رقابتی‌تر کردن بازار ارز

روزنامه آرمان؛ احمد حاتمی‌یزد*: پس از آشفتگی‌ها و نوسانات اخیر در بازار ارز، بانک مرکزی تصمیم گرفت ارز آزاد را از طریق بانک‌ها به فعالان اقتصادی متقاضی ارائه دهد.

برهمین اساس ابلاغیه ای از طرف بانک مرکزی ارسال شد و بانک‌ها شرایط و ضوابط معاملات ارزی را اعلام کردند. بانک مرکزی با این کار قصد کنترل بازار را ندارد، بلکه قصد آن رقابتی‌تر کردن بازار فروش ارز است. وقتی تعداد فروشنده‌ها و خریداران در بازار زیاد شود نرخ فروش ارز رقابتی شده و این نرخ رقابتی رسیدن به نرخ واقعی را ممکن می‌کند. در عین حال بانک‌ها برای مردم مورد اعتمادتر هستند و بانک مرکزی بر عملکرد بانک‌ها نظارت دارد. وقتی مردم برای خرید ارز بیشتر از صرافی‌ها به بانک‌ها مراجعه کنند، آمار دقیق‌تری از میزان تقاضای ارز و دلایل خرید آن و محل هزینه آنها به دست بانک مرکزی می‌رسد که توانایی تحلیل‌های بیشتر و عمیق‌تر و در نتیجه پیدا کردن راهکارها و تعیین خط مشی مناسب را برای بانک مرکزی ممکن می‌کند.

موارد مهمی مثل اینکه جهت گیری بازار به چه صورت است و ارزهای خریداری شده در داخل کشور می‌ماند یا خارج می‌شود یا اینکه ارز خریداری شده هزینه سرمایه‌گذاری می‌شود یا واردات، مسائل مهمی هستند که از طریق ثبت داده‌ها در رایانه‌های بانکی به دست بانک مرکزی می‌رسد. همچنین به دلیل دقیق‌تر بودن کار بانک‌ها، این فرصت برای بانک مرکزی به وجود می‌آید که کسانی را که در بازار از نوسانات قیمت ارز سوءاستفاده و گاهی پولشویی می‌کنند شناسایی کند. اما نمی‌توان مطمئن بود در عمل این کار تا چه حد به بهبود شرایط بازار ارز کمک می‌کند، چرا که بانک‌ها مشکل عمده‌ای بر سر راه دارند.

با وجود تحریم‌های شبکه‌های بانکی بین‌المللی و به ویژه بانک‌های اروپایی، بانک‌های ما نمی‌توانند ارز خریدار را به مقصدی که مشتری می‌خواهد حواله کنند. فرض کنید خانواده‌ای قصد دارد برای فرزند خود در یکی از کشورهای اروپایی پول بفرستد، به دلیل ناتوانی بانک در این امر ناچار است به صرافی مراجعه کند و در آن دنیای زیر زمینی صراف‌ها، ارز بخرد و برای فرزند خود حواله کند. تا وقتی این محدودیت ارتباط بین بانک‌های ایران با بانک‌های اروپایی گریبان‌گیر بانک‌های ماست، این راهکار ارائه ارز توسط بانک، کمکی به بازار ارز و بانک مرکزی نمی‌کند، چون سهم بانک‌ها در معاملات ارزی مردم زیاد نخواهد بود و این سهم کم در مقابل سهم زیاد صرافی‌ها، تاثیر چشمگیری در بازار ارز ندارد. شرایط و ضوابط بانک‌ها برای متقاضیان واردات، دریافت اسم شرکت فروشنده و رسید خرید کالای وارداتی از طرف خریدار است و ارز توسط بانک به طور مستقیم برای فروشنده حواله می‌شود.

این امر شاید برای تسهیل کار، به نفع فعالان اقتصادی حوزه واردات باشد. قیمت ارز ارائه شده توسط بانک‌ها به قیمت آزاد است و تا زمان تک‌ نرخی شدن ارز به همین قیمت بازار باقی می‌ماند. در دستورالعملی که برخی بانک‌ها در این زمینه اعلام کرده اند، عنوان شده در پی فراهم آمدن امکان تخصیص و خرید ارز به نرخ آزاد از سوی بانک مرکزی بابت واردات کالا هستند.