چرا آمریکا از عضویت سریع اوکراین در ناتو حمایت نمی‌کند؟

مقام‌های آمریکا در روزهای گذشته تصریح کرده‌اند که از عضویت سریع اوکراین در ائتلاف ناتو حمایت نمی‌کنند.

ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین این روزها از اینکه کشورهای غربی بر خلاف وعده‌های قبلی حاضر نیستند کی‌یف را عضو ائتلاف ناتو کنند نگران و عصبانی است.

او در یک کنفرانس خبری روز جمعه در کنار روسای جمهور لهستان و لیتوانی گفت: «می‌دانیم که وقتی جنگ ادامه دارد نمی‌توانیم عضو ناتو شویم. اما لازم است به ما اطمینان داده شد بعد از جنگ، عضو می‌شویم. این سیگنالی است که ما می‌خواهیم دریافت کنیم: اینکه بعد از اتمام جنگ عضو ناتو خواهیم شد.»

زلنسکی چند روز قبل‌تر از آن هم طی سخنانی در پارلمان اوکراین گفته بود که سران کشورهای دنیا باید از فکر کردن به واکنش روسیه در برابر عضویت اوکراین در ناتو دست بردارند. او گفت: «مایه تأسف است که سران بعضی از کشورها وقتی می‌خواهند تصمیم بگیرند چشمشان به روسیه است.»

رئیس‌جمهور اوکراین علاوه بر این در یک موضع‌گیری دیگر گفته در صورتی که سران ناتو «شجاعت نداشته باشند» او از شرکت در نشست بعدی کشورهای عضو ناتو در  ویلینوس لیتوانی خودداری خواهد کرد.

کشورهای غربی و به ویژه آمریکا که وعده‌های آنها برای عضو کردن اوکراین در ناتو اصلی‌ترین عامل آغاز جنگ بوده مواضع و دیدگاه‌های ضد و نقیضی در این خصوص ابراز کرده‌اند. انگلیس و فرانسه، به عنوان دو قدرت اروپایی در ناتو از روند عضویت فوری اوکراین در ناتو حمایت می‌کنند در حالی که آمریکا نشان داده که نمی‌خواهد جنگ اوکراین به این زودی به پایان برسد.

ادامه جنگ و منافع آن برای آمریکا

هفته پیش جو بایدن در یک کنفرانس خبری به صراحت گفت روند پیوستن اوکراین به ناتو را آسان‌تر نخواهد کرد. او گفت کی‌یف باید همان استانداردهایی که کشورهای دیگر رعایت می‌کنند را رعایت بکند. بایدن گفت: «نه، چون آن‌ها هم باید از استانداردهای یکسانی پیروی کنند. پس من این راه را برایشان تسهیل نمی‌کنم. به نظر من آن‌ها هرچه در توان داشتند برای نشان‌دادن توانایی هماهنگی نظامی‌شان به نمایش گذاشتند، اما مساله این است که آیا سیستم آن‌ها ایمن است؟ آیا فاسد نیست؟ آیا آن‌ها هم از همه استاندارد‌هایی که دیگر کشورها رعایت می‌کنند، پیروی می‌کنند؟ فکر می‌کنم پیروی خواهند کرد. به نظر من می‌توانند. اما این روند خودکار نیست.»

جولیان اسمیت، نماینده آمریکا در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) هم آب پاکی را روی دست همه ریخت و اعلام کرد: «اوکراین برای ورود به این ائتلاف نظامی، بخت اندکی دارد. متحدان ما در ناتو، در این مورد با ما همفکر هستند که با توجه به درگیر بودن اوکراین در جنگی تمام عیار، هم اکنون امکان ارائه دعوت‌نامه مناسب وجود ندارد.»

سوال اینجاست که چرا بین چند قدرت بزرگ ناتو دیدگاه واحدی درباره عضویت اوکراین وجود ندارد؟ یکی از مهم‌ترین دلایل در اینجا این است که منافع دو طرف از ادامه این جنگ تفاوت دارد. در حالی که به نظر می‌رسد نفع آمریکا در ادامه جنگ است به نظر می‌رسد طرف‌های اروپایی نفع بیشتری در اتمام جنگ دارند.

چند ماه پیش رسانه‌های آمریکا گزارش دادند در حالی که شهروندان در کشورهای اروپایی با افزایش بی‌سابقه تورم در طی چند دهه گذشته دست و پنجه نرم می‌کردند برخی شرکت‌های سوخت آمریکایی اعلام کردند که در حال ساخت سودهای هنگفت هستند.

به عنوان مثال شرکت «اکسون‌موبیل» سال گذشته  اعلام کرد در سه ماهه دوم سال 2022 به سود 17.9 میلیارد دلاری در مقایسه با سود 5.5 میلیارد دلاری در سه ماهه اول سال جاری میلادی دست پیدا کرد. این به معنی آن است که سود این شرکت سه برابر شده بود.

جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا بعد از اعلام این سودها در یک سخنرانی سال گذشته گفت: «باید اطمینان حاصل کنیم همه از میزان سود اکسون خبر دارند.»

تورم طمع

 مسئله پنهان در رویکرد بایدن این بود که سود این شرکت ارتباطی با افزایش سرمایه‌گذاری و پیشرفت‌های تکنولوژیکی نداشت یعنی به افزایش عملکرد شرکت مربوط نمی‌شد؛ بلکه به نظر می‌رسد دلیل این سودها در جنگ اوکراین نهفته بود و شرکت‌هایی که از انحصار برخوردار بودند از وابستگی شرکت‌هایی که از انحصار برخوردارند از وابستگی مشتری‌هایشان در این بحران سوءاستفاده کرده و از آنها بابت محصولاتی که جایگزینی برای آنها وجود ندارد هزینه‌های هنگفت طلب می‌کنند.

