سودجویی یا درمان در عطاری‌ها؟!

روزنامه جوان: بیشتر از مغازه‌های دیگر جلب توجه می‌کنند و این جلب توجه به خاطر انواع و اقسام نوشته‌ها و پوسترهایی است که روی شیشه نصب کرده اند؛ نوشته‌هایی با خطوط درشت که طرفداران لاغری با داروهای کاملاً گیاهی را به سمت خود می‌کشد همچنانکه ترک اعتیاد، چاقی، تقویت قوای جنسی، ریزش مو، روشن و شفاف شدن پوست عناوین دیگری است که طرفداران خود را دارد به خصوص اینکه مردم تصور می‌کنند همه این عوارض قرار است با داروهای گیاهی بی‌عارضه درمان شوند. خلاصه کلام اینکه در دکان عطار‌ها داروی هر درد و مرض پیدا می‌شود، آن هم در شرایطی که طبق قوانین وزارت بهداشت عطاری‌ها حق ندارند فرآورده‌های دارویی طبیعی و سنتی بفروشند؛ چراکه تضمین اصالت چنین داروهایی امکان‌پذیر نیست. حالا، اما آنطور که مدیر کل نظارت بر داروهای طبیعی و سنتی سازمان غذا و دارو خبر می‌دهد، قرار است نظارت بر عطاری‌ها چندین برابر شود. هر چند حذف معاونت طب سنتی وزارت بهداشت و تنزل آن به یک دفتر نشان از این دارد که رابطه پزشکان طب مدرن با طب سنتی و داروهای گیاهی شکراب است، اما بخش دیگری از ماجرای طب سنتی و داروهای گیاهی هم فعالیت افراد غیر‌متخصص و گاهی شیاد در این حوزه است؛ چراکه نا‌امید شدن مردم از درمان با طب مدرن و ناتوانی پزشکان در این عرصه بازار طب سنتی و داروهای گیاهی را حسابی گرم کرده و هر کجا که پای پول در میان بیاید کلاهبرداری و شیادی هم پا می‌گیرد. در این بین برخی از عطاری‌ها هم بر خلاف قوانین موجود پایشان را در کفش پزشکان کرده‌اند و تجویز می‌کنند و در حالی که تن‌ها مجاز به عرضه گیاهان دارویی هستند، داروی گیاهی تجویز می‌کنند و می‌فروشند آن هم در حوزه‌های پر طرفدار و سود‌آوری همچون چاقی و لاغری، زیبایی، تقویت قوای جنسی و ترک اعتیاد. این ماجرا سال‌هاست برای ساختار سلامت و مردمی که به این عطاران اعتماد می‌کنند دردسرساز شده است. آنقدر که سال گذشته رئیس گروه مطالعات اعتیاد مرکز تحقیقات پزشکی قانونی از فوت ۷۳۲ نفر در سال ۹۴ با مسمومیت دارویی خبر داد. حالا، اما قرار است نظارت بر عطاری‌ها جدی‌تر و بساط دارو فروشی این صنف جمع شود.

«در برنامه ساماندهی عطار‌ها که در سال ۱۳۹۲ از سوی کمیسیون سلامت و امنیت غذایی استان تهران در دستور کار قرار گرفت، مشخص شد که فقط ۵۰ درصد افرادی که در صنف عطاری مشغول به کار هستند، مجوز صنفی رسمی داشتند. کسانی که مجوز رسمی دارند، کمترین تخلفات را انجام می‌دهند.» این بخشی از صحبت‌های معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی تهران است که دلایل تخلفات برخی از عطاری‌های موجود در شهر را بهتر روشن می‌کند؛ عطاری‌هایی که مجوز ندارند و تعدادشان به اندازه مجوزدارهاست! منان حاجی‌محمودی ادامه می‌دهد: «تخلفاتی که بیشتر از سوی افراد فاقد مجوز صورت می‌گیرد در حوزه فروش داروهای چاقی و لاغری، ترک اعتیاد، داروهای مخدر، مسکن و محرک جنسی است.» به گفته وی صدور مجوز راه‌اندازی عطاری از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت و نظارت بر آن از طرف وزارت بهداشت است. حاجی محمودی می‌افزاید: یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های وزارت بهداشت این است که مجوز عطار‌ها از سوی وزارت بهداشت صادر نمی‌شود و نمی‌تواند در صورت تخلف، مشابه برخوردی را که با پزشکان و داروسازان متخلف انجام می‌دهد، برای عطار‌ها نیز داشته باشد. بنا به تأکید وی، عطار‌ها باید مانند صاحبان داروخانه‌ها، هرسال دوره بازآموزی بگذرانند.

