نبرد آزادسازی موصل با اتحاد گروه های غیر دولتی، اقلیم کردستان و ائتلاف 20 گانه

سرویس بین الملل فردا - همان گونه که در قسمت نخست این گزارش بیان شد، آینده سیاسی کشور عراق به نقش و جایگاه موصل در جامعه عراق بستگی دارد و با توجه به این موضوع، درک دقیق گروه های حاضر در نبرد آزادسازی موصل از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

در قسمت پیشین این گزارش، با برشمردن برخی ویژگی های استراتژیک شهر موصل، گروه های کاملا دولتی حاضر در این عملیات آزادسازی موصل معرفی شدند. در این قسمت، به معرفی گروه های غیردولتی داخلی و اقلیم کردستان و کشورهای خارجی حاضر در نبرد می پردازیم.

نیروهای پیشمرگه کردستان

نیروهای پیشمرگه کردستان، سومین گروه بزرگی است که در عملیات آزادسازی موصل مشارکت دارد.

اصطلاح «پیشمرگه کردستان» از سابقه طولانی در کردستان عراق برخوردار است و قدمت آن به مبارزات مردمی کردهای قلمرو عثمانی در حمایت از سرزمین مادری (ایران) برمی گردد؛ اما «سازمان پیشمرگه کردستان» در سال 2003 به ابتکار آمریکا و طی قرارداد دو جانبه «مسعود بارزانی» و «جلال طالبانی» به عنوان رهبران دو حزب بزرگ کردستان تأسیس شد.

در سال 2004 نیروهای پیشمرگه در شهر موصل با نیروهای ارتش عراق درگیر شدند و این غائله با وساطت آمریکا میان بغداد و اربیل فروکش کرد. در سال 2005 تعداد اعضای این سازمان 375000 نفر اعلام شد که غیرواقعی و مبالغه شده به نظر می رسد. از آن زمان، تاکنون اربیل از انتشار آمار در خصوص نیروهای پیشمرگه خودداری کرده است؛ اما در گزارش های غیررسمی گفته می شود آن ها به صورت ویژه توسط آمریکا و ترکیه آموزش می بینند، هرچند از اکثر کشورهای غیرعربی خاورمیانه کمک های ویژه دریافت کرده اند.

در حال حاضر ملا مسعود بارزانی فرماندهی کل نیروهای پیشمرگه را بر عهده دارد که نقش مهمی در اختلافات و تنش های منطقه ایفا می کند.

به علت نگرانی در مورد تلاش بارزانی برای اشغال موصل و الحاق آن به اقلیم کردستان، بغداد و ارتش عراق با ورود آن ها به داخل شهر شدیدا مخالفت کرده اند؛ اما قرار است پیشمرگه تا محله های ورودی بخش شرقی شهر موصل پیشروی کند. به عقیده برخی تحلیلگران، یکی از چالش های مهم نبرد در موصل، ورود پیشمرگه به بخش شرقی شهر موصل خواهد بود که احتمالا با واکنش های تند مردمی در میان اعراب مواجه خواهد شد. این نگرانی زمانی بیش تر می شود که بدانیم «حمدی افندی» فرمانده نیروهای پیشمرگه در منطقه «بعشیقه» (شمال موصل) - که یکی از مهم ترین محورهای عملیات آزادسازی موصل است - به صورت رسمی اعلام کرده است: «هرگز اجازه نخواهیم داد حتی یک شیعه در محورهای پیشروی ما به سمت موصل حضور داشته باشند، حتی اگر سرباز رسمی ارتش عراق باشد!»

تا کنون 4هزار نیروی پیشمرگه وارد عملیات شده و 9 روستا را از اشغال داعش آزاد کرده اند؛ اما «شیخ جعفر شیخ مصطفی» فرمانده نیروهای سپاه 70 پیشمرگه که عملیات روز گذشته را انجام دادند اعلام کرده است قرار است در عملیات آزادسازی موصل جمعا 50هزار نیروی پیشمرگه مشارکت کنند.

