از «بیوه مجازی» تا مد اجتماعی جوانان

سرویس اجتماعی «فردا»؛ در سال های اخیر استفاده از اینترنت در ایران روندی رو به رشد داشته است و این امر تا بدان جایی پیش رفته که این دنیای مجازی منابع اطلاعات و حتی سرگرمی های کاربران ایرانی را هم دگرگون کرده است. اطلاع از آخرین خبرهای روز دنیا ، ارسال ایمیل و چت با دوستان، بدست آوردن اطلاعات جزئی و کلی از مسائل مختلف، همه و همه نشان از فواید آشکار "اینترنت" در دنیای امروز است. اما آیا به راستی همگان از این ابزار به درستی استفاده می کنند؟

لفظ "اعتیاد" در وهله نخست تداعی کننده اعتیادهای سنتی همچون اعتیاد به مواد مخدر، قمار، پرخوری و... است اما در چند سال اخیر نوعی دیگر از اعتیاد که شاید به جرات بتوان گفت تعداد معتادان آن از دیگر موارد هم فزونی یافته، "اعتیاد به اینترنت" و یا همان اعتیاد آنلاین است. حضور در رسانه های مجازی، وبلاگ ها، خریدهای اینترنتی، حضور در اتاق های گپ زنی همچون دیگر اعتیادها با جداسازی فرد از خانواده، او را به انزوا کشانده و سلامت جسم و روح او را به مخاطره می اندازد.

روانشناسان اعتیاد اینترنتی را نوعی اختلال روان شناختی- اجتماعی می دانند که شامل نوعی وابستگی رفتاری است و استفاده بیمارگونه و وسواسی از اینترنت را شامل می شود. به بیانی دیگر فرد معتاد به اینترنت نوعی احساس به روز بودن در محیط تکنولوژیک می‌کند که در تحقیقات انجام شده پیامدهای زیستی و روانی بسیاری هم از مشاهده شده است.

بر اساس یک تحقیق به عمل آمده 53 درصد از معتادان به اینترنت در روابط ازدواج، دوستیابی و روابط بین کودکان و والدین دارای اختلال بوده اند. این افراد دنیای مجازی را جایگزین دنیای واقعی خود کرده و تمام وقت خود را صرف این دنیای تهی می کنند.

"بیوه مجازی" از جمله عباراتی است که در مورد دنیای مجازی افراد متاهل از آن نام برده می شود. حتی در نمونه های شدید اعتیاد به اینترنت، مادر وقت کافی برای رسیدن به فرزندان را ندارد. یکی دیگر از مشخصه های رفتاری اعتیاد به اینترنت پرخاشگری در عدم دسترسی به اینترنت است. از دیگر مشکلات نوعی مسخ شدگی است. معتاد اینترنتی قادر به انجام عمل در محیط واقعی نیست و در واقع بیشتر ذهنیات فرد هستند که انرژی معتاد را می گیرند تا اعمال روزانه‌ی او در محیط واقعی.

بر اساس گزارش های مطالعاتی از "اینترنت" به عنوان یکی از عوامل طلاق نام برده می شود، امری که در خلال آن همسران ضمن توجه بیشتر به دوستان مجازی خود، تمایل دارند که با همسر خود در زندگی مجازی ارتباط داشته باشند تا با آن‌ها به خرید بروند و یا در کارهای اجتماعی شرکت کنند.چه بسا کارکنانی که به علت استفاده بیش از حد از اینترنت، بارگذاری های فراوان و عدم توجه و رسیدگی به وظایف اصلی، کار خود را از دست داده اند. اینگونه است که اینترنت به عنوان پیش قراول انقلاب صنعتی دیجیتال، تاثیرات منفی بر روند زندگی روزمره مردم گذاشته و خطرات خود را از بالقوه به بالفعل تغییر می دهد.

دکتر طیبه فردوسی دارای دکترای روانشناسی سلامت و عضو هیات علمی دانشگاه تهران در گفتگو با «فردا» یکی از عوامل وابستگی جوانان به اینترنت را ناشی از روند زندگی آنها در دوران کودکی عنوان می کند و می گوید: اینکه کودکان بنا بر شرایط کاری والدین و عدم رسیدگی به آنها با چه بازی هایی سرگرم بودند، از جمله عواملی است که چندین سال بعد خود را در قالب اعتیاد به اینترنت نشان می دهد.

وی گفت: عامل دیگر به گروه همسالان باز می گردد. نوع رفتارها، گرایش ها، شخصیت گرایی و... تحت تاثیر عامل مهم گروه همسالان قرار می گیرد. این امر تا بدان جا پیش می رود که استفاده از اینترنت به عنوان مد اجتماعی در این گروه به وجود می آید.

این استاد دانشگاه جاذبه های اینترنت را از دیگر عوامل ایجاد اعتیاد بین کاربران دانست و گفت: آنلاین بودن، انگیزه های نوع گرایی وتننوع طلبی و ارتباطی را بیشتر فراهم می کند که البته ماحصل آن به ارمغان آوردن مشکلات و عوارض مختلف جسمی و روانشناختی است.

وی در اینباره توضیح داد: فرد در بُعد جسمانی به مشکلات بینایی، شنوایی و فیزیولوژیکی و در بُعد روانشناسی به مشکلات تک بعدی دچار می شود. انسان موجودی اجتماعی است، بنابراین روابط باید در وهله نخست با انسان ها تعریف شود نه با ماشین ها و کامپوتر. که البته در صورت عدم تحقق چنین امری، این موضوع در دراز مدت زیان آور می شود.

وی با طرح این سئوال که آیا ابزارها می توانند نیازهای عاطفی فردی برای رشد را تامین کنند؟ گفت: درست است که اینترنت فضاهای علمی و رسانه ای را برای کابران باز می کند اما متاسفانه افراد به شکل تک بعدی به اینترنت اعتیاد پیدا می کنند و خود را از رشد فرهنگی و اجتماعی محدود می کنند.

فردوسی ابراز تاسف کرد از اینکه هیچ گونه فرهنگ سازی و آموزش پیش از ورود صنعت به مردم داده نمی شود. این اشکال یکی از معضلات عمده است که باید از سوی روانشناسان و متصدیان امور فرهنگی مورد کنکاش قرار گیرد. نه تنها در بحث اینترنت بلکه در دیگر امور هم قبل از ورود به کشور باید زمینه سازی های لازمی برای پیشگیری حادثه صورت گیرد.

وی ادامه داد: چگونه است که خانواده ها زمان زیادی را برای اموز ورزشی و فرهنگی فرزندان خود صرف می کنند و به مسائل کلان تر بی توجهی می کنند؟ باید از همان سال های کودکی جامعه شناختی فرهنگی و شیوه های زندگی و رفتاری نیز آموزش داده شود.

این استاد دانشگاه ضمن تاکیدی دوباره به امر پیشگیری از مواردی همچون اعتیاد به اینترنت که ضررهایی بیش از آنچه گفته شد در بطن خانواده و جامعه می گذارد، افزود: خانواده ها باید به محض احساس وجود چنین موردی در بین اعضای خود، مراتب را با روانشناسان و متخصصان مربوطه درمیان گذاشته و از عواقب آن به شدت جلوگیری کنند.