انواع و روش های درمان وسواس از زبان دکتر بهشتیان

نوع و شیوه ی بروز علائم وسواس از فردی به فرد دیگر متفاوت است. راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) تعریف گسترده ای از اختلال وسواس ارائه می دهد که شامل وجود وسواس و یا رفتارهای جبری است که باعث پریشانی عمده یا اختلال در زندگی روزمره می شوند. در این مطلب دکتر محمد بهشتیان متخصص درمان وسواس توضیحاتی درباره انواع وسواس فکری و روش های درمان وسواس می دهد.

دکتر بهشتیان معتقد است که وسواس را می توان براساس ماهیت علائم تجربه شده توسط فرد بیمار به انواع مختلف تقسیم کرد. همچنین اختلالات دیگری نیز وجود دارد که در آنها عناصر وسواس یا رفتار های جبری مشاهده می شود.

وسواس ها را می توان به دو دسته کلی وسواس عملی و وسواس فکری تقسیم کرد.که در ادامه دکتر بهشتیان درباره انواع وسواس های فکری و عملی توضیحات بیشتری می دهد.

انواع علائمی که زیرمجموعه وسواس محسوب می شوند

اگرچه به نظر می رسد که یک سری از علائم وسواس در طول زمان نسبتاً ثابت باشند اما ماهیت و شدت بسیاری از علایم ممکن است در بیماران مختلف متغییرباشد. بعلاوه، این احتمال نیز وجود دارد که شما به طور همزمان هم اکثر علائم یک زیرگروه خاصی از وسواس را داشته باشید و هم انواع دیگری از علائم خاص خود را نیزتجربه کنید.

وسواس آلودگی

اگر شما دچار این نوع از علائم وسواس باشید معمولاً بر احساس ناراحتی مرتبط با آلودگی تمرکز خواهید کرد و در نتیجه برای کاهش ناراحتی و پریشانیتان ممکن است اشیاء و وسایل اطرافتان را بیش از حد بشویید یا تمیزکاری کنید.

به عنوان مثال ، ممکن است پس از لمس دستگیره در احساس کنید که دستان شما کثیف یا آلوده است یا نگران باشید که دیگران را با میکروب های خود آلوده کنید. برای خلاص شدن از این احساسات ، ممکن است چندین بار دست های خود را بشویید.

وسواس آسیب به خود و دیگران

اگر دچار این زیرگروه از علائم وسواس باشید، غالباً افکار تندی در رابطه با آسیب احتمالی به خود یا دیگران خواهید داشت و در نتیجه برای برطرف کردن ناراحتی خود به چک کردن و بررسی بیش از حد مسایل و اشیاء روی خواهید آورد.

به عنوان مثال ، ممکن است تصور کنید خانه شما در معرض آتش سوزی است و سپس بارها و بارها با ماشین از کنار خانه خود رد شوید تا اطمینان حاصل کنید که آتش سوزی وجود ندارد. یا ممکن است احساس کنید که صرفا با فکر کردن در مورد یک واقعه فاجعه بار احتمال وقوع چنین اتفاقی را افزایش می دهید.

وسواس های بدون رفتار خاص

این زیرگروه از علائم اغلب به وسواس ناخواسته پیرامون موضوعات جنسی ، مذهبی یا پرخاشگرانه مربوط می شود. به عنوان مثال ، شما ممکن است به یکباره افکاری راجع به متجاوز بودن یا اینکه به شخصی حمله خواهید کرد تجربه کنید.

در این نوع از وسواس شما ممکن است از روتین ها و روش های ذهنی خاصی برای تسکین اضطرابی که هنگام این افکار غیر ارادی تجربه می کنید، استفاده کنید مانند تکرار کلمات خاص، شمردن در ذهن خود، یا دعا کردن. در این حالت شما معمولاً به هر قیمتی سعی می کنید از عوامل تحریک کننده ی وسواس خود اجتناب کنید.

وسواس تقارن با ترتیب

هنگام تجربه این نوع از وسواس، احساس نیاز شدید به ترتیب و مرتب سازی مجدد اشیا تا زمانی که "کاملاً درست" شوند در فرد بیمار وجود دارد. به عنوان مثال ، ممکن است نیاز داشته باشید که آنقدر پیراهن های خود را مرتب کنید تا دقیقاً براساس رنگ مرتب شوند.

این زیرگروه علائم همچنین می تواند شامل فکر کردن یا تکرار چندین باره ی جمله ها یا کلمات باشد تا زمانی که کاری به طور کامل انجام شود. بعضی اوقات این روتین ها ، ترتیب ها و شمارش  برای دفع خطر احتمالی نیز انجام می شود. به عنوان مثال ، ممکن است فکر کنید ، "اگر میز کار خود را کاملاً مرتب کنم ، شوهرم در یک تصادف رانندگی نمی میرد." اما همیشه هم اینطور نیست.

وسواس احتکار

اختلال احتکار که خود  به عنوان یک بیماری جداگانه و مشخص در DSM-5 شناخته شده است شامل گردآوری مجموعه اشیاء و مواردی است که از نظر دیگران ارزش کمی دارند مانند مجلات قدیمی، لباس، رسید، نامه های ناخواسته، یادداشت ها یا ظروف. در صورت بروز این اختلال غالباً فضای خانه ی شما به قدری شلوغ می شود که زندگی در آن غیرممکن می شود.

احتکار غالباً با ترس وسواسی نسبت به از دست دادن وسایلی که ممکن است یک روز مورد نیاز باشد و یا وابستگی عاطفی بیش از حد به اشیاء خاص همراه است. افرادی که تحت زیرگروه علائم احتکار قرار می گیرند نسبت به افراد با زیرگروه های دیگر بیشتر دچار اضطراب و افسردگی می شوند. آنها اغلب قادر به حفظ شغل ثابتی نیستند. نکته مهم این است که احتکار می تواند مستقل از وسواس رخ دهد.

اختلالات مرتبط با وسواس و انواع روش های درمان وسواس

این اختلالات شامل مواردی هستند که یا در نسخه های جدید DSM تعاریف تازه ای  برایشان ارائه شده و یا به تازگی به زیرگروه وسواس اضافه شده اند:

اختلال کندن پوست (پوست خراشی): این اختلال نیز به عنوان یک بیماری مشخص در DSM-5 شناخته شده است. این اختلال شامل کندن و چیدن مداوم پوست می باشد که منجر به ضایعات ، عفونت و مشکلات قابل توجه بالینی می شود. این اختلال تقریباً در یک تا دو درصد افراد جامعه شایع است.

اختلال کندن مو (تریکوتیلومانیا): در این اختلال وسواسی ، شما تمایل زیادی دارید که موهای سر، ابروها، مژه ها و یا جای دیگر بدن را بکنید. درمان این اختلال معمولاً با آموزش برگشت عادت و درمان شناختی رفتاری انجام می شود.

اختلال خود زشت بینی: این اختلال شامل مشغله ذهنی در مورد یک یا چند نقص ظاهری است که تنها از نظر شخص بیمار قابل مشاهده بوده و یا برای دیگران جزئی به نظر می رسد. این وسواس شامل رفتارهای تکراری جهت نظافت یا بررسی ظاهر، یا کارهای ذهنی مانند مقایسه مداوم ظاهر خود با دیگران است. بدشکل پنداری عضلات نیز یکی از زیر گروه های اختلال خود زشت بینی است.

وسواس  و اختلالات مرتبط با دارو ها و مواد خاص: گاهی علائم وسواس به دلیل مصرف و یا قرار گرفتن در معرض یک ماده یا داروی خاص و یا به دلیل یک بیماری پزشکی خاص ایجاد می شود. همچنین بیماریها و مشکلات عصبی خاصی نیز وجود دارد - از جمله سندرم توره - که می تواند با پیشرفت این اختلال مرتبط باشد.

علاوه بر موارد ذکر شده، گاهی مادرانی که تازه زایمان انجام داده اند پس از به دنیا آمدن فرزند خود دچار احساسات منفی نسبت به شکل ظاهری خود شده و در نتیجه در معرض ابتلا به  اختلالات اضطرابی و وسواس قرار می گیرند.

درمان وسواس در کودکان

اگرچه بسیاری از افراد وسواس را نوعی اختلال مختص بزرگسالان می دانند، باید توجه داشت که درصد مشابهی از کودکان نیز به این اختلال مبتلا هستند. گرچه شباهتهای زیادی بین اختلال وسواس در بزرگسالان و کودکان وجود دارد اما این دو تفاوتهای مهمی نیز داردند (خصوصاً در مورد درمان و ماهیت علائم).

دکتر بهشتیان معتقد است وسواس در اثر ترکیبی از عوامل شامل استرس، عوامل ژنتیکی و عدم تعادل مواد شیمیایی در مغز به وجود می آید. اما شواهد فزاینده ای وجود دارد که نشان می دهد شکل خاصی از وسواس در دوران کودکی وجود دارد که ممکن است یک اختلال خود ایمنی به نام پانداس باشد که به معنی اختلالات روانی عصبی خود ایمنی وابسته به عفونت های استرپتوکوکی اطفال می باشد.

کودکان مبتلا به پانداس به طور ناگهانی پس از ابتلا به عفونت استرپتوکوک (مانند استرپتوکوک گلو) یا تب مخملک دچار اختلالات وسواس یا تیک می شوند (یا علائم وسواسی آنها شدیدتر می شود). مطالعات انجام شده در انستیتوی ملی بهداشت روان آمریکا نشان داده است که عفونت استرپتیو می تواند آنتی بادی های «ضد مغزی» تولید کند که باعث ایجاد علائم پانداس در کودکان سه ساله تا نوجوانان در سن بلوغ شود.

درمان وسواس

انتخاب یک دوره درمانی برای وسواس به عوامل مختلفی بستگی دارد ، از جمله:

• آنچه در گذشته موثر بوده است
• نگرش شما نسبت به مصرف درمان وسواس با دارو
• انگیزه شما برای انجام درمان وسواس خود
• شدت علائم شما
• وجود اختلالات دیگر مانند افسردگی

دکتر بهشتیان معتقد است که اکثر مبتلایان به وسواس با درمان های روانپویشی، درمان شناختی رفتاری، مواجهه درمانی و دارو درمانی می توانند ، اکثر بیماریهای وسواس به ترکیبی از درمانهای شناختی-رفتاری، تکنیک پیشگیری از پاسخ و دارو درمانی پاسخ می دهند . از بین روش های درمان وسواس درمان روانپویشی موثرترین روش درمان است. یک استثنا ممکن است احتکار باشد ، که به نظر نمی رسد با دارو بهبود یابد و با روان درمانی بهتر قابل کنترل و درمان است. با روانشناس یا روانپزشک خود در مورد روشهای درمان و داروهای مختلف  صحبت کنید تا بهترین روش درمانی را بر اساس علائم خود انتخاب کنید.

خلاصه و جمع بندی درمان وسواس

اگر شما نیز علائم وسواس فکری یا وسواس عملی و یا اختلالات مربوط به آن را دارید ، حتما به متخصص روانشناسی مراجعه کنید. همان طور که دکتر بهشتیان در این مقاله توضیح دادند اختلال وسواس قابل درمان است و باید شیوه مناسب درمان وسواس شما انتخاب شود. اختلال وسواس یکی از شایع ترین اختلالات روانشناختی است. با مراجعه به دکتر روانشناس و در برخی شرایط روانپزشک می توانید بر مشکل خود غلبه کنید. برای آشنایی بیشتر با علایم و روش های درمان وسواس فکری و عملی به سایت دکتر بهشتیان beheshtiyan.ir  مراجعه کنید.