امید زلنسکی به ماجراجویی‌های اردوغان

رئیس‌جمهور اوکراین که پس از شکست‌های متعدد میدانی راهی ترکیه شده، درخواست‌هایی همچون دریافت کمک‌های تسلیحاتی از غرب و پیوستن به ناتو را تکرار کرده و شرط‌بندی‌ روی تداوم جنگ را ادامه داد.

سفر «ولودیمیر زلنسکی» رئیس‌جمهور اوکراین به استانبول روز گذشته (جمعه، هفتم جولای) و رایزنی‌هایش با «رجب طیب اردوغان» همتای ترکیه‌ای پیام‌های سیاسی درخور توجهی داشت. این سفر که برای اولین بار بعد از آغاز درگیری‌های نظامی بین روسیه و اوکراین انجام می‌شد، حاکی از خستگی و سرخوردگی رئیس‌جمهور اوکراین بعد از تحولات اخیر بود؛ ناامیدی کی‌یف از متحدان غربی، عدم تکرار شکست تحت عنوان ضدحمله‌ و تلاش بی‌پایان برای پیوستن به ائتلاف نظامی ناتو، دیگر پیام‌های سفر و محور مهم رایزنی‌های زلنسکی در آنکارا بود که در ادامه آنها را تحلیل می‌کنیم.

زلنسکی در راه ترکیه: از ناتو تضمین واقعی می‌خواهیم

باوجود آنکه رسانه‌های ترکیه‌ای از جمله روزنامه «حریت» در گزارش‌هایی اعلام کرده‌ بودند، توافق غلات مهم‌ترین محور رایزنی‌های رئیس‌جمهور اوکراین در دیدار با اردوغان خواهد بود، اما زلنسکی پیش از عزیمت به سوی آنکارا، درخواست‌ها و اهداف اصلی خود از این سفر را مشخص کرد و روی لزوم ارائه تضمین‌های واقعی ناتو و غرب دست گذاشت: «اوکراین باید هرچه زودتر به اتحادیه اروپا بپیوندد؛ ما دیگر بدون تسلیحات تهاجمی پیشرفته، از جمله موشک‌های دوربرد، قادر به انجام ضدحمله نخواهیم بود».

از ابتدای بحران اوکراین تاکنون دیدیم که رهبران کشورهای غربی، از زلنسکی انتظار داشتند تا به عنوان رهبری مقتدر علیه روسیه ظاهر شود و از تبلیغات رسانه‌ای گرفته تا حمایت‌های سیاسی آنان را علیه مسکو به کار گیرد. با گذشت حدوداً ۱۶ ماه از این درگیری نظامی، حالا چهره شکسته و مطالبه‌گر زلنسکی به یکی از چالش‌های غرب تبدیل شده است. زلنسکی آن رهبر مقتدری که بتواند میدان را مدیریت کند، نشد! از آن بدتر، رئیس‌جمهور اوکراین به فردی شکست‌خورده‌ با درخواست‌های فراوان و شکست‌های بزرگ تبدیل شده است. درخواست الحاق به اتحادیه اروپا، پیوستن به ناتو و مطالبه بسته کمک‌های تسلیحاتی از غربی که به هیچ وجه خواهان گسترش درگیری‌ها به محدوده جغرافیایی و راهبردی فعلی خود نیست، زلنسکی را به مهره‌ای نامطلوب برای متحدان تبدیل کرده است.

امید زلنسکی به ماجراجویی‌های اردوغان

رئیس‌جمهور اوکراین در میانه یک جنگ تمام‌عیار، بی‌اعتماد به کمک حامیان غربی و سرخورده از شکست‌های پیشین خود ایستاده و دنبال حامی جدید می‌گردد. زلنسکی آنکارا را در چنین شرایطی به عنوان مقصد سفر خارجی انتخاب کرد چون به حمایت و تاثیرگذاری اردوغان امیدوار بود. حالا تلاش زلنسکی برای جلب حمایت ترکیه بعد از آن صورت می‌گیرد که او شکست‌های سیاسی متعددی را در این زمینه به ثبت رسانده است؛ از جمله شکست در کسب حمایت کشورهای عربی در نشست سران اتحادیه عرب به میزبانی جده.

از این گذشته، باید این مسئله مهم یادآوری شود که نقش اردوغان در بحران‌های بین‌المللی بیش از آنکه در چارچوب رهبری عملگرا دیده شود، به عنوان سیاستمداری ماجراجو توصیف می‌شود؛ در این شرایط، خواست‌ها و یا مواضع کلامی او نخواهند توانست بر تحولات میدانی اثرگذار باشند. در بهترین حالت ممکن، ترکیه می‌تواند به عنوان یک میانجی‌گر در بحران کی‌یف نقش ایفا کند؛ آن هم به خاطر روابط مثبتی که اردوغان با «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهور روسیه طی همکاری در پرونده‌های دیگر ایجاد کرده است. اردوغان درباره توان تاثیرگذاری خود و طی نشست خبری مشترک با زلنسکی به چند مورد اشاره کرد؛ شایستگی کی‌یف برای پیوستن به ناتو، تلاش ترکیه برای پایان جنگ اوکراین و آمادگی‌اش برای میزبانی مذاکرات صلح.

