پشت پرده دعوت اردوغان از سران اهل سنت عراق

سفر دو تن از چهره های سیاسی مهم اهل سنت عراق به ترکیه، توجه رسانه ها را به سوی خود جلب کرد.

دیروز رجب طیب اردوغان در کاخ بش تپه آنکارا و بدون حضور روزنامه نگاران و خبرنگاران، ابتدا با محمد الحلبوسی رئیس حزب التقدم و سپس با خمیس الخنجر رئیس حزب العزم دیدار کرد.

خبرگزاری رسمی آناتولی و همچنین پایگاه اصلی نهاد ریاست جمهوری ترکیه که معمولاً تمام دیدارهای اردوغان را به طور گسترده پوشش خبری می دهند و از هر دیدار چندین عکس منتشر می کنند، این بار تنها به بیان یک جمله خبری کوتاه و انتشار یک عکس از هر یک از این دیدارها بسنده کردند.

محمد الحلبوسی رئیس سابق پارلمان عراق و رئیس التقدم، در توییت خود، صرفاً به دیدار با اردوغان اشاره کرده و توضیح خاصی ارائه نداده است. اما خمیس الخنجر چنین نوشته است: «ملاقات مهمی با رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه داشتم. در این دیدار، در مورد اوضاع سیاسی منطقه و اهمیت روابط اقتصادی بین عراق و جمهوری دوست ترکیه برای حمایت از ثبات اقتصاد عراق، صحبت کردیم. ما تاکید کردیم که مرزهای عراق نباید توسط سازمان های تروریستی به کار گرفته شوند».

خمیس الخنجر همچنین از اردوغان خواسته که در مورد سفر شهروندان عراقی به ترکیه، به ویژه برای دانشجویان، بیماران و فعالان اقتصادی، تسهیلاتی در نظر گرفته شود.

از طارق الهاشمی تا حلبوسی و خنجر

اهمیت دیدارهای اردوغان با دو رهبر سیاسی مهم اهل سنت عراق در این است که هر دو، در کوران روزهای هیجانی کمپین انتخاباتی به آنکارا رفتند و در حالی که تنها 5 روز به انتخابات مانده بود، الحلبوسی و  خنجر، به آنکارا دعوت شدند.

خمیس الخنجر، محمد الحلبوسی و اسامه النجیفی، نمایندگان سه قطب سیاسی اهل تسنن عراق هستند و ترکیه در چند سال اخیر، علاوه بر آن که روابط گسترده ای با این 3 شخصیت برقرار کرده، با الجبوری رئیس سابق پارلمان عراق نیز روابط گسترده ای داشت و از همه مهم تر این که حمایت آنکارا و دوحه از طارق الهاشمی، یکی از نقاط عطف مهم در مورد رویکردهای سیاسی ترکیه در قبال تحولات سیاسی عراق در سالیان گذشته بوده است.

ترکیه در مقطعی تلاش کرد تا با استفاده از ظرفیت عشایر و طوایف اهل سنت موصل و برادران النجیفی، یک گروه شبه نظامی سنی به نام حشد الوطنی راه اندازی کند اما این ایده بعدها شکست خورد.

حالا طارق الهاشمی عملاً از صحنه سیاست عراق کنار نهاده شده و اسامه النجیفی نیز همچون گذشته، رهبر متنفذی نیست. به همین خاطر، ترکیه در این چند سال، ارتباط مداوم با الجبوری، الحلبوسی و الخنجر را در دستور کار خود قرار داده است.

پیش بینی می شود که الحلبوسی نزدیک به امارات متحده عربی و عربستان سعودی با خیمه التقدم، در انتخابات آتی عراق، نزدیک به 35 کرسی پارلمان را در اختیار بگیرد و خمیس الخنجر نزدیک به ترکیه و قطر نیز حدوداً 25 کرسی بگیرد.

یعنی این دو رهبر اهل سنت عراق، مجموعاً نزدیک به 20 درصد از کرسی های پارلمان عراق را در اختیار خواهند گرفت و ترکیه به دنبال آن است که از پتانسیل سیاسی و اجتماعی آنان بهره بگیرد.

حزب عدالت و توسعه در چند سال گذشته با حزب دموکرات کردستان به رهبری مسعود بارزانی، روابط نزدیکی برقرار کرده، اما با حزب اتحادیه میهنی که به خانواده طالبانی تعلق دارد، همواره در حال تنش بوده است. چرا که این حزب، با پ.ک.ک روابطی عمیق دارد و برخلاف حزب بارزانی، همواره علیه حضور نظامی ترکیه در خاک عراق، موضع گیری می کند.

ترکیه همچنین با هر دو طیف ترکمان های شیعه و سنی هم روابط رو به رشدی داشته و حمایت از ترکمان ها را به ابزاری برای مداخله در برخی مسائل داخلی مربوط به بغداد، اربیل و کرکوک، تبدیل کرده است.

ذکر این نکته نیز ضروری است که ترکیه در کنار تقویت روابط خود با کردها، اهل سنت و ترکمان ها، همواره به دنبال این بوده که با جریانات سیاسی شیعی عراق نیز روابط خوبی داشته باشد.

با آن که فراز و نشیب هایی در مواضع سیاسی و روابط ترکیه با مقتدی صدر و سید عمار حکیم مشاهده شده، اما در هر حال این دو رهبر، از بین دیگر سران شیعی عراق، روابط نزدیک تری با ترکیه داشته اند. اما سران جریانات نزدیک به گفتمان مقاومت، نه تنها به ترکیه نزدیک نشده اند، بلکه تنها جریاناتی بوده اند که علیه اقدامات مداخله جویانه ترکیه در عراق، موضع گرفته و بیانیه صادر کرده اند.

سفر محمد الحلبوسی و خمیس الخنجر به آنکارا در آستانه برگزاری انتخابات حساس عراق، نشان دهنده این است که ترکیه به شکلی جدی، به دنبال اثرگذاری بر موازنات سیاسی عراق است و حمایت از جریانات اهل سنت، اهمیت بیشتری پیدا کرده است.

در پایان باید گفت، عراق برای ترکیه از اهمیت بالایی برخوردار است و در چند سال گذشته، در غیاب شرکت های قدرتمند ایرانی، این ترکیه بوده که در میدان صادرات کالا به عراق و انجام پروژه ها و مناقصه های بزرگ عمرانی، امتیازات فراوانی گرفته است. به طوری که میزان صادرات ترکیه به عراق، همواره رو به افزایش بوده و علاوه بر مزیت تنوع کالا، پیمانکاران، تکنیسین ها و کارگران ترکیه ای نیز، توانسته اند درآمدهای قابل توجهی از کار و فعالیت در عراق به دست آورند.

ترکیه در صادرات کالا به عراق، یک رقیب ابرقدرت فرامنطقه ای به نام چین و یک رقیب منطقه ای به نام امارات متحده عربی دارد. البته این تابلو بر اساس شرایطی ترسیم شده که ظرفیت و توانمندی خاص و مزیت های صادرات کالا از ایران به عراق نادیده گرفته شده است. اما در شرایط کنونی، بازار مصرف عراق، برای ترکیه یک بازار 10 میلیارد دلاری سودده و ارزشمند است و ظرفیت رو به رشدی دارد. اما ترکیه تنها به سود اقتصادی اکتفا نکرده و با استفاده از کارت ها و ابزارهای مختلف، تلاش می کند عراق را به خود وابسته کرده و نفوذ بیشتری در میان جریانات سیاسی به دست بیاورد. /تسنیم