چند وقت پیش رئیس کمیسیون اروپا هم در یکی از سخنرانی‌هایش به همین موضوع پرداخت و خطاب به شرکت‌های عمدتاً آمریکایی که به «تورم طمع» دامن می‌زنند گفت: «در شرایط کنونی سوءاستفاده از جنگ برای به دست‌ آوردن سودهای بی‌سابقه به نحوی که به زیان مشتری‌ها تمام شود درست نیست.»

در دیدگاه سنتی بازار که بر اصلاح ناهمترازی‌های میان عرضه و تقاضا تأکید دارد به حداکثر رساندن نامحدود سود توسط شرکت‌ها یک پیامد منطقی است و نمی‌توان آن را حرص و طمع در نظر گرفت. اما در اینجا منظور از این "طمع" این است که قیمت بالای فروش محصولات در ازای افزایش قیمت تولید صورت گرفته یا اینکه صرفاً نتیجه رانت‌خواهی شرکت‌ها به دلیل قدرت انحصاری‌شان در تعیین شرایط بازار است. حتی طرفداران اقتصاد آزاد هم در اینکه قیمت‌ها در بازاری با ساختاری اینچنین از ماهیت خودتنظیم‌گر بازار به دست آمده باشند تردید خواهند کرد.

در این میان، اروپایی‌ها از تلاش آمریکایی‌ها برای «تورم طمع» گلایه می‌کنند. اروپا در حال حاضر با وقعیت پیچیده‌ای به دلیل جنگ اوکراین روبرو است.  تشدید جنگ اوکراین از یک سو و حملات خرابکارانه به خطوط انتقال گاز نورد استریم یک و دو و همچنین اقدام اوپک پلاس در کاهش تولیدنفت خود از سوی دیگر، به این بحران بیش از پیش دامن زده است.

اما در حالی که اروپا در بحران انرژی و بحران اقتصادی ناشی از آن دست و پا می‌زند و خبری هم از کمک‌های آمریکا نیست مقامات اروپایی واشنگتن را متهم می‌کنند که از این جنگ برای افزایش سلطه اقتصادی خود بر جهان سوءاستفاده می‌کند. در همین راستا،«برونو لی مایر»، وزیر دارایی فرانسه چند روز پیش از آمریکا به دلیل آنکه قصد دارد با بهره‌برداری از بحران انرژی به ضرر اتحادیه اروپا عمل کند انتقاد کرد.

از طرف دیگر تداوم جنگ اوکراین از چند لحاظ دیگر هم چیزی است که آمریکایی‌ها به دنبال آن هستند. یکی از دلایلی که آمریکا خواستار این موضوع است این است که می‌تواند از بهانه جنگ برای محاصره روسیه استفاده کند.

«تولسی گابارد» عضو سابق مجلس نمایندگان آمریکا و از نامزدهای حزب دموکرات در مرحله مقدماتی انتخابات ریاست جمهوری 2020، گفته بود: جو بایدن رئیس جمهور آمریکا می‌توانست به سادگی با تضمین اینکه اوکراین عضو ناتو نخواهد شد، این بحران را خاتمه دهد. البته واقعیت این است که عضویت اوکراین در ناتو بسیار بسیار بعید است. اکنون سوال این است که پس چرا ناتو و بایدن چنین رویکردی را اتخاذ کردند؟ جواب این است که آنها خواستار حمله روسیه به اوکراین بودند چرا که در درجه نخست، اقدام نظامی پوتین به همتای آمریکایی بهانه اعمال تحریم‌های سنگین علیه روسیه را می‌داد که خودش به منزله محاصره یک کشور از نوع مدرن آن است و در درجه دوم، شرایط جنگ سرد را تثبیت می‌کرد.

از طرف دیگر، تداوم این جنگ به نفع صنایع نظامی و اسلحه‌سازی آمریکا است.  تولسی گابارد در این مورد گفت: می‌دانید که منظورم صنایع نظامی و اسلحه سازی است که کنترل دولت بایدن را در اختیار دارند. جنگ طلبان از هر دو حزب دموکرات و جمهوریخواه در آتش این بحران می دمند چرا که به این ترتیب، صنایع تسلیحاتی می‌توانند به مراتب بیشتر از آنچه در جریان مبارزه (ادعایی) با القاعده عایدشان شد، از جنگ روسیه و اوکراین عایدی داشته باشند و هزینه همه اینها را مردم اوکراین با (آوارگی) و مردم روسیه (با تحریم) می‌پردازند.

بعد از آغاز اقدام نظامی روسیه در اوکراین و ارسال تسلیحات آمریکایی و اروپایی به کی یف، تقاضا برای عرضه و تولید تسلیحات نیز بیشتر شده است. حتی پنتاگون برای سرعت بخشیدن به روند تائید فروش و انتقال اقلام تسلیحاتی تولید شده از سوی شرکت‌های آمریکایی طرف قرار داد با وزارت دفاع این کشور، تیمی ویژه را برای پاسخگویی به درخواست‌ها ایجاد کرده است.

نشست اخیر پنتاگون با غول‌های اسلحه سازی آمریکا با پیش بینی به درازا کشیدن بحران اوکراین را می‌توان نشانه‌ای مبنی بر تمایل واشنگتن به فرسایشی کردن این جنگ تلقی کرد که در راستای پروژه مهار همه جانبه روسیه با تحریم‌های اقتصادی سنگین همراه است./تسنیم