پوتین در آینده‌ای نزدیک مهمان آنکارا خواهد بود اما امیدی به پیوستن زودهنگام اوکراین به ناتو نیست. اردوغان پس از دیدار اخیرش با زلنسکی گفت رئیس‌جمهور روسیه برای بحث درباره اوکراین، تبادل اسرا بین روسیه و اوکراین و طرح غلات دریای سیاه، ماه آگوست به ترکیه سفر خواهد کرد؛ سفری که احتمالاً رئیس‌جمهور ترکیه دوباره درخواست‌های خود برای پایان بحران را تکرار خواهد کرد. طبق گزارش‌های رسانه‌ای، زلنسکی از اردوغان خواسته تا عضویت اوکراین در ناتو را تسریع کند؛ اما براساس ارزیابی‌ها آرزوی ورود به ناتو حداقل تا پایان جنگ محقق نخواهد شد. انتظار می‌رود که اردوغان در سفر آینده پوتین به ترکیه، تنها به مسائلی همچون گفت‌وگوهای صلح، تمدید معامله غلات و مبادله اسرای اوکراینی بپردازد.

ضدحمله‌ای که به طوفان ناامیدی غرب از اوکراین تبدیل شد

با افزایش درگیری‌ها میان ارتش اوکراین و روسیه به خصوص در جنوب اوکراین، کی‌یف به طور مکرر از قصد خود برای انجام ضدحمله علیه مواضع روسیه می‌گفت و مدعی تلاش برای بازپس‌گیری مناطق کشورش شد؛ اما اقدام به ضدحمله و شکست‌های پی‌در‌پی آن‌ها نه تنها وجهه ارتش اوکراین را بازنگرداند بلکه اعتبار آنان نزد غربی‌ها را هم از بین برد. نیروهای اوکراینی در ضدحمله ادعایی خود که طی آن عملیات‌هایی را در چند جبهه و برای عقب راندن یگان‌های نظامی روسیه از بخش‌های شرقی و جنوب شرقی آغاز کرده بودند، شکست سنگینی متحمل شدند؛ در این ضدحمله فقط اوکراین شکست نخورد، بلکه تاکتیک‌های نظامی ناتو و تسلیحات پیشرفته غربی هم در میدان باختند.

سنگینی این شکست در تحلیل‌های غربی و به ویژه مواضع دولت آمریکا مشهود بود؛ حالا دیگر نه کاخ سفید و نه هیچ یک از نهادهای نظامی و امنیتی واشنگتن دلیلی منطقی برای افزایش کمک‌های تسلیحاتی از اوکراین نمی‌بینند. «داگلاس مک‌گرگور»، مشاور سابق رئیس پنتاگون، بعد از این شکست تصریح می‌کند: زلنسکی، با پافشاری بر درخواست کمک تسلیحاتی از غرب، یک اشتباه بزرگ را درقبال خود و سرنوشت کشورش مرتکب شده است. او با تکرار این درخواست‌ها، روی درگیری با روسیه شرط‌بندی کرده و ریسک‌ها را افزایش می‌دهد؛ بدون اینکه متوجه باشد با این قمارها خود را از شکست در میدان جنگ نجات نخواهد داد.

این سرهنگ آمریکایی در ادامه می‌پرسد: اوکراین برای مدت‌های طولانی است که کنترل و تسلطش را از دست داده است، ما چه کاری می‌توانیم انجام دهیم؟ ما قول سلاح‌های پیشرفته‌تر با برد وسیع‌تر را می‌دهیم. این جنون محض است؛ زیرا در نهایت تنها نتیجه‌اش، نابودی رژیم اوکراین است و آنچه باقی می‌ماند، تعداد کمی از نیروهای مسلح این کشور است!

حمایت به سبک بایدن: اوکراین هم مثل اسرائیل

در پاسخ به درخواست‌های زلنسکی، «جو بایدن»، رئیس جمهور آمریکا مدعی شده است که «ایالات متحده آماده است تا پس از پایان درگیری با روسیه، مانند اسرائیل، تضمین‌های امنیتی برای اوکراین ارائه کند». موکول کردن حمایت به بعد از جنگ و مقایسه وضعیت کی‌یف با تل‌آویو، به اندازه کافی برای اوکراینی‌ها ناامیدکننده به نظر می‌رسد. اما پیشنهاد دوم بایدن و تصمیمش برای ارسال بمب‌های خوشه‌ای به کی‌یف، مورد استقبال دولت اوکراین قرار گرفت؛ البته این تصمیم بار دیگر موج انتقادات را در آمریکا و اتحادیه اروپا علیه سیاست‌های تقویت‌کننده جنگ [به جای تلاش برای پایان آن] به راه انداخته است.

مخالفت با افزایش کمک‌های تسلیحاتی به اوکراین، فقط مورد انتقاد آمریکایی‌ها نیست. مخاطبان روزنامه «دیلی میل» زیر گزارش مربوط به کمک تسلیحاتی جدید و تصمیم بایدن، نظرات انتقادی خود را بازنشر دادند. این نظرات که توجه رسانه روسی «ریانووستی» را به خود جلب کرده‌اند، اوج مخالفت‌های مردمی در غرب با تصمیمات بایدن را نشان داده و به او توصیه می‌کنند که هشدارهای پوتین را فراموش نکند!

یکی از خوانندگان خبر این رسانه انگلیسی مربوط به تصمیم بایدن برای ارسال بمب‌های خوشه‌ای خطاب به وی می‌نویسد: «خجالت بکش بایدن. این دعوای ما نیست، اما خون اوکراینی‌ها به دست ما و آمریکایی‌ها هدر خواهد رفت». کاربر دیگری نوشت: «بایدن هر کاری که در توان دارد برای حفاظت از منافع خود و خانواده‌اش در اوکراین انجام خواهد داد». یکی دیگر از خوانندگان این خبر می‌نویسد: «بی‌شرمی بایدن حدی ندارد. علاوه بر این، ایالات متحده سعی می‌کند به دیگران اخلاق بیاموزد!»/فارس