نیروهای داوطلب مردمی

بخش مهمی از عملیات های ضدداعش را گروه های مردمی داوطلب مبارزه با داعش تشکیل می دهند. در عملیات آزادسازی موصل، شاهد بزرگ ترین حجم از این نیروها هستیم. به نظر می رسد یکی از علل افزایش قابل توجه این گروه ها، رقابت کشورهای خارجی برای تثبیت موقعیت گروه های مسلح وابسته به خود در کشور عراق می باشد.

بسیج مردمی مبارزه با عراق (حشد الشعبی)

بسیج مردمی عراق، یگانه گروهی است که توانست نقشه داعش و کشورهای فتنه گر پشتیبان آن را در عراق ابطال کند. گرچه گروه های مختلفی در جنگ علیه داعش طی دو سال اخیر شرکت داشته اند، اما - بی شک - حشد الشعبی تنها گروهی بود که تأسیس آن معادلات را دگرگون ساخت و داعش را از گروهی پیشرو و خطرناک به گروهی در حال عقب نشینی و فرار تبدیل کرد.

بسیج مردمی عراق از بالاترین اقبال و پایگاه مردمی در سراسر عراق برخوردار است و به علت آزادگی و استقلال در برابر کشورهای خارجی و روحیه استکبارستیزی در برابر کشورهای فتنه گر منطقه ای و فرامنطقه ای، همواره تحت شدیدترین حملات رسانه ای بوده است. البته در این میان، شکاف های موجود در بافت عراق نیز تأثیر به سزایی در رفتارهای حشد الشعبی داشته و گاهی رفتارهای دون شأن اهل بیت از آنان سر زده است.

در عملیات آزادسازی موصل، مانند تمام نبردهای ضد داعش در عراق، حشد الشعبی حضور پررنگ و مؤثری دارد. در حال حاضر نیروهای بسیج مردمی در صف اول نبرد در دو محور جنوبی استان نینوا حضور دارند که حدودا 40 کیلومتر طول دارد و طی شب گذشته، رزمندگان موفق شدند حدود 8 کیلومتر پیشروی و 3 روستا را از اشغال داعش آزاد کنند.

در میان گروه های مختلف بسیج مردمی عراق، «سپاه بدر» و «کتائب حزب الله» شب گذشته نقش ویژه ای ایفا کردند. نیروهای سپاه بدر با موشک باران موصل، خواب تروریست های داعش را آشفته ساخته و قهرمانان کتائب حزب الله با حرکت به سمت بعشیقه، به ارتش ترکیه هشدار دادند که در صورت خروج از پادگان هدف حملات آنان قرار می گیرد.

به علت حساسیت های رسانه ای و سیاسی کشورهای منطقه، آمار دقیقی از میزان حضور نیروهای بسیح مردمی عراق منتشر نشده است؛ اما برخی محافل از حضور "ده ها هزار" رزمنده داوطلب بسیج مردمی در این عملیات خبر می دهند.

حشد عشائری عراق

با توجه به تشکیل بسیج مردمی عراق بر پایه حکم جهاد مرجع تقلید شیعیان (آیت الله سیستانی) و اکثریت شیعیان در جامعه عراق، اکثریت قاطع نیروهای داوطلب بسیج مردمی عراق را شیعیان تشکیل می دهند. این نکته باعث نگرانی همزمان آمریکا، ترکیه و کشورهای مرتجع عربی شد و پس از عملیات آزادسازی تکریت، وزیر دفاع وقت عراق (خالد العبیدی) - که از نظر سیاسی خود را با منافع ترکیه هماهنگ می کند - طرح تشکیل بسیج عشائری را در وزارت دفاع و دولت عراق به تصویب رساند تا این سازمان شکل رسمی و قانونی پیدا کند.

تأسیس بسیج عشائری عراق توسط واشنگتن و امان طراحی و اجرا شده است تا نیروهای سنی مسلح مخالف داعش را در عراق سازماندهی و آموزش دهند. هدف از تأسیس و تقویت این سازمان، وجود یک تشکیلات آلترناتیو در برابر حشد الشعبی بود تا در مواقع لزوم خواسته های قدرت های مرتجع عربی را بر ملت عراق تحمیل کنند.

در عملیات آزادسازی موصل، 5هزار نیروی بسیج عشائری حضور دارند که در مقایسه با دیگر گروه ها، رقم کوچکی محسوب می شود.

حشد وطنی یا سپاه موصل

همزمان با اجرای طرح آمریکا و اردن برای تشکیل سازمان بسیج مردمی عراق و افول اقبال به داعش، استراتژیست های ترکیه به فکر تشکیل سازمان های مخصوص به خود در عراق افتادند. در این میان شهر موصل به علت همسایگی با ترکیه، نفتخیز بودن و قرار گرفتن در نقطه استراتژیک اتصال عراق، کردستان عراق و سوریه از اهمیت به سزایی برخوردار بود و ترکیه با توجه به نفوذ سنتی عوامل خود (ائتلاف ممتحدون للإصلاح) در این شهر، ایده تأسیس گروهی متشکل از جوانان عرب مدرن موصل را در دستور کار قرار داد.

به این ترتیب نظامیان ترک که با موافقت اریبل در خاک عراق حضور داشتند، با راه اندازی اردوگاه های آموزشی در حاشیه شهر بعشیقه در 20 کیلومتری شمال شرقی موصل، اعراب داوطلب مبارزه با داعش را آموزش دادند تا در عملیات آزادسازی موصل از آنان استفاده کنند.

به عقیده عموم تحلیلگران، فعالیت اصلی این گروه بعد از آزادسازی موصل تازه آغاز خواهد شد(!)، زیرا هدف اصلی ترکیه از تأسیس سپاه موصل، تشکیل گردان های مسلح برای تشدید شکاف میان موصل و بغداد می باشد.

در حال حاضر نیروهای آموزش دیده و آماده عملیات این گروه بین 8هزار تا 10هزار نفر تخمین زده می شود که ریاست آنها با «اثیل النجیفی» استاندار سابق نینواست.

گفته می شود یکی از ایده های آنکارا در صورت تداوم ممانعت بغداد از حضور ارتش ترکیه در عملیات موصل، استفاده از عنوان این گروه می باشد! به عبارت دیگر، شاید نیروهای رسمی ارتش ترکیه با یونیفرم و نمادهای گروه (غیرقانونی) سپاه موصل در عملیات آزادسازی این شهر مشارکت کنند!!

نیروهای بسیج ترکمان

بسیج ترکمان های عراق یا حشد الترکمانی، بخشی از ساختار نیروهای بسیج مردمی عراق هستند که در این گزارش تعمدا از آن ها تفکیک شده اند! قاطبه بسیج مردمی عراق را رزمندگانی تشکیل می دهند که فراتر از تعلقات نژادی و قومی و قبیله ای در راه عقیده و وطن خود جهاد کرده اند تا گروه تروریستی داعش را از عراق بیرون برانند.

در میان واحدهای بسیج مردمی عراق، واحد های بسیج ترکمان نیز حضور دارند که عمدتا از دو منطقه می باشند. بخشی از آنان اهالی شهرستان های طوزخورماتو و تازه در استان های صلاح الدین و کرکوک می باشند که سابقه جنگ و درگیری با پیشمرگه های کردستان را در کارنامه دارند و نسبت به پیشمرگه ها حساسیت ویژه ای دارند. بخش دیگری از آنان، آوارگان استان نینوا به ویژه شهرهای تلعفر و موصل می باشند.

نکته قابل توجه در مورد بسیج ترکمان ها، روابط پیوسته بخشی از آنان با گروه های سیاسی ترکمان عراق است. کشور ترکیه بر پایه سیاست های نژادپرستانه آتاتورک، ترکمان ها را عمق نفوذ استراتژیک خود در عراق می دانست و از سال 91 به صورت گسترده بر روی آنان سرمایه گذاری کرده است. به همین علت، امروزه بخش مهمی از سیاسیون ترکمانی عراق را کسانی تشکیل می دهند که «لابی ترک» پارلمان عراق خوانده می شوند!

در تنش های اخیر میان بغداد و آنکارا، عمده سیاسیون ترکمان بار دیگر جانب آنکارا را گرفتند و ممکن است این موضوع بر رفتار بسیج ترکمان سایه بیندازد! گفته می شود بخشی از آوارگان ترکمان طی یک سال اخیر توسط ترکیه در دو منطقه «فائده» و «سنجار» آموزش نظامی دیده اند، اما به علت حساسیت های اربیل نسبت به تحرکات مسلحانه ترکمان ها رسانه ای نشده اند!

داوطلبان ایزدی

زنان و فرزندان ایزدی که قربانی هوسرانی بی حد و حصر تروریست های داعش شدند، در عملیات آزادسازی موصل از انگیزه بسیار بالایی برخوردارند.

پس از فتح سنجار توسط آمریکا، بومیان این منطقه - که عمدتا ایزدی هستند - تحت پوشش و آموزش آمریکا قرار گرفته اند و در این عملیات نیز توسط مستشاران آمریکایی فرماندهی خواهند شد.

هنوز در مورد حجم نیروهای ایزدی و ترکمان در عملیات آزادسازی موصل اخبار موثق منتشر نشده است.

کشورهای خارجی

یکی از ابعاد بسیار مهم عملیات موصل، حضور مستقیم کشورهای خارجی است. در این قسمت به اختصار، کشورهای خارجی حاضر در این نبرد را برمی شماریم.

ائتلاف بین المللی به رهبری آمریکا

بخش مهمی از عملیات آزادسازی موصل، بمباران نیروی هوایی ائتلاف بین المللی می باشد که فرماندهی و بیش از نیمی از جنگنده های آن آمریکایی می باشند. علاوه بر آمریکا، حدود 20 کشور در این ائتلاف حضور دارند.

عادل الجبیر، وزیر خارجه افراطی «عربستان سعودی» روز گذشته در اظهاراتی رسمی از پروازهای عملیاتی بمب افکن های سعودی در قالب ائتلاف بین المللی در این عملیات خبر داد.

آمریکا

با توجه به فرماندهی کل عملیات آزادسازی موصل توسط «الجبیری» و پیوندهای عمیق وی با آمریکا، این کشور نقش پررنگ و مؤثری در طرح ریزی این عملیات داشته است.

علاوه بر آن گزارش های موثق نشان می دهد بخشی از نظامیان نیروی زمینی آمریکا در این عملیات حضور دارند و قرار است از محور قیاره به سمت موصل حرکت کنند.

حضور مستقیم نیروی زمینی آمریکا در عملیاتی در کنار نیروهای بسیج مردمی عراق بی سابقه است و با توجه به مواضع استکبارستیزانه بسیج مردمی، «پرریسک» محسوب می شود. لذا به نظر نمی رسد پنتاگون بخواهد نظامیان خود را از محورهایی به موصل نزدیک کند که نیروهای بسیج مردمی در آن حضور دارند.

ترکیه

ترکیه و شخص اردوغان برای حفظ نقش فتنه انگیزانه خود در موصل، به شدت بر حضور در این عملیات اصرار دارند؛ هرچند با مخالفت شدید در بغداد مواجه شده اند.

در حال حاضر حدود 1500 نظامی ترک در پادگان «زلیکان» در حاشیه شهر بعشیقه حضور دارند.

فرانسه

تنها کشور اروپایی که گفته می شود نیروی زمینی برای مشارکت در عملیات آزادسازی موصل اعزام کرده است، «فرانسه» می باشد. به گزارش منابع، نظامیان فرانسوی در منطقه «مخمور» واقع در استان اربیل آرایش جنگی گرفته اند و در این محور به سمت موصل حرکت می کنند.

ایران

تجربه جنگ با داعش ثابت کرد هر گاه دولت های قانونی منطقه برای دفاع از خود و مبارزه با تروریسم از جمهوری اسلامی ایران دعوت کرده اند، با پاسخ مثبت مواجه شده اند.

با این حال هنوز گزارش رسمی و موثق از حضور مستشاری ایران در نبرد آزادسازی موصل منتشر نشده است.