صفر تا صد نوشتن یک پروپوزال را اینجا یادبگیرید

یکی از راه‌هایی که همواره پیش روی دانشجویان، خصوصا دانشجویان دانشگاه‌های علوم پزشکی و بهداشت است، پژوهش و مقاله نویسی است. در بیشتر اوقات دانشجویان ترغیب به انجام پژوهش یا حداقل در مورد آن کنجکاو میشوند و گاهی حتی در آن زمینه‌ها آموزش هم میبینند، اما معمولا برای قدم گذاشتن در این راه، نقشه‌ای جامع و راهنمایی آگاه ندارند. در این مقاله که برگرفته از تجربیات مدرسین و موسسین مجموعه ژیوار آموزان است، سعی کرده‌ایم که یک نقشه جامع و راهنمایی اثر بخش برای شما داشته باشیم.

چرا باید پروپوزال بنویسیم؟

پروپوزال قدم اول راه پژوهش در دانشگاه‌های کشور است، شما برای انجام دادن یک مطالعه نیاز به دو مورد اصلی دارید، اول بودجه برای انجام پژوهشتان و دوم داشتن کد اخلاق که به منزله‌ی مجوزی برای تایید صلاحیت شما و تایید کاری است که میخواهید بکنید، شما حتی اگر نیازی به بودجه هم نداشته باشید، برای انجام یک پژوهش کداخلاق میخواهید و برای گرفتن کد اخلاق باید حتما پروپوزالتان را در یک سازمان ثبت کنید. اما این تمام ماجرا نیست، برای اینکه اطلاعات بیشتری داشته باشید، پیشنهاد میکنیم قبل از هرکاری آموزش مربوط به پروپوزال چیست را بخوانید.

قدم اول پروپوزال نویسی چیست؟

قدم اول پروپوزال نویسی انتخاب موضوع و عنوان پژوهشتان است، موضوع به صورت کلی به این مسئله میپردازد که میخواهید در چه زمینه‌ای کار کنید، مثلا در زمینه دیابت، سرطان یا اخلاق پرستاری و.... عنوان اما زیر مجموعه‌ی موضوع است و به صورت جزئی مشخص میکند که این مطالعه بر روی کدام جنبه از موضوع مورد نظر، در چه مکانی، در چه زمانی و برروی چه افراد یا نمونه‌هایی تمرکز دارد. به عنوان مثال در زمینه دیابت میتوان چنین عنوانی را مشخص کرد: بررسی کیفیت زندگی مردان 45 تا 65 ساله مبتلا به دیابت نوع دو مراجعه کننده به مرکز دیابت شهر یزد در سال 1403.

عنوان پروپوزال باید چه ویژگیهایی داشته باشد؟

عنوان پروپوزال شما باید چند ویژگی مهم داشته باشد، از جمله اینکه تکراری نباشد، نوآوری داشته باشد، قابل انجام باشد، از نظر شرعی و اخلاقی محدودیتی برای انجام نداشته باشد و... برای بررسی کامل لیست ویژگیهای مورد نیاز عنوان و موضوع پژوهشتان پیشنهاد میکنم در گوگل «انتخاب موضوع پژوهش و معیارهای یک موضوع خوب» و «انتخاب عنوان پروپوزال و معیارهای یک عنوان خوب» را جستجو کنید و مقالات مربوطه را در سایت ژیوار آموزان مطالعه کنید.

بعد از انتخاب عنوان چه‌کار کنیم؟

بعد از انتخاب موضوع و عنوان پژوهشتان و بررسی عنوان از جهات مختلف وقت این میرسد که پروپوزالتان را بنویسید. اگر قبلا پروپوزال نوشته باشید که کارتان راحت‌تر میشود اما اگر تجربه پروپوزال نویسی نداشته باشید حتما به آموزش پروپوزال نویسی نیاز خواهید داشت. پروپوزال اجزای مختلفی دارد که باید به بررسی هرکدام از آنها بپرداریم، اما قبل از این باید یک نکته مهم را به شما بگوییم.

ابزارهای جمع آوری اطلاعات را جدی بگیرید!

