مطبوعات انگليسی‌زبان از اسلام چه می‌گویند؟

ترجمان: آیا مطبوعات انگلیسی علیه مسلمانان پیش‌داوری می‌کنند؟ با چه روشی می‌توان این پیش‌داوری را روشن ساخت؟ کتاب حاضر به بازنمایی شیوۀ زندگی و کنش مسلمان و اسلام در مطبوعات انگلیسی‌زبان می‌پردازد و برای بیان شواهد، بیش از ۱۴۰ میلیون کلمه از مقالات روزنامه‌ها دربارۀ مسلمانان و اسلام را تحلیل می‌کند.

نقطۀ عطف کتاب کاربرد روش‌های زبان‌شناختی و تحلیل‌گفتمان است که این روش‌ها را با هم ترکیب می‌کند تا تصویر عینی از نگرش‌های رسانه‌ای فراهم سازد. تحلیل به صورت انعکاسی و چند رشته‌ای است؛ یعنی پژوهش در زمینۀ رویه‌های روزنامه‌نگاری، الگوهای خوانندگان و پیمایش نگرش را با هم ادغام می‌کند.

کتاب تحلیل گفتمان و نگرش‌های رسانه‌ای: بازنمایی اسلام در مطبوعات انگلیسی کتابی منحصربه‌فرد برای کسانی است که در زمینۀ زبان‌شناسی و تحلیل‌گفتمان، سیاست، مطالعات رسانه و مطالعات اسلامی فعالیت می‌کنند. این کتاب تمرکز بر نقش مطبوعات ملی انگلیس در بازنمایی مسلمانان و اسلام به‌ویژه در سال‌های بعد از حملۀ ۱۱ سپتامبر دارد.

این کتاب صرفاً بر رسانه‌های مکتوب متمرکز است؛ چراکه بر این باور است که رسانه‌های چاپی یا مکتوب نقش مهمی در شکل‌گیری عقاید و افکار عمومی دارد و در این مطالعه، مطبوعات انگلیسی شامل طیف وسیعی از انواع مختلف روزنامه‌ها را شامل می‌شود: تعدد چاپ (روزانه، چند شماره در هفته، هفته‌نامه)، نگرش سیاسی (چپ‌گرا، راست‌گرا، میانه‌رو و مستقل)، سبک (فرستنده، سیاسی جنجالی یا بازاری) و پوشش (ملی، منطقه‌ای).

این کتاب شامل ۱۰ بخش است که عبارت‌اند از:

ـ مقدمه

ـ نمایی از مسلمانان: تصویر بزرگ

ـ مسلمان Muslim (تلفظ بریتیش) یا مسلمان Moslem (تلفظ عربی): تفاوت میان روزنامه‌ها

ـ تأثیر ۱۱ سپتامبر: تغییر در زمان

ـ استقبال از جهان مسلمان: تجمیع و تفکیک

ـ مسلمان خالص کیست؟ شیوه‌های باور

ـ تنفر از مبلغان تا انسان‌های بی‌کارکرد

ـ نقاب (برقع) و شست‌وشوی ذهنی: مسلمانان و جنسیت

ـ نظم تاریخی؟ بازنمایی اخبار اولیۀ مسلمانان

ـ نتیجه‌گیری

به‌طور کلی، نگرش‌ها به مسلمانان در قلمروی پادشاهی انگلیس مثبت نشده است. برای مثال، بر مبنای پیمایش نگرش‌های اجتماعی انگلیسی‌ها در سال ۲۰۰۳، ۶۲ درصد انگلیسی‌ها بر این باورند که مسلمانان انگلیسی نسبت به مسلمانان خارجی عاطفی‌تر هستند تا به غیرمسلمانان انگلیسی. پیمایش دیگری نشان می‌دهد که ۴۰ درصد از جوانان انگلیسی بر این باورند که مسلمانان تأثیر مثبتی بر جامعۀ انگلیس ندارند. یا نیمی از پاسخگویان اسلام را به تروریسم پیوند می‌زنند، درحالی‌که تنها ۱۳ درصد معتقدند اسلام برمبنای صلح است و ۶ درصد اسلام را مبتنی عدالت می‌دانند. در حال حاضر، یک حس تضاد با اسلام در انگلیس در حال رشد است و فرقه‌های ضد اسلام در شهرهای کوچک و بزرگ در حال گسترش هستند.

هدف اصلی کتاب بررسی این است که چگونه از زبان برای بازنمایی مسلمانان و اسلام استفاده می‌شود و هدف خاص‌تر، بررسی تغییرات در بازنمایی‌ها در دوره‌های زمانی و تفاوت میان روزنامه‌ها در بازنمایی است. همچنین این کتاب درصدد شناخت تکنیک‌ها و استراتژی‌های مختلفی است که روزنامه‌ها برای توجیه و مشروعیت‌بخشی به بازنمایی خاص خود از آن استفاده می‌کنند. بخش اول کتاب، به مطالعه و بررسی مطبوعات ملی انگلیس می‌پردازد و سپس، بازنمایی اسلام و مسلمانان در رسانه‌های مختلف جهان را بررسی می‌کند. در ادامه، دو رویکرد تحلیل زبان‌شناختی را با هم ترکیب می‌کند: تحلیل گفتمان انتقادی۱، فرایند تحلیل منسجم زبان با ملاحظات بافت اجتماعی و زبان‌شناسی پیکره۲، ابزار مفهومی برای واکاوی الگوهای زبانی. نویسنده از روش ترکیبی برای روش‌شناسی بخش مطالعات استفاده می‌کند. بخش‌هایی از کتاب به بازنمایی زنان مسلمان در فضای رسانه‌ایِ انگلیسی می‌پردازد و در ادامه، داده‌های به‌دست‌آمده را تحلیل می‌کند و نتیجه می‌گیرد که مسلمانان و اسلام جایگاهی منفی در فضای رسانه‌ای انگلیسی دارند و یک نوع حس اسلام‌هراسی در میان شهروندان انگلیسی وجود دارد و اسلام را به‌عنوان تهدیدی برای امنیت غرب قلمداد می‌کند و مفاهیمی نظیر بنیادگرایی، تروریسم، خشونت و... با اسلام و مسلمانان همراه و عجین است.

اطلاعات کتاب‌شناختی:

بیکر، پُل، کاستاس گابریلاتوس و تونی مک‌انری. تحلیل گفتمان و نگرش‌های رسانه‌ای: بازنمایی اسلام در مطبوعات انگلیسی، انتشارات دانشگاه کمبریج، ۲۰۱۳

Baker، Paul، Costas Gabrielatos، and Tony McEnery. Discourse Analysis and Media Attitudes: The Representation of Islam in the British Press. Cambridge University Press، 2013

پی‌نوشت‌ها:

[۱] Critical Discourse Analysis

[۲] corpus Linguistics