آنطور که محمدرضا قدیرزاده، رئیس گروه مطالعات اعتیاد مرکز تحقیقات پزشکی قانونی می‌گوید برخی از داروهایی که در عطاری‌ها به فروش می‌رسند، اعتیاد آورند. وی در این‌باره توضیح می‌دهد: داروهای گیاهی که از سوی ماهواره‌ها تبلیغ یا در عطاری‌ها به فروش می‌رسد، در چند دسته از جمله داروهای ترک اعتیاد، لاغری، چاق‌کننده و همچنین داروهایی به عنوان افزایش‌دهنده قوای جنسی عرضه می‌شود که هیچ‌کدام از آن‌ها قابل تأیید نیستند. قدیرزاده درباره عوارض داروهای گیاهی معتقد است: حتی اگر دارویی صددرصد گیاهی، اما بدون ملاحظه مصرف شود، باز هم عوارض خاص خود را دارد. علاوه بر این باید بگویم که در آمار وزارت بهداشت فوت ناشی از مصرف داروهای گیاهی لاغری گزارش شده است که در نتیجه آن فرد بعد از مصرف به کما رفته و پس از آن فوت شده بود. محمود خدادوست، مدیر کل دفتر حفظ سنتی ایرانی وزارت بهداشت نیز معتقد است: عطاری به قدمت چند هزار ساله طب ایرانی است و جزئی از تاریخ و تمدن ما به شمار می‌آید. این صنف ظرفیتی برای توسعه طب ایرانی است و در باور مردم ریشه دارد، اما با همه این قدمت و پشتوانه و همچنین اقبال در میان مردم، از آنجا که با نظام سلامت در ارتباط است، می‌طلبید که تولیت سلامت کشور به آن توجه ویژه‌ای داشته باشد. به همین دلیل تصمیم گرفتیم که با همکاری دستگاه‌های مرتبط مانند سازمان غذا و دارو، صنف عطار‌ها و همچنین انجمن علمی آن بتوانیم تعامل و تفاهمی منطقی میان این گروه‌ها برقرار کنیم. وی با بیان اینکه طبق آمار ۱۵ هزار عطاری غیرمجاز در کشور داریم، تأکید می‌کند: وزارت صنعت، معدن و تجارت که تولیت اصلی اصناف را بر عهده دارد، باید به‌عنوان متولی اصلی برای ساماندهی عطار‌ها ورود می‌کرد. ما بار‌ها گفتیم که حفظ هویت و حرمت شغلی این صنف متوجه خود صنف عطار‌ها است و نباید بگذارد که افراط و تفریط در آن رخ دهد و برخی عطارنما‌ها به آن ورود کنند. خدادوست با بیان اینکه نگرانی درباره داروهای گیاهی، یک نگرانی جهانی است، تأکید می‌کند: بسیاری از مردم فکر می‌کنند که داروهای گیاهی بدون عارضه است و به همین دلیل اقبال زیادی نشان می‌دهد.

امیرحسین جمشیدی، مدیر کل نظارت بر داروهای طبیعی و سنتی سازمان غذا و دارو، اما درباره سرانجام طرح ساماندهی عطاری‌ها می‌گوید: خوشبختانه اتفاق بزرگی که در راستای طرح ساماندهی عطاری‌ها رخ داد، تشکیل مدیریت‌های متناظر اداره کل فرآورده‌های طبیعی، سنتی و مکمل‌های سازمان غذا و دارو در تمام دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور بود. یعنی در حال حاضر در تمامی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور مدیر کل متناظر اداره کل فرآورده‌های طبیعی، سنتی و مکمل‌ها وجود دارد که تفویض‌های آن چند ماه قبل انجام شد. وی می‌افزاید: با این اتفاق یکی از اقدامات ما تسریع ساماندهی عطاری‌ها است، به طوری که در حال حاضر نظارت‌های ما روی عطاری‌ها چندین برابر شده است. جمشیدی درباره میزان تخلفات عطاری‌ها نیز می‌گوید: مردم باید توجه کنند که از جایی خدمات دریافت کنند که از نظر قانونی مجاز باشد. این در حالی است که باید بدانیم فرآورده‌های دارویی طبیعی و سنتی به هیچ‌وجه نباید در عطاری‌ها به فروش رسند؛ چراکه ما نمی‌توانیم اصالت آن را تضمین کنیم. وی همچنین درباره تبلیغات داروهای مختلف در عطاری‌ها تأکید می‌کند: باید توجه کرد که هرگونه تبلیغ در عطاری‌ها از جمله تبلیغ داروهای مختلفی تحت عنوان چاقی و لاغری پشت شیشه عطاری‌ها ممنوع است و عطاری به هیچ عنوان نباید دارو بفروشد.