در طول این سالها که به عنوان منتور و مدرس در ژیوار آموزان و دانشگاه‌های مختلف علوم پزشکی و دانشگاه آزاد تدریس داشته‌ام، همواره بی‌توجهی همکاران به یک مورد مهم را دیده‌ام که باعث به مشکل خوردن دانشجویان، خصوصا دانشجویان ارشد شده، به همین خاطر در تمام آموزشها بخش آشنایی با ابزارهای جمع آوری اطلاعات را اضافه کرده‌ام. در هنگام انتخاب عنوان حتما به این نکته توجه داشته باشید که باید ابزار لازم برای جمع آوری اطلاعات را داشته باشید. مثلا اگر میخواهید در مورد افسردگی مطالعه کنید، حتما باید پرسشنامه‌ی مورد نظرتان را دردسترس داشته باشید. اگر ابزار مربوطه در دسترس نباشد، حتی اگر پروپوزالتان راهم به صورت کامل نوشته باشید کارتان قابل انجام نیست و با مشکل بزرگی مواجه هستید. در این مواقع راه حل چیست؟ راه حل آسانی وجود ندارد، یا باید کارتان را رها کنید، یا باید خودتان ابزار بسازید که البته ابزار ساختن هم اصلا کار آسانی نیست. در مجموع نکته‌ای که به شما میگویم است؛ ابزارهای جمع آوری اطلاعات را جدی بگیرید. برای اطلاعات بیشتر و دقیقتر در مورد ابزارها در گوگل «روشها و ابزارهای جمع آوری اطلاعات در پژوهش» را جستجو کنید.

از نوشتن کدام بخش شروع کنیم؟

برخلاف مقاله که معمولا پیشنهاد میکنیم از نوشتن روش اجرا شروع به نوشتن کنید، در پروپوزال پیشنهاد ما نوشتن بر اساس ترتیب پیشنهادی فرم پروپوزال است. فرم پروپوزال معمولا فایلی با فرمت word است که در سایت معاونت پژوهشی دانشگاه یا موسسه‌ای که میخواهید پروپوزالتان را در آنجا تصویب کنید وجود دارد و شامل بخشها و راهنمایی‌های مختلف است. ترتیب معمول فرمها به این شکل است: "صفحه عنوان و معرفی نویسندگان (این صفحه را پایان کار تکمیل کنید)"، "بیان مسئله"، "مرورمتون"، "اهداف، سوالات و فرضیات تحقیق"، "جدول متغیرها"، "روش اجرای طرح"، "ملاحظات اخلاقی"، "جدول هزینه‌ها و گانت چارت"، "منابع مورد استفاده". پیشنهاد ما این است که به همین ترتیب شروع به نوشتن پروپوزالتان کنید.

بیان مسئله چیست و چطور نوشته میشود؟

بیان مسئله یا ضرورت اجرای تحقیق یکی از بخشهای پروپوزال است که کارش جواب دادن به این سوال است که "چرا این پژوهش باید انجام شود؟" در واقع زمانی که شما پروپوزالتان را برای داوری و تصویب میفرستید، داوران اول از همه این بخش را بررسی میکنند و دنبال این هستند که بفهمند آیا پژوهش شما ارزش سرمایه گزاری و حمایت دارد یا نه. در این بخش شما باید با دقت هرچه تمامتر مهمترین آمارها و اطلاعات را ارائه کنید تا داوران ارزش و اهمیت کارتان را بفهمند. در واقع میتوان گفت که بیان مسئله ویترین پروپوزال شما است و در این بخش شما باید در چند پاراگراف به بهترین شکل ممکن کارتان را معرفی کنید. نوشتن یک بیان مسئله خوب میتواند ضامن تصویب شدن پروپوزالتان باشد، به همین خاطر توصیه میکنیم که «آموزش نوشتن یک بیان مسئله عالی در پروپوزال» را در گوگل سرچ کنید و مقاله مربوطه را در سایت ژیوار آموزان با دقت بخوانید.

مرور متون یا پیشینه تحقیقمان را چطور بنویسیم؟

از دیگر بخشهای اصلی پروپوزال بخش مرور ادبیات، مرورمتون یا پیشینه تحقیق است. در واقع این بخش از قبل از شروع پژوهش شروع میشود و حتی بعد از پایان یافتن پژوهش و چاپ مقاله هم برای پژوهشگران حرفه‌ای ادامه دارد، اما در پروپوزال بخش کوچکی از فرایند نگارش آن مدنظر ما است. برای ما که به عنوان پژوهشگر مشغول به فعالیت هستیم کاربرد مرورمتون این است که از آخرین مطالعات و دستاوردهای پژوهشگران سراسر دنیا مطلعمان کند و پژوهشمان را در ادامه مسیر آنها طراحی کنیم و دچار دوباره کاری نشویم. برای داوران نیز با نوشتن مرور متون باید این اطمینان را ایجاد کنیم که از کارهای انجام شده در گذشته اطلاع داریم و با آگاهی کامل شروع به کار کرده‌ایم، همچنین اگر یکی از داوران با کاری که ما داریم انجام میدهیم آشنا نبود، با مطالعه این بخش به صورت تقریبی میتواند بفهمد که میخواهیم چه کاری انجام دهیم. اما اینکه در مرورمتونتان چه چیزی بنویسید و چطور بنویسید را پیشنهاد میکنیم با جستجوی «چگونه یک مرورمتون عالی در پروپوزالمان بنویسیم؟» در گوگل یادبگیرید.

اهداف، سوالات و فرضیات تحقیق

هر پژوهشی براساس یکسری سوالات و فرضیات بنا شده و طبیعتا اهدافی را نیز دنبال میکند. در فرایند پروپوزال نویسی ما سه نوع هدف داریم؛ هدف کلی، اهداف ویژه و اهداف کاربردی. هدف کلی به نوعی تغییر یافته‌ی عنوان است و همان عنوان است با اندکی تغییر. اهداف ویژه خرد شده‌ی هدف کلی هستند و هدف کاربردی به این موضوع اشاره دارد که این پژوهش چه سودی دارد و اصطلاحا چه دردی را از ما دوا میکند. همچنین برای هر پژوهشی بر اساس اهداف ویژه، سوالات یا فرضیاتی مطرح میشود. در واقع به ازای هر هدف ویژه باید یک سوال یا فرضیه نوشته شود. به صورت دقیقتر ما باید به ازای هر هدف توصیفی یک سوال و به ازای هر هدف تحلیلی یک فرضیه داشته باشیم. اما اینکه هدف توصیفی و تحلیلی چیست و فرضیات و سوالات چطور باید نوشته شوند در حوصله این مقاله نمیگنجد، به همین خاطر پیشنهاد میکنم این عبارت را در گوگل جستجو کنید و آموزش مربوطه را در سایت ژیوار آموزان مطالعه کنید: «اهداف، سوالات و فرضیات پروپوزال را چطور بنویسیم؟»

جدول متغیرها

جدول متغیرها از بخشهایی است که در فرمهای پروپوزال مختلف تفاوتهای زیادی باهم دارد، به همین خاطر باید قبل از شروع به تکمیل این جدول حتما فرم مدنظر را داشته باشید و به دقت بررسی کنید. در این جدول شما باید تک تک متغیرهای پژوهشتان که به جمع آوری اطلاعات در مورد آنها میپردازید را بنویسید و ویژگیهایی که برای آن درخواست شده را مشخص کنید. شما در درس آمار با مبحث متغیرها آشنا شده‌اید و میدانید که یک متغیرمیتواند کمی یا کیفی باشد. یک متغییر کمی میتواند پیوسته یا گسسته باشد و اگر کیفی باشد میتواند ترتیبی یا رتبه‌ای باشد. به علاوه تعاریفی مثل تعریف نظری یا عملی را از شما برای هرمتغیر میخواهند که اگر به خوبی با آن آشنا نباشید به مشکل میخورید. در دوره پروپوزال نویسی ژیوار آموزان، برای آموزش بخش جدول متغیرها، تمام فرمهای پروپوزال کشور جمع آوری شده‌اند و این آموزش به نحوی آماده شده که بعد از دیدن آن میتوانید هرفرمی با هر نوع جدولی را تکمیل کنید. به علاوه اگر در گوگل «جدول متغیرها در پروپوزال و نحوه تکمیل آن» را سرچ کنید، تاحدودی نحوه تکمیل این بخش را یادخواهید گرفت.

روش اجرای طرح پژوهشی یا پروپوزال

روش اجرا قلب پروپوزال شما است. تمام کاری که میخواهید بکنید در این بخش توضیح داده میشود. در اینجا باید از مشخصات مطالعه‌ و جامعه مورد مطالعه‌تان تا ابزارهای جمع آوری اطلاعات و معیارهای ورود و خروج و... را بنویسید. به عبارتی میتوان گفت روش اجرا نقشه راه شما از قدم اول تا روز آخر پژوهش هست. این بخش باید کاملا روان و دقیق نوشته شود. یکی از ویژگیهایی که این بخش باید داشته باشد این است که اگر پروپوزالتان را به پژوهشگر دیگری بدهند که انجامش دهد، باید بتواند با مراجعه به این بخش و بدون دسترسی به خودتان، دقیقا کاری که مدنظر شما بوده را انجام دهد. این ویژگی بیانگر این است که روش اجرا باید کاملا ساده و قابل فهم برای همه و در عین حال با جزئیات خیلی خیلی زیاد و دقیق نوشته شود. برای نوشتن روش اجرا لازم است به موارد زیادی اشاره شود و تقریبا میتوان گفت همین بخش است که دانش روش تحقیق شما را به چالش میکشد، چون نگارش مسائلی مثل روش نمونه گیری، معیارهای ورود و خروج و... نیاز به آموزش دیدن دارند. در هرصورت برای جزئیات بیشتر درمورد این قسمت هم میتوانید «روش اجرای پروپوزال و تمام نکاتی که از رد شدن پروپوزالتان جلوگیری میکند» را در گوگل سرچ کنید.

ملاحظات اخلاقی پژوهش

در فرایند پروپوزال نویسی معمولا در دو بخش به موارد مربوط به اخلاق برخورد میکنید، ابتدا در بخش روش اجرا که باید به داشتن کداخلاق اشاره کنید و رضایت آگاهانه شرکت کنندگان اشاره کنید و اگر کارتان مداخله‌ای است و ممکن است مشکلی برای افراد مورد مطالعه ایجاد کند ذکر کنید که چه راه‌حلهایی برای رفع مشکل دارید و سپس در بخشی جدا به اسم ملاحظات اخلاقی. بخش ملاحظات اخلاقی در پروپوزال عمدتا برروی کدهای 31 گانه اخلاقی استوار است که اگر «اخلاق در پژوهش ژیوار آموزان» را سرچ کنید، تمام کدها همراه با توضیح آنها و نحوه نوشتنشان در پروپوزال را میتوانید ببینید و بخوانید و یادبگیرید.

منابع مورد استفاده

آخرین بخش یک پروپوزال بخش رفرنسها یا منابع مورد مطالعه است. شما برای نوشتن یک پروپوزال و بخشهایی که درمورد آنها صحبت کردیم نمیتوانید فقط به دانش خودتان تکیه کنید یا از روزنامه‌ها و... اطلاعات بگیرید، بلکه نیاز دارید که فرضیات خودتان را با ذکر منابع معتبر پشتیبانی کنید. بخش منابع شامل معرفی مقالات و کتابهایی است که شما برای نوشتن پروپوزالتان استفاده کرده‌اید و تمام منابع باید دارای الگوی مناسب و یکسانی باشند. برای نوشتن منابع معمولا از نرم افزارهای مدیریت منابعی مثل اندنوت و مندلی استفاده میشود که آموزشهای مربوط به آنها را میتوانید ببینید.

سخن پایانی در رابطه با نوشتن پروپوزالتان

مسیر پژوهش و پروپوزال نویسی اگر بدون داشتن راهنما و همراه طی شود مسیری سخت و طاقت فرساست، اما اگر در این مسر به خوبی آموزش ببینید و زمانی که با چالشی مواجه میشوید کسی کنارتان باشد که کمکتان کند و همراهتان قدم بردارد، کارتان آسانتر میشود و خیلی سریعتر میتوانید به نوشتن و انتشار مقاله هم برسید. اگر میخواهید در این مسیر تنها نباشید، همراهی چند راهنما، مدرس و فرد با تجربه را داشته باشید و البته به بهترین شکل ممکن آموزش ببینید، پیشنهاد ما به شما مراجعه به سایت ژیوار آموزان است. در این مجموعه میتوانید صفر تا صد پژوهش را یادبگیرید، سوالاتتان را بپرسید و پاسخ بگیرید و اگر برای یادگیری هزینه‌ای پرداخت کردید و از کیفیت آموزش رضایت نداشتید، تا یکماه فرصت این را داشته باشید که تمام هزینه پرداختیتان را پس بگیرید. برای ورود به سایت این مجموعه و دریافت راهنمایی‌های لازم فقط کافی است در مرورگرتان بنویسید «ژیوار آموزان» و وارد سایت شوید.