شهر نمی توانند عوارض بگذارند. به این معنی که اگر عوارض تصویب کنند و این عوارض به تایید فرمانداری ها نرسد ، آن عوارض قابل قبول نیست. نمونه روشن آن در قیمت گذاری نرخ تاکسی ها قابل مشاهده است. تاکسی چه ربطی به شهرداری ها دارد ؟ تاکسی مالک شخصی دارد . به نظر ما وقتی رشد 30 درصد تورم را قطعی می دانیم ، برای فردی که از جیب خودش در شهر کار حمل و نقل انجام دهد افزایش 30 درصدی کرایه حداقل کاری است که می تواند انجام شود اما آیا شوراهای شهر می توانند تصمیم بگیرند 30 درصد کرایه را افزایش دهد؟

اشکالات جدی و اساسی در ساختار نظام اداری و اجرایی کشور داریم

وی درادامه عنوان داشت : اگر برخی اشکالات را چه در سطح کلان دولت و چه در سطح شهرداری ها شاهد هستیم، به این دلیل است که اشکالات جدی و اساسی در ساختار نظام اداری و اجرایی کشور داریم . البته نمی خواهم بگویم باید خلاف قانون عمل کنیم، چرا که عمل کردن خلاف قانون خلاف منطق و عقل است . اگر این اشکال وجود دارد باید در اصلاح ساختاری، این قانون را اصلاح کنیم . وقتی قانون اساسی را مطالعه می کنید در قانون اساسی حتی نوشته شده است که وقتی شوراها و شورای عالی استان ها تصمیمی می گیرند ، فرمانداری ها و استانداری ها باید از آن تبعیت کنند. اما الآن هر مصوبه ای که شورای شهر تصویب کند تا زمانی که فرمانداری او را تایید نکند، اصلا آن قانون وجاهت ندارد.

قالیباف با بیان اینکه «درنظام اداری و اجرایی ما در شهرداری ها یک نظام کاملی برای اداره یک مجموعه شهری به عنوان یک دولت محلی وجود ندارد»، گفت: شما در سایر گونه های مختلفی که در دنیا، چه در نظام های متمرکز چه در نظام های فدرال و چه نظام های نیمه متمرکز در غرب ، حوزه اروپا، آسیا و چه شبه قاره می بینید، آن ها در حوزه محلی خود نظام هایی هستند که با یک چهارچوب و یک سیستم عمل می کنند. این در حالی است که در شهرداری های ما یک سیستم جامع که خودشان به صورت خودکفا عمل کنند، وجود ندارد.

درآمد پایدار برای شهرداری ها

وی افزود : با این ساختار اداری و سیاسی هر چه تلاش کنیم یک درآمد پایدار برای شهرداری ها ایجاد کنیم ؛ تقریبا این را امری محال می دانیم . از اینجاست که شهرداری ها متمرکز موضوع ساخت و ساز و فروش عوارض می شوند و درآمد آن ها عمدتا متمرکز ساخت و ساز می شود؛ سپس آفت ها در حوزه شهرسازی را شاهد هستیم. به این ترتیب به جای این که مرکز رشد شویم، به یک قطب رشد تبدیل می شود و این قطب کاملا متضاد توسعه متوزان در یک شهر است. ناگهان شاهد هستیم در شهری مثل تهران این اتفاق می افتد که اگر شما میلگرد و مصالح در این خیابان سرمایه گذای کنید، بعد از ساخت و ساز در یک متر 4 میلیون تومان سود می برید و همزمان با او اگر در 4 خیابان پائین تر سرمایه گذاری کنید، یک میلیون سود می برید.

قالیباف گفت: چطور می خواهیم این اقتصاد که کاملا رانت در آن وجود دارد، با توسعه متوازن پیش ببریم؟ این موضوع با هر رویکرد اقتصادی قابل اصلاح نیست.

وی با طرح این سوال که «چرا در بافت فرسوده سرمایه گذاری اتفاق نمی افتد»، گفت: یکی از تاکیدات ما در نظام اسلامی این است که باید سرمایه های اجتمای را حفظ کنیم و کرامت و منزلت شهروندان را نیز در نظر بگیریم. فارغ از اینکه ممکن است در بافت فرسوده زلزله بیاید و انسان ها به صورت فیزیکی جان خود را از دست دهند، آن ها با زندگی در بافت فرسوده در واقع یک زندگی اجتماعی را از دست دادند در اوج مسایل و مشکلات و معضلات و آسیب های های اجتماعی زندگی می کنند. هرچقدر بخواهید سرمایه گذاری کنید، در این قسمت امکان توسعه متوازن وجود ندارد؛ چرا که اصلا پول و سرمایه گذار به سمت آنجا نمی رود.

واقعیت تلخ عرضه و تقاضا

قالیباف خاطر نشان ساخت: واقعیت تلخی که امروز وجود دارد این است که همه تعریفی که امروز از اقتصاد می کنیم، عرضه و تقاضا است و بر اساس سود و زیان نگاه می کنیم. وقتی همه دنبال یک ارزش افزوده می رویم یعنی یک فرهنگ اقتصاد سرمایه داری حاکم شده است و این امروز در جامعه حاکم است . دراینجا دیگر احسان جایگاهی ندارد.

شهردار تهران افزود: وقتی اقتصاد یک اقتصاد سرمایه داری است و یک نظام اجرایی و اداری غلط هم وجود دارد، تلاش می کنیم تا با هر نسخه ای در شهرها توسعه متوازن برقرار کنیم و حاشیه نشینی را از بین ببریم در توسعه دنبال آن هستیم که حداقل سازی کنیم و در مصرف منابع از منابع تجدید پذیر استفاده کنیم. باید به سمت این موضوع حرکت کنیم اما دنبال این نمی رویم و در نهایت می گوییم چگونه درآمد ایجاد کنیم و حقوق بدهیم.

35 درصد از نقدینگی در شهر تهران می چرخد

وی تاکید کرد: امروز در کشور کمتر از 500 هزار میلیارد تومان نقدینگی در گردش است. معمولا اینگونه بوده است که 35 درصد از نقدینگی در شهر تهران می چرخد. بر اساس قوانین و مقررات شهرداری تهران در این چرخش عظیم بالای 150 هزار میلیاردی که در تهران می چرخد، چقدر می توان ایفای نقش کرده و از این پول چه استفاده ای می توانیم کنیم؟ این پول مرتب در دست مردم، تاکسی ها و همه فروشگاه ها داد و ستد می شود و حتما همه این چرخش نقدینگی را در انتها به آلودگی هوایی تبدیل می شود که مردم زیان آن را می بینند. بخش عمده ای از جمعیت در این رفت و برگشت پول که ارزش افزوده ایجاد می کند نفعی نمی برند، به جز اینکه در طول سال 300 روز آلودگی هوا داریم .

دکتر قالیباف با طرح این سوال که «مدیریت شهری چه اختیاری در نظام اداری و اجرایی دارد»، گفت: عارضه ای از این بزرگتر که جان انسان ها در خطر گذاشته است؟ چه کسانی این عارضه تولید می کنند؟ آیا بابت این عارضه هزینه مادی خود را به شهر پرداخت می کنند؟ حتما نه!

در شهر برای همه چیز تعیین تکلیف شده است

وی به قوانین تصویب شده در سال های گذشته بلدیه تهران اشاره کرد و گفت: وقتی قوانین و مقررات 50 سال پیش را مطالعه کردم، دیدم در شهر برای همه چیز تعیین تکلیف شده است. حتی در حوزه مقررات تعیین تکلیف شده بود که قدیم در پله هایی که در مقابل خانه می گذاشتند؛ اگر یک پله در محل عابر پیاده قرار داشت و یک رهگذر رد می شد آیا حق داشت بر روی این پله بنشیند یا نه؟ حدود 70 سال قبل حتی این موارد به صورت جزیی نوشته شده بود که وقتی حیوان هیزم را جا به جا می کند، اگر سرشاخه ها روی زمین کشیده می شد و خاک بلند می کرد، آیا مدیریت شهری می توانست به عنوان یک جرم برای این کار تعیین تکلیف کند و جلوی این کار را بگیرند یا نه؟

شهردار تهران تصریح کرد: در حوزه اجتماعی و جامعه شناسی عنوان می کنند که نگویید افراد حاضر در یک شهر، شهروند هستند، بگویید ساکنان شهر هستند؛ چرا که وقتی می گوییم شهروند، شهروند یک بار حقوقی، اجتماعی و فرهنگی دارد و تنها توقع شهروند این نیست که از شهرداری خدمت بگیرد، شهروند کسی است که به شهر هم خدمت می دهد و هم خدمت هم می گیرد. شهروند کسی است که هم حقوقش را مطالبه می کند و هم وظایفش را نسبت به شهر انجام می دهد اگر شهرداری نتواند حقوق شهروند را بدهد و شهروند نتواند وظایف خود را انجام دهد، در این شرایط در تولید منزلت و معرفت دچار اشکال هستیم و حتی اگر تولید ثروت اتفاق بیفتد عادلانه نیست.

وی تاکید کرد: امروز در یک نگاه عمومی اگر از مردم تهران سوال کنید یک رضایت نسبی نسبت به مدیریت شهری دارند اما واقعا اگر بر این موضوع منطقی نگاه کنیم، مخصوصا اگر با نگاه اسلامی و باورهایی که از اسلام داریم نگاه کنیم، آیا واقعا در شهری که در نظام اسلامی است اینگونه باید تولید قدرت و ثروت و معرفت و منزلت اتفاق بیفتد؟

نها بعد مادی توسعه و پیشرفت مد نظر ما نیست

قالیباف با تاکید بر اینکه «تنها بعد مادی توسعه و پیشرفت مد نظر ما نیست»، عنوان کرد: اگر شهرمان را خوب بسازیم، نظام مدیریت اجرایی و اداری را اصلاح کنیم، مترو بزنیم، آسفالت بریزیم، راه آهن و پل بزنیم ،انوقت این شهر چه فرقی با سئول و تورنتو می کند؟ حتی اگر به همه آن شاخص ها برسیم. باز هم این با اهداف ما در نظام اسلامی متفاوت است. اگر این کار را انجام می دهیم باید منجر به آن شود که رشد و تعالی اتفاق بیفتد و بندگان نیز خدایشان را بندگی کنند. اگر همه آن کارها منجر به این نشود اساسا در مسیر انحراف حرکت کرده ایم.

وی افزود: پیش از این و در حوزه پیشرفت و توسعه متوازن، در همان گام اول که توسعه کالبدی شهر است دچار اشکالات جدی در حوزه نظام اداری و اجرایی هستیم. البته حرف من این نیست که اندیشمندان در حوزه اقتصاد باید بیایند و درباره نظام اداری و اجرایی تصمیم گیری کنند ما چنین توقعی نداریم. بلکه بخش دیگری باید در حوزه مدیرت تلاش کند تا ببیند چگونه نظام اداری باید بخش قوانین و مقرارت، تفکیک کار ملی و محلی و امور تصدی گری و تولی گری از یکدیگر جدا شوند و در راس آن مدیران و کسانی که قدرت در اختیار دارند باید این باور را در اختیار داشتند که توزیع قدرت صورت بگیرد و قدرت متمرکز نشود. در مقابل این را از اندیشمنان بخواهیم که سبک توزیع متوازن قدرت در مراکز جمعیتی و شهر ها را به ما بدهند.

بانک شهر چگونه شکل گرفت؟

شهردار پایتخت جمهوری اسلامی ایران در ادامه به شکل گیری بانک شهر اشاره کرد و گفت: بانک شهر را بر این اساس برای شهرداری های کشور حاکم کردیم که به نوعی بتوانیم از این چرخش نقدینگی که درشهر اتفاق می افتد، در سیستم بانکی استفاده کنیم . این میان راهی بود که احساس می کردیم باید بزنیم که به نظرم احساس درستی است اما به دلیل آنکه مجموعه شهرداری ها همه با هم تنظیم نیستیم و به صورت ملوک الطوایفی و نیمه مستقل هستیم، بیشتر به صورت توافقی و ریش سفیدی مشکلات را حل می کنیم. این درحالی است در این حوزه نیازمند قوانین و مقررات بسیار شفاف، روشن و دقیق هستیم.

وی تاکید کرد: اگر امروز با همه قوانین و مقررات سختی که وجود دارد، یک مدیریت درست و صحیح و یک هماهنگی خوب بین مدیریت شهری در هر شهری باشد مشکلات حل خواهد شد، ولو آنکه آن شهر هر چه قدر کوچک و هرچه قدر بزرگ باشد، این ظرفیت را دارد که خود را به درستی اداره کند.

شگفتی شهردار آسیایی از اداره تهران

شهردار تهران عنوان داشت: برخی می گویند در تهران درآمد شهرداری بالا است اما من می گوییم اگر بدانید در تهران روزانه 8 هزار تن زباله جا به جا می کنیم که در برخی ماه های پایانی سال این میزا نبه 11 هزار تن می رسد. این هم از ضعف های ما در حوزه تکلتولوژی است که این زباله 11 هزار تن را در طول شبانه روز سه بار می ریزیم و جمع می کنیم. وقتی در نشست کلانشهر های آسیا یکی از شهرداران متوجه شد روزی 3 بار زباله جمع می کنیم و همان زباله را روزی 3 باز می ریزیم و جمع می کنیم و ان را 50 کیلومتر حمل می کنیم، این شهردار می گفت نمی توانم باور کنم این اتفاق می افتد، شما چگونه یک شهر 10 میلیونی را اداره می کنید؟

وی خاطر نشان ساخت: غصه ما اینجاست برای یک کار غلط به این شکل این همه انرژی و هزینه می گذاریم اما برای اصلاح نظام اداری و اجرایی انرژی نمی گذاریم که این همه وقت و هزینه هدر نرود. این از گره های ما است که به صورت کلی گویی حل نمی شود، بلکه باید به صورت مینیاتوری از جز به کل بیایم که بتوانیم تصمیم بگیریم؛ در غیر این صورت شهرها ما قابل اداره نخواهد بود.