رکود و بی اعتمادی دامنگیر بازارهای اقتصادی/ 50هزار میلیارد تومان چک برگشتی نشانه چیست؟

سرویس اقتصاد فردا : چک های برگشتی نشانه مستقیمی از رکود در اقتصاد کشور و کسادی بازارهای اقتصادی است و مهر تاییدی بر بی اعتمادی مردم بر بازار و شرایط اقتصادی کشور است. با اجرای سیاست های غلط اقتصادی طی 8 سال گذشته میزان چک های برگشتی در کشور افزایش یافت و سلامت اقتصادی کشور را دچار اختلال کرد. در واقع افزایش روز افزون چک های برگشتی خبر از عدم اعتماد فعالان بازار به اقتصاد کشور داشت. این اتفاق اما در حالی رخ داد که بانک مرکزی طی چند سال اخیر شرایط چک برگشتی ها را سخت تر کرده بود و اعلام کرده بود که اگر چک برگشتی ها به موقع اقدام نکنند تا 7 سال از داشتن دسته چک محروم خواهند شد. آمار چک های برگشتی در دولت یازدهم با روی کار آمدن دولت روحانی اما آمار بانک مرکزی خبر از کاهش نه چندان زیاد چک های برگشتی می داد. بانک مرکزی در گزارش خود درخصوص چک های برگشتی در سال 92 ، از مبادله 46هزارو433 فقره چک در سال 92 خبر داد که 9/10درصد از آن برگشت خورده بود. این درصد نسبت به سال 91 که 8/11درصد برآورد شده بود حدود 9/0درصد کاهش نشان می‌داد. با وجود آنکه تعداد چک‌های برگشتی نسبت به سال 91 اندکی افت را نشان می‌دهد ولی مقایسه تعداد کل چک‌های مبادله‌شده در سال 92 و مقایسه آن با سال 91 نیز حکایت از کاهش هشت‌درصدی دارد. این در حالی است که حالا خبر رسیده است، حجم چک‌های برگشتی در 9 ماهه امسال تا حدود 50 هزار میلیارد تومان پیش رفته است. بنابر آمارهای بانک مرکزی در بازه زمانی بین فروردین تا آذر امسال بیش از 49 هزار و 800 میلیارد تومان برگشت خورده که این رقم بیانگر رشد 35.1 درصدی نسبت به 9 ماهه سال گذشته است. در عین حال که تعداد 4.5 برگی این چک‌ها نیز با رشد بیش از 20.4 درصدی همراه است. این در حالی است که میزان چک‌های برگشتی در هشت ماهه امسال بیش از 3.9 میلیون برگ، مبلغی بالغ بر 42 هزار میلیارد تومان بود که تعداد آن در مقایسه با دوره مشابه سال قبل حدود 19.8 درصد و مبلغ آن 29.8 درصد افزایش داشت. همچنین در 9 ماهه امسال بالغ بر 35.9 میلیون برگ سند به مبلغ حدود 915 هزار میلیارد تومان در اتاق پایاپای اسناد بانکی تهران مبادله شده است که از لحاظ تعداد 6.5 درصد و از نظر مبلغ حدود 16.4 درصد نسبت به دوره مشابه سال قبل افزایش دارد. نوسان آمار چک های برگشتی در ماه های اخیر البته کمترشدن تعداد چک‌های مبادله‌شده در سال 92 به تعبیر کارشناسان اقتصادی از آن جهت بوده که هنوز فعالان حوزه اقتصاد نسبت به هرگونه حرکتی بیم دارند و در انتظار رسیدن شرایط باثبات‌تری بودند. در اواخر سال 92 اما رشد اقتصادی از منفی 8/5درصد به سمت صفر حرکت کردو به نظر می رسید بر اساس ثباتی که از نیمه‌دوم سال کم و بیش ایجاد شده و امیدهایی که در پی توافق اولیه ژنو شکل گرفت، شاخص‌های اقتصادی نیز تحت‌تاثیر این جریان درصدی بهبود یابد. چک‌های برگشتی نیز به‌عنوان یکی از نمادهای اقتصادی این روند مثبت را تایید کردند که البته کاهش هشت‌درصدی تعداد چک‌های مبادله‌شده حکایت از آن داشت که هنوز فعالان به ثبات شرایط اقتصادی چندان اطمینان نکرده‌اند. حالا اما آمار بانک مرکزی از «تعداد و مبلغ اسناد مبادله‌شده و برگشت‌داده‌شده در اتاق پایاپای اسناد بانکی تهران» حکایت‌دارد در خرداد سال‌جاری چهارمیلیون‌و88 برگ چک به ارزش 8/1013هزارمیلیاردریال مبادله شده که 507هزار برگ چک به ارزش بیش از 6/50هزارمیلیارد‌ریال برگشت خورده است. به این ترتیب، بر اساس آماری که بانک مرکزی منتشر کرده است در بازه زمانی بین فروردین تا آذر امسال بیش از 49 هزار و 800 میلیارد تومان برگشت خورده است. موضوعی که فعالان اقتصادی آن را یکی از علائم رکود عنوان می‌کنند و نشان دهنده این مساله است که با وجود گذشتن چند ماه از سال 93 و نزدیک شدن پایان آن، فعالان اقتصادی هنوز به شرایط اقتصادی کشور اطمینان ندارند و چرخ های تولید هنوز کند می گردند. گفتنی است، با توجه به شرایط نامطلوب چک در سیستم بانکی، بانک مرکزی در سال جاری اقدام به راه‌اندازی سامانه مبادله الکترونیک چک (چکاوک) با هدف حذف گردش فیزیکی چک بین شبکه بانکی و افزایش اعتبار آن کرد تا با کمک آن از حجم چک‌های برگشتی کمتر شود. براین اساس، در حالی سامانه چکاوک اکنون در 13 استان کشور راه‌اندازی شده و در اوایل دی‌ماه نیز استان تهران به این سامانه اضافه شد که با وجود مشکلاتی که در اجرای آن در برخی استان‌ها بالاخص تهران به وجود آمد، انتظار می رود در ادامه مخاطرات مردم در زمان پذیرش چک با اطلاع از وضعیت عملکردی دارنده دسته چک کاهش یابد و در نتیجه با افزایش شفافیت اطلاعاتی، دارنده دسته چک نیز در خصوص مراقبت و مدیریت بهینه نسبت به مانده حساب خود مبادرت کند تا در مجموع با افزایش اعتبار چک، از میزان برگشتی‌های آن نیز کاسته شود.