شیوخ فیس‌بوکی و اسلام‌گراهای توییتری

فارس: اندیشکده آمریکایی «ویلسون»، در مقاله‌ای به قلم «گرت نادا» دستیار برنامه‌ریزی موسسه صلح در مرکز مدیریت درگیری، می‌نویسد: رسانه‌های اجتماعی در کشورهای عربی کاربردهای متفاوتی دارد، تا زمانی که مسئله خیزش اعراب مطرح باشد، کاربرد سیاسی و به محض ثبات کشور کارکردهای دیگری می‌یابد. روحانیون سنتی کشورهای عربی نیز از قافله فن‌آوری رسانه‌های اجتماع عقب نمانده و به این شیوه برای خود تبلیغ می‌کنند. * شبکه‌های اجتماعی ارتباط اعراب با روحانیان‌شان را مستحکم‌تر کرده سه سال از زمانی که فیس‌بوک رابطی عربی دایر کرد، می‌گذرد و در این فاصله شیوخ با استفاده از رسانه‌های تعاملی نسلی جدید از پیروان را جذب خود کرده‌اند. شیخ‌های جدید فیس‌بوکی، مرحله سوم فرارفتن اسلام‌گراها از برنامه‌های تلویزیونی دهه‌های 1970 و 1980 یا پایگاه‌های اینترنتی و کانال‌های ماهواره‌ای، از نیمه‌های دهه 1990، را معرفی می‌کند. از سال 2009 به این سو، صدها واعظ قرن بیست‌ویکمی محافلی دیجیتال تشکیل داده‌اند که به مخاطبان راه‌دور امکان ارتباط با آن‌ها و با همدیگر را می‌دهد. برنامه‌های به‌روز شده فیس‌بوک یا توییتر، مسلمانان را در ارتباط دائم با محتوای دینی نگاه می‌دارد، حتی اگر برنامه‌ تلویزیونی مورد علاقه خود را ندیده باشند. * مصر بیشترین و عراق کمترین کاربر فیس‌بوک را در میان اعراب دارند خیزش اعراب، جرقه رشد انفجاری رسانه‌های اجتماعی را زد. کاربران عرب فیس‌بوک در نیمه‌های سال 2010 و نیمه‌های سال 2012، سه برابر شدند و به 45 میلیون نفر رسیدند. طبق آمار گزارش دانشکده شبکه‌های اجتماعی دولتی اعراب در دوبی، جوانانی که بین 15 تا 29 سال دارند، اکنون حدود 70 درصد کاربران را تشکیل می‌دهند. این گزارش، که در جولای 2012 منتشر شد، نشان می‌داد که یک‌چهارم کاربران عرب فیس‌بوک مصری‌اند و عراق کمترین کاربر فیس‌بوکی -تنها حدود 4 درصد- را داراست. رشد فیس‌بوک در خاورمیانه باعث شد که این کمپانی در ماه می 2012 نخستین دفتر منطقه‌ای خود را افتتاح کند. تیم مستقر در دوبی امیدوارند هم کاربران بیشتری جذب کنند و هم درآمدهای تبلیغاتی بیشتر. * پرکارترین کاربر عرب توییتر واعظی سعودی است کاربرد توییتر در میان اعراب نیز در خلال سال‌های 2010 تا 2012 افزایش شدیدی داشت و شیوخ فیس‌بوکی از پرکارترین کاربران آن بودند. در ژانویه 2012، «خالد الاحمد» فهرستی از 100 کاربر توییتری برجسته در میان اعراب تهیه کرد و معیار رتبه‌بندی آن‌ها نیز تعداد هواداران و نفوذ آنلاین آن‌ها بود. سه نفر از پنج کاربر اول فهرست، شخصیت‌هایی مذهبی بودند. * شیوخ عقایدشان را به شکل صوتی، تصویری و مکتوب به دست مردم می‌رسانند فیس‌بوک، یوتیوب و توییتر در ابتدا به زبان انگلیسی به دنیای اعراب نفوذ کردند اما این رابط عربی جدید به شیوخ امکان می‌دهد که پیروان مجازی خود را هم از طریق رایانه جذب کنند و هم از طریق تلفن همراه. آنان فیلم ویدئویی خطابه‌هایشان، برنامه‌های تلویزیونی گذشته‌شان و دوره‌های درسی صوتی و فتواها و مقالاتشان درباره هر چیزی، از رویدادهای سیاسی گرفته تا مسائل اجتماعی و پرسش‌های مذهبی، را روی شبکه‌های اجتماعی می‌فرستند. کاربران می‌توانند درباره این محتوا با هم بحث کنند و با شیوخ تعامل داشته باشند و پرسش‌هایشان را در محافل مجازی یا حتی از طریق پیامک‌های تلفنی بپرسند. * بسیاری از اعراب تأثیر رسانه‌های اجتماعی بر هویتشان را مثبت می‌دانند جامعه پژوهش‌های پزشکی استرالیا در خلال مارس و می 2012، درباره تأثیر رسانه‌های اجتماعی بر فرهنگ و جامعه، در هشت کشور عربی، همه‌پرسی به راه انداخت. رسانه‌های اجتماعی هویت‌های ملی، جهانی، منطقه‌ای و مذهبی پاسخگویان را تقویت کرده بود. بیش از 70 درصد پاسخگویان در اردن، کویت، مصر، بحرین و عربستان سعودی حس می‌کردند رسانه‌های اجتماعی هویت مذهبی آن‌ها را تقویت کرده و ارتباط آن‌ها با هم‌مذهبان دیگر را بیشتر ساخته است. * رسانه‌های اجتماعی در کشورهای عرب کاربردهای بسیار متفاوتی دارند در طول سال 2011 که شاهد خیزش اعراب بودیم، استفاده از رسانه‌های اجتماعی بر اهداف سیاسی متمرکز بود. اما در هر جایی که موقعیت سیاسی‌اش تثبیت شد، این وضعیت هم تغییر کرد. در جولای 2012، گزارش جامعه پژوهش‌های پزشکی استرالیا فهرستی از «گسترده وسیع کاربردهای رسانه‌های اجتماعی در منطقه، از مشارکت مدنی گرفته تا مشارکت سیاسی تا اقدامات تجاری تا تغییرات اجتماعی» ارائه داد. شیوخ فیس‌بوکی، که با نسخه‌های متفاوتشان از اسلام به دنبال تغییرات اجتماعی‌اند، برخی از پرکارترین کاربران رسانه‌های اجتماعی‌اند.