پنجمین کودتا در کمتر از ۶۰ سال/اردوغان در عقیم کردن ارتش برای کودتا شکست خورد/ چرا طرفداران حکومت لائیک همیشه کودتا می‌کنند؟

سرویس بین الملل فردا: حتی جوانان 20 ساله در ترکیه هم از دیدن کوتا تعجب نمی کنند. آنها برای دومین بار در طول زندگی خود شاهد کودتا هستند.

کودتای پیشین در سال 1997 علیه دولت اسلامگرای نجم الدین اربکان صورت گرفت. اربکان حامی انقلاب اسلامی ایران بود و از دولت لائیک انتقاد می کرد. او پیش ازنخست وزیری چون از لاییسیم انتقاد کرده بود به یکسال حبس محکوم شده بود. عبدالله گل و رجب طیب اردوغان هم اگرچه از شاگردانش بودند، اما مسیر خود را از او جدا کرده بودند. اما احترام او را همیشه نگه داشتند.

البته این اولین کودتایی نبود که در آن اربکان دستگیر می شد. در کودتای 1980 هم اربکان دستگیر شد. اربکان بر اساس مفاد قانون اساسی تهیه شده توسط نظامیان کودتاگر در سال ۱۹۸۲ نیز به مدت ۱۰ سال از هرگونه فعالیت سیاسی منع شد.

کودتای 1980 مدتی بعد از وقوع انقلاب اسلامی در ایران رخ داد. کودتاچیان دلیل این کودتا را ضعف‌های «سیاسی و اقتصادی» دولت ترکیه و نیز نقض اصول سکولار قانون اساسی اعلام کرد.

کودتا ساعت سه نیمه‌شب آغاز شد و ساعت 30/5 ابلاغیه‌ای از طرف کنعان اورن (فرمانده کودتاچیان) به سلیمان دمیرل (نخست‌وزیر وقت)، بولنت اجویت (رهبر وقت حزب جمهوریخواه) و نجم‌الدین اربکان (رهبر حزب سلامت ملی) فرستاده شد که متن آن از قرار زیر بود: «حکومت‌تان فسخ شد. عضویت پارلمانی‌تان از بین رفت. دستورات آورنده ابلاغ‌نامه را اجرا کنید.» پس از آن سلیمان دمیرل و بولنت اجویت به مکانی در استانبول و نجم‌الدین اربکان نیز به مکانی در ازمیر فرستاده شدند. این دومین بار بود که دولت سلیمان دمیرل با کودتا ساقط می شد. دومین کودتای تاریخ ترکیه ۱۲ مارس ۱۹۷۱ بود که ارتش علیه دولت سلیمان دمیرل، نخست‌وزیر وقت دست به کودتا زد. دمیرل نزدیک به ۵ دهه در عرصه سیاست ترکیه فعال بود. او هفت بار سمت نخست‌وزیری ترکیه را به عهده داشت و دولت او دو بار توسط نظامیان ساقط شد.

اولین کودتا در سال 1960 انجام شد و ژنرال جمال گورسل نخستین ژنرال کودتاگر ترکیه لقب گرفت.

او این کودتا را در 27 می‌ 1960 علیه دولت راستگرای عدنان مندرس انجام داد و حدود 600 نفر از وزیران و مقامات دولتی را بازداشت و محاکمه کرد.این کودتا عمدتا به وسیله افسران میان‌رتبه (گروه افسران جوان) انجام شد. در محاکمات پس از این کودتا 15 نفر از مقامات سابق دولتی ازجمله عدنان مندرس نخست‌وزیر برکنار شده به جرم خیانت به کشور و زیر پا گذاشتن اصول کمالیسم (اندیشه های آتاتورک) به دار مجازات آویخته شدند.

به هر حال این تاریخ پرکودتا در ترکیه نشان دهنده قدرت زیاد ارتش است. ابتدای کار دولت عبدالله گل و اردوغان گفته می شد که آنها به دنبال کاهش قدرت ارتش در ترکیه با هدف عقیم کردن آنها از انجام کودتا هستند. اما آنچه در عمل رخ داده است، تکرار تراژدی کودتاست، آن هم از سوی طرفداران سکولاریسم. دولت مدعی است این بار واعظ شهیر اخلاقی، فتح الله گولن از پنسیلوانیای آمریکا پشت پرده کودتاست.