حاصل سفر ۸۰ هیئت خارجی پسابرجام به چابهار چه بود؟

خبرگزاری تسنیم: برهه‌ای زمانی از امضای برجام در تیرماه ۹۴ تا تقریباً پایان ۹۶، در آن برهه ایران میزبان فوجی از هیئت‌های سیاسی- اقتصادی از کشور‌های مختلف جهان بود؛ بندر چابهار هم که راهبردی‌ترین بندر ایران است و به خاطر موقعیت استراتژیک آن در منطقه از آن به عنوان دروازه ملل یاد می‌شود در دو سال پسابرجام میزبان هیئت‌های سیاسی- اقتصادی بسیاری بود. تقریباً هر هیئتی به تهران می‌آمد سری هم به چابهار می‌زد؛ هیئت‌هایی که بررسی‌ها نشان می‌دهد آمد و شد آن‌ها تبلبغاتی بوده و حداقل در عمل هیچ پروژه‌ای به واسطه این رفت و آمد‌ها آغاز نشده؛ پروژه‌هایی هم که آغاز شد با شکست و خروج مواجه شد.

حداقل ۸۰ هیئت سیاسی- اقتصادی به چابهار آمدند؛ ۸ تفاهم‌نامه منتج به شرکت و توافق شد

مدیرعامل منطقه آزاد چابهار ۲۸ دی ۹۵ خبر از ورود حداقل ۸۰ هیئت سیاسی- اقتصادی پسابرجام در یک سال گذشته (۹۴ و ۹۵) به چابهار را داد و گفت: سفر مقامات عالی کشور‌های خارجی، سفرا و دیپلمات‌های مقیم و همچنین بیش از ۸۰ هیات اقتصادی از کشور‌های مختلف به منطقه آزاد چابهار و تمایل آنان جهت سرمایه‌گذاری در بخش‌های تجارت، حمل و نقل، خدمات و لجستیک بیانگر اعتماد و باور آنان به عملیاتی شدن برجام در یک سال گذشته (۹۴ و ۹۵) است.

عبدالرحیم کردی افزود: در این یک سال (۹۴ و ۹۵) ۲۰ شرکت بزرگ خارجی و یا مشترک داخلی وخارجی در منطقه آزاد چابهار به ثبت رسید‌ه‌اند وعملیات اجرایی پروژه‌های آنان دراین مدت آغاز شده است.

مدیرعامل منطقه آزاد چابهار چابهار تقریباً دو ماه بعد یعنی در ۱۴ اسفند ۹۵، ضمن تشریح عملکرد یک ساله منطقه آزاد چابهار، ثبت و مشارکت ۶۳ شرکت خارجی را یکی از مهم‌ترین برنامه منطقه آزاد چابهار در یک سال گذشته (۹۵) دانست و گفت: با رشد ۲۵ درصدی در ثبت شرکت‌های خارجی در منطقه آزاد چابهار مواجه بودیم طوری که در پسابرجام ۶۳ شرکت خارجی در منطقه آزاد چابهار به ثبت رسیده و این در حالی است که از زمان تاسیس منطقه آزاد چابهار تا قبل از برجام ۲۴۰ شرکت خارجی در منطقه آزاد چابهار ثبت شده بود.

وی با اشاره به امضای ۱۵ تفاهم‌نامه سرمایه‌گذاری و همکاری مشترک با طرف‌های خارجی در منطقه آزاد چابهار، افزود: این تفاهم‌نامه‌ها همگی در فضای پسابرجام منعقد شده و تاکنون هشت تفاهم‌نامه منتنج به شرکت یا توافق شده است.

کردی با تشریح توافق‌نامه‌های اجرایی خارجی در چابهار تاکید کرد: در همایش بین‌المللی فرصت‌های سرمایه‌گذاری سواحل مکران که بهمن‌ماه امسال (۹۵) در چابهار برگزار شد، ۵ تفاهم‌نامه با سرمایه‌گذاران خارحی امضا شد که تاکنون یکی از آن‌ها با شرکت شیلاتی سی چی آر چین کاملاً اجرایی شده و کارشناسان این شرکت در چابهار مستقر شده‌اند و تفاهم‌نامه دیگر در آستانه اجرا هم تفاهم‌نامه با چهارمین فولادسازی بزرگ‌دنیا، شرکت پسکو، کره‌جنوبی است.

وی دیگر قرارداد در آستانه اجرایی در همایش فرصت‌های سرمایه‌گذاری سواحل مکران را تفاهم‌نامه برای اجرای خط منظم کشتیرانی بین چابهار- مسقط دانست و گفت: در سال‌های گذشته به دلیل تحریم‌های بین‌المللی خط کشتیرانی مستمر و منظم در مسیر چابهار وجود نداشت که با پیگیری‌های صورت گرفته به زودی کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران مشترک با شرکت لجستیکی ام اچ دی عمان خط منظم چابهار- مسقط راه‌اندازی می‌کنند.

سه تفاهم نامه مهم پسابرجامی

مهم‌ترین تفاهم‌نامه‌های خارجی پسