نگرانی سعودی ها از احتمال تکرار تجربه اتحادیه اروپا در شورای همکاری خلیج فارس

سرویس بین الملل فردا ؛ علیرضا مجیدی: در حالی که هنوز دنیا از شوک همه پرسی بریتانیا و پیروزی حامیان خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا خارج نشده است، نشانه های دیپلماتیک به خوبی نشان می دهد مقامات کشور عمان هم بی میل نیستند از طریق یک مکانیزم مناسب از شورای همکاری خلیج فارس خارج شوند.

به نظر می رسد در این راستا دیپلمات های مسقط به مرور قصد آماده سازی افکار عمومی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را دارند تا در صورت جدایی و انفصال از شورای همکاری، روابط تجاری و اقتصادی آن ها آسیب جدی نیبند. برای این منظور، یکی از ابزارهای مناسب، شبکه اجتماعی توئیتر است که رواج بسیار بالایی در کشورهای حاشیه خلیج فارس دارد و بنا بر آمار، در میان 5 کشور دیگر بین 20 تا 70 درصد رواج دارد.

در واکنش به برتری مطالبه جدایی از اتحادیه اروپا در همه پرسی انگلستان، صفحه رسمی وزارت خارجه عمان در توئیتری نوشت: «ملت بریتانیا در یک حرکت شجاعانه و تاریخی، تصمیم گرفت از اتحادیه اروپا خارج شود. ... به عقیده برخی کارشناسان، مفهوم واقعی این رأی، "آزاد کردن خود از قید و بندهایی" است که اتحادیه اروپا در مواضع سیاسی بر بریتانیا تحمیل می کند.»

ادبیات این پست توئیتری، حماسی و بسیار جانبدارانه بود که با حرکات اجتماعی رواج یافته در عمان همخوانی داشت. به همین علت، پیام آن به سرعت از سوی کاربران کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس دریافت شد! تنها طی چند ساعت، بیش از 300 کامنت پای این پست درج شد که بخش عمده آن به جدل اتباع عمان با دیگر کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس (به خصوص عربستان سعودی) اختصاص داشت.

اما مهم تر از توئیت فوق، اظهار نظر صریح نائب رئیس سابق پارلمان عمان و یکی از مقامات منتفذ دربار پادشاهی بود که به صورت صریح خواهان جدایی عمان از شورای همکاری خلیج فارس شد. «اسحاق سالم سیاب» که از مقامات صاحب نفوذ دربار سلطان قابوس بوده و سابقه نائب رئیسی پارلمان را در کارنامه دارد، در توئیت خود نوشت: «آرزو می کنم مشابه این تصمیم را دولت عمان برای خروج از شورای همکاری خلیج فارس اختیار کند.»

طی پنج سال گذشته، نشانه های روشنی در مورد مشی سیاسی متفاوت عمان در مقایسه با دیگر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس مشاهده شده است. عمان به وضوح تلاش می کند با حفظ فاصله جدی خود با آل سعود، نقش کشور میانجیگر را در بین قدرت های مختلف منطقه ای بازی کند؛ در حالی که عربستان از شورای همکاری خلیج فارس به عنوان یکی از برگ های بازی خود استفاده می کند.

اوج اختلاف میان عمان و شورای همکاری خلیج فارس را می توان در جریان جنگ یمن مشاهده کرد. در جریان جنگ یمن، شورای همکاری خلیج فارس به صورت رسمی اعلام موضع کرد و 5 کشور آن به ائتلاف عربی آل سعود پیوستند. علاوه بر آن، کشورهای امارات و قطر به صورت مستقیم نیروی نظامی به یمن اعزام کردند؛ اما عمان حتی حاضر نشد به صورت لفظی از عملیات ائتلاف خلیجی علیه جنبش انصار الله حمایت کند!

از سال 2014، دستگاه دیپلماسی عمان در داخل این کشور در حال زمینه سازی برای خروج از شورای همکاری خلیج فارس می باشد. در اجلاس سران شورای همکاری خلیج فارس در ریاض در این سال که به صورت اضطراری برای رفع اختلاف میان قطر (محور اخوان المسلمین) و سه کشور عربستان سعودی، امارات عربی متحده و بحرین (محور ضد اخوان المسلمین) برگزار شد، عمان اساسا شرکت نکرد! در آن زمان، پارلمان عمان از تصمیم دولت برای تحریم این نشست به صورت رسمی قدردانی کرد!

علاوه بر فضاسازی داخلی، عمان در رفتارهای منطقه ای و بین المللی خود به ناظران کشورهای مختلف نشان داده است در صدد است با ارائه نقش کاملا متمایز از شورای همکاری خلیح فارس، از ظرفیت کافی برای خروج از این شورا برخوردار است. به عنوان نمونه، برخلاف اساسنامه شورای همکاری خلیج فارس (شفافیت در راهبردهای سیاست خارجی و اطلاع رسانی به دیگر کشورهای عضو) عمان میزبان و واسطه مذاکرات محرمانه سیاسی میان ایران و آمریکا بر سر پرونده هسته ای بود. عمان ابتدا طی 6 ماه به صورت سری میزبان و واسطه این نشست ها بود و بعد از 6 ماه به صورت علنی و علیرغم مخالفت جدی شورای همکاری خلیج فارس، طی دو سال فعالانه در راستای کاهش تنش میان ایران و غرب و حل پرونده هسته ای حرکت کرد.

بارزترین نمونه منطقه ای در مورد هویت سیاسی کاملا مجزای عمان از شورای همکاری خلیج فارس، بحران سوریه و مشروعیت بشار اسد به عنوان رئیس جمهور قانونی این کشور است. عمان تنها کشور عربی حاشیه خلیج فارس است که هنوز بشار اسد را به رسمیت می شناسد و سفیر آن در دمشق فعال است. آن ها به این نکته اکتفا نکرده، بلکه یوسف بن علوی وزیر خارجه عمان شخصا به دمشق سفر و با بشار اسد دیدار کرد.

به این ترتیب حالا به نظر می رسد دستگاه دیپلماسی عمان به این نتیجه رسید که در فاز جدید پروژه جدایی از شورای همکاری خلیج فارس، باید افکار عمومی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را آماده کند تا در صورت جدا شدن، اقتصاد عمان دچار شوک شدید نشود. طی دو روز اخیر، دیپلمات های عمانی از برگزاری رفراندوم در بریتانیا، حداکثر استفاده را برده اند و این تجربه طی انتخابات های پیش رو در کشورهای مختلف غربی تکرار خواهد شد.

شورای هماهنگی کشورهای عربی خلیج فارس، تا به حال از نظر سیاسی به یک اتحادیه تابع محض آل سعود محسوب می شد؛ اما شاید حالا زمان آن رسیده باشد که یا از نظر سیاسی رویکرد مستقلانه ای در پیش گیرد - که با توجه به بافت آن چندان قابل تصور و تحقق نیست - یا این که به فروپاشی سیاسی می رسد. حال باید دید خواب آشفته آل سعود تعبیر خواهد شد؟