قاتلی که در حج دیده نشد!

ایسنا: به سرزمین وحی، چند سال پیش نیز شرایط مشابهی برای یک نوع خاصی از ویروس آنفلوآنزا پیش آمد، با این تفاوت که در آن زمان، کشورها نسبت به جلوگیری از سفر زائران بالای 65 سال و نیز دارای بیماری‌های خاص اقدام کردند و برای احتیاط، تعداد کمتری برای انجام اعمال و مناسک حج اعزام شدند؛ اما در نهایت در آن سال ویروس یادشده شیوع خاصی نیافت. امسال هم دو بیمار از یک منطقه‌ی جغرافیایی، یکی قطری و دیگری عربستانی به ویروس کرونا مبتلا شدند که بیمار قطری پیش از ابتلا به عربستان سفر کرده بود؛ بیمار اولی که عربستانی بود، درگذشت و بیمار دومی در لندن تحت درمان قرار گرفت و گزارش می‌شد که حال خوبی ندارد. سازمان بهداشت جهانی هم اواخر سپتامبر سال جاری میلادی از آغاز شیوع این ویروس جدید خبر داد. درپی انتشار اخبار نگران‌کننده، هرچند امسال تصمیم بر این نشد که تعداد زائران برای رعایت جوانب احتیاطی کاهش یابد، وزارت بهداشت عربستان با اعلام این‌که این ویروس هنوز واکسن و دارویی ندارد، اما آن‌ها تدابیر پیشگیرانه‌ای را به اجرا درآورده‌اند که از نگرانی‌ها کم می‌کند. در واقع، نشان می‌داد که در نظر مسئولان سعودی نیز ابهام و نگرانی خاصی در این زمینه وجود داشت. به هر حال، موسم حج گذشت، بیش از سه‌میلیون نفر از نقاط مختلف دنیا گردهم آمدند، اما هیچ موردی از ابتلا به ویروس کرونا به ثبت نرسید و ابتلا به این بیماری به همان موارد قبلی محدود شد. موارد فوتی هم به کهولت سن، ایست قلبی و برخی حوادث محدود شد. در این میان، تیم بهداشتی مستقر در فرودگاه‌های مدینه و جده، علاوه بر چک کردن برگه‌ی واکسیناسیون مننژیت زائران ورودی و انجام واکسیناسیون زائران برخی کشورهای خاص، صدها هزار قطره‌ی خوراکی ضد فلج اطفال هم به حجاج دادند. قاتلی که دیده نشد، اما هم‌دستانش را فرستاد هرچند این ویروس هولناک در موسم حج امسال حضور نیافت، اما ویروس‌های مختلف سرماخوردگی به‌شکل مرموزی در میان جماعت لبیک‌گفته و قیام‌کرده علیه شیطان حرکت کردند و بسیاری را چند روزی درگیر ساختند. این موضوع در سال‌های گذشته اساسا یک پای ثابت سفر حج بوده است و در آغاز مناسک، زائرانی خوش‌شانس شناخته می‌شوند که قبل از آغاز اعمال، سرماخوردگی را تجربه کنند. این نگاه به دو دلیل است؛ یکی این‌که در زمان سختی اعمال که فشار جسمانی به نسبت بالایی دارد، دچار بیماری نشوند و دیگر این‌که بدن‌شان در برابر ویروس‌هایی که در زمان انجام اعمال گسترش می‌یابد، مقاوم شود و ویروس بیماری را در میان سوغاتی‌های‌شان به وطن منتقل نکنند. به هر حال، بسیاری از حاجیان ایرانی نیز پس از انجام اعمال خود، با سرماخوردگی‌هایی مواجه شدند که شلوغ‌ترین روزها را برای پزشکان مستقر در کاروان‌ها ایجاد کرد. پرمصرف‌ترین داروها هم در این روزها انواع چرک خشک‌کن، آنتی‌هیستامین و شربت‌های اکسپکتورانت و دیفن‌هیدرامین بود. حتا در برخی موارد برخی حاجیان که به سرماخوردگی‌های شدید دچار شده بودند، زودتر از موعد و برای رعایت موارد احتیاطی به میهن بازگردانده شدند، چون بدن بسیاری از زائران ایرانی با این نوع سرماخوردگی‌ها بیگانه بود و درمان‌های رایج پزشکان ایرانی هم بعضا برای آن‌ها کارساز نمی‌شود. در این میان، آنچه حاجیان ایرانی و زائرانی مدینه‌النبی این روزها بیش از هر چیز می‌شنوند، صدای سرفه‌های همسفران‌شان است. دکتر امین‌رضا طباطبایی - معاون آموزش و پژوهش مرکز پزشکی حج ایران - با تأیید این موضوع که مشکلات تنفسی، بویژه سرفه پس از سفر حج در بسیاری از زائران دیده می‌شود و در برخی موارد به درمان‌های رایج نیز پاسخ نمی‌دهند، گفت: ارائه‌ی یک مقاله در کنگره‌ی بین‌المللی پزشکی حج و زیارت نشان می‌دهد که مشکلات تنفسی بیماران در حجاج پس از سفر حج حتا می‌تواند ناشی از ریفلاکس معده به مری باشد. به همین دلیل در حج امسال، این موضوع مورد بررسی قرار می‌گیرد تا در صورت تأیید این مطلب، راهکارهایی علمی و عملی برای کاهش این موضوع و رفع سرفه‌های شدید و خسته‌کننده که تا مدت‌ها در ایران گریبان‌گیر زائران خواهد بود، ارائه شوند. وضعیت بهداشت مکه، از عوامل شیوع بیماری‌ها بی‌شک یکی از دلایل شیوع بیماری‌های ویروسی در ایام حج، وضعیت بهداشتی در دو شهر زیارتی عربستان، بویژه مکه است. از یک سو، این شهر شاهد ازدحام چهره‌به‌چهره‌ی مسلمانانی با جمعیت سه‌میلیون نفره از سراسر جهان است که هریک از فرهنگ و سطح رفاهی آمده‌اند که معمولا شرایط نامطلوبی را در زمینه‌ی رعایت بهداشت فردی رقم می‌زند. از سوی دیگر، شهر بعثت پیامبر رحمت، در ایام انجام مناسک حج به‌طور کامل در اختیار زائران قرار می‌گیرد و عملا توسط مسئولان به حال خود رها می‌شود. مسئولان امنیتی عربستان سعودی هم اتفاقا از خواب و اتراق بدون مجوز برخی حجاج خارجی به‌عنوان مهم‌ترین معضل حج امسال نام برده‌اند. این اجتماع خیابانی موجب می‌شود که ده‌ها تن و میلیون‌ها قطعه زباله تولید شود که پس از چند روز در کنار تعفن ناشی از بوی ادرار اتراق‌های خیابانی، شرایط دشواری را حتا برای عبور و مرور رقم می‌زند. با این حال، زائرانی از کشورهای شبه‌قاره‌ی هند و نیز برخی مناطق آفریقایی در میان همین وضعیت، اتراق می‌کنند، استراحت می‌کنند و غذا می‌خورند. اسامه بن فضل البار - شهردار مکه - در ادعایی عجیب اعلام کرده که طرح شهرداری در تمام بخش‌هایش در موسم حج امسال موفقیت‌آمیز بوده، به‌طوری که اقدامات و طرح‌هایش در تمام زمینه‌ها در سطح مطلوبی انجام شده است. او گفت که تمام گزارش‌های ارائه‌شده بر حسن عملکرد تمام دستگاه‌های شهرداری تأکید می‌کنند و نشانه‌های موفقیت اقدامات نظافتی و نظارت بر مراکز غذایی و همچنین مسأله‌ی بهداشت محیط و فعال‌سازی کشتارگاه‌ها از مدت‌ها پیش را نشان می‌دهند. این در حالی است که هر ناظری به‌راحتی می‌کند که اتفاقا شاید گروهی که در این میان سختی بیشتری را تحمل کردند، مردم مکه بودند که حتا چند روزی برای خرید مایحتاج ضروری‌شان هم از خانه‌ها بیرون نیامدند. کاهش تلفات در حج امسال با این اوصاف، آن‌گونه که معاون وزیر بهداشت عربستان اعلام کرده، تعداد مرگ و میرهای ثبت‌شده‌ی حجاج بیت‌الله الحرام در موسم حج امسال از تعداد مرگ و میر موسم‌های گذشته کمتر بوده است. محمد خشیم - معاون وزیر بهداشت عربستان و رییس کمیته‌های مقدماتی حج - با این حال گفت: بعثه‌های حج کشورها باید به آگاه‌سازی حجاج خود از نظر بهداشتی بیشتر بپردازند، بویژه کسانی که از بیماری‌های مزمن مانند قند و فشار خون رنج می‌برند. گزارش‌های پزشکی نیز نشان می‌دهند که بسیاری از موارد امدادرسانی در نتیجه‌ی بی‌اطلاعی حجاج از تعامل مناسب با وضعیت بهداشتی‌شان رخ می‌دهد. حضور بیماران ایدزی در موسم حج طبق آنچه رییس شورای اداری جمعیت خیریه‌ی بیماران ایدزی عربستان در گفت‌وگو با روزنامه‌ی «عکاظ» فاش کرد، 16 نفر از کسانی که با بیماری ایدز دست و پنجه نرم می‌کنند امسال در موسم حج شرکت کردند. به گفته‌ی سناء مصطفی عباس فلمبان، این 16 نفر شامل 12 مرد و چهار زن بودند که وضعیت بهداشتی و روحی این افراد مبتلا به ایدز مناسب اعلام شد و در عین حال، از واکسینه شدن آن‌ها نسبت به بیماری‌های مننژیت و آنفلوآنزا خبر داده شد.