چرا اقلیم کردستان عراق از بغداد جدا نخواهد شد؟

خبرگزاری تسنیم: روز گذشته در منطقه کردستان عراق همه پرسی در مورد استقلال این سرزمین برگزار شد. هرچند پیش بینی شده که اکثریت مردم کرد شرکت کننده در این همه پرسی به جدایی از عراق رای مثبت بدهند، ولی این مسئله به منزله قصد جدا شدن منطقه خودمختار کردستان از بغداد نیست و رهبران کرد بیشتر از این همه پرسی برای اعمال فشار سیاسی بر دولت مرکزی در بغداد استفاده خواهند کرد.

با وجود مخالفتهای جهانی، روز دوشنبه، 25 سپتامبر، بالاخره همه پرسی مربوط به استقلال اقلیم کردستان از سایر مناطق عراق، برگزار شد. طبق اطلاعات خبرگزاری رویترز، تقریبا 76 درصد واجدین شرایط در این همه پرسی شرکت کردند. نتیجه رسمی این همه پرسی قرار است ظرف 72 ساعت بعد از پایان ساعت رسمی این همه پرسی اعلام شود. با این وجود تردید زیادی در خصوص نتیجه آن وجود ندارد و بر اساس گزارش شبکه های تلویزیونی و دیگر رسانه ها، به نظر می‌رسد اکثر کردهای ساکن منطقه به اعلام استقلال رای داده باشند. در اقلیم کردستان عراق حدود 5.5 میلیون نفر زندگی می کنند که بیش از 5 میلیون نفر آنها حق رای دادن داشتند.

مسئله استقلال کردستان بیشتر یک بازی سیاسی است

این همه پرسی برغم اعلام نارضایتی جدی دولت مرکزی عراق و همچنین اعتراض ترکیه و ایران، دو کشور همسایه که دارای اقلیت کردزبان هستند، انجام گرفت. مقامات بغداد برگزاری این همه پرسی را غیرقانونی و مغایر با قانون اساسی عراق اعلام کرده بودند. حتی کشورهای عرب منطقه خاورمیانه و کشورهای غربی، از جمله آمریکا، هم با این اقدام کردستان عراق مخالفت کردند، در این بین تنها مقامات اسرائیلی از حق کردها برای اداره مستقل خویش حمایت کردند.

مسکو نگران منافع انرژی خود در اقلیم کردستان است

روسیه اعلام نمود که به حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشور عراق احترام می گذارد و از هر دو طرف این مناقشه داخلی خواسته تا از طریق گفتگو این مشکل را حل و فصل نمایند. این دیدگاه رسما از سوی "سرگئی لاوروف" وزیر امور خارجه روسیه اعلام شده است.

"لئونید عیسی‌اف" شرق شناس و استاد دانشگاه مدرسه عالی اقتصاد مسکو می گوید، مسئله این است که روسیه علاقه ای ندارد تا مناقشه جدی بین کردها و دولت عراق بوجود آید، برای اینکه با هر دو طرف آنها قراردادهای مهمی در عرصه نفت و گاز دارد. به عقیده وی، تیره شدن روابط بغداد و اربیل می تواند روسیه را در موقعیت دشواری قرار داده و مسکو را مجبور سازد تا بین آنها، یکی را انتخاب کند.

لازم به یادآوری است که شرکتهای بزرگ روسی مانند «راس نفت»، «لوک اویل» و «گازپروم نفت» در عراق فعال هستند.

مواضع قاطع ترکیه و ایران در برخورد با همه پرسی

این روزنامه افزود: جمهوری اسلامی ایران در روز برگزاری همه پرسی به درخواست بغداد مرزهای خود با منطقه خودمختار کردستان عراق با بست. وزارت خارجه ایران نیز این اقدام مقامات اربیل را آسیب رساننده به استقلال و تمامیت ارضی عراق ارزیابی نمود. "رجب طیب اردوغان" رئیس جمهوری همه پرسی استقلال کردستان را جدایی طلبی و غیرقابل قبول خواند و دولت خودمختار کردستان عراق را به بستن لوله های انتقال نفتی تهدید کرد از مناطق شمالی عراق، نفت این مناطق را به ترکیه منتقل می کنند.

عیسی‌اف یادآور شده است: «همه پرسی انجام شده در کردستان عراق بیشتر یک بازی سیاسی و قدرت نمایی از سوی مسعود بارزانی است. برای اینکه جدا شدن از عراق به نفع کردستان نیست و چنین اقدامی به اقتصاد منطقه آسیب جدی خواهد رساند. در حقیقت مقامات اربیل در حال حاضر «امتیازات زیادی» از بغداد بدست می آوردند، از جمله خودمختاری بسیار گسترده، که هیچیک از مناطق دیگر عراق از آن برخوردار نیستند. دولت خودمختار کردستان دارای نیروهای مسلح خود است، امکان برقراری روابط دیپلماتیک و انعقاد قراردادهای اقتصادی بدون کسب اجازه از بغداد را دارد و اینها امکانات گسترده و بسیار مهمی هستند.»

این کارشناس برجسته روس همچنین می گوید: «برگزاری همه پرسی بیشتر از آن جهت برای بارزانی اهمیت داشت تا بتواند پایداری خود در مبارزه برای کسب استقلال کردستان را بار دیگر نشان داده و بتواند حمایت قاطع مردم کرد از خود در انتخابات سراسری ماه نوامبر سال 2017 را تضمین کند.»

قدرتنمایی نظامی عراق، ترکیه و ایران به اقلیم کردستان

به نوشته «آر.ب.کا»، دولت عراق بسیار تلاش کرد تا مانع از برگزاری همه پرسی شود، ولی با توجه به موقعیت خاص اقلیم کردستان، امکانات بغداد برای این منظور بسیار محدود بود. پارلمان عراق در همان روز 25 سپتامبر لایحه قانونی را تصویب کرد که اجازه داده تا کارکنان و مقامات رسمی دولتی، اگر در همه پرسی فوق شرکت کرده باشند، از سمت خویش برکنار شوند. نیروهای نظامی دولتی عراق نیز در روز همه پرسی به استان کرکوک اعزام شدند تا «امنیت شهروندان عرب ساکن منطقه» را تامین کنند. استان نفت خیز کرکوک جزو اقلیم کردستان بشمار نمی رود، ولی از سال 2014 و بعد از حمله نیروهای داعشی به آنجا، در کنترل نیروهای پیشمرگه کرد قرار گرفته است.

مانورهای نظامی برگزار شده از سوی ترکیه و ایران نیز وخامت اوضاع در منطقه را تا حدودی افزایش داد. مقامات آنکارا اعلام کردند که قصد درگیری نظامی با منطقه خودمختار کردستان را ندارند، ولی از امنیت ملی ترکیه دفاع خواهند کرد.

نیروهای زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران نیز در آستانه برگزاری همه پرسی استقلال، تمرینات گسترده نظامی در مناطق جنوب غربی کشور، نزدیک مرز مشترک با اقلیم کردستان عراق، انجام دادند.

البته ولادیمیر عیسی‌اف یادآور شد که امکان درگیری نظامی بین کردها با بغداد یا ترکیه و ایران، بسیار کم است و هیچیک از طرفین خواستار چنین وضعیتی نیستند. به گفته این کارشناس، مقامات اربیل از آن جهت مایل نیستند تا از بغداد جدا شوند، برای اینکه در این صورت در منطقه زندگی خویش در انزوای کامل قرار خواهند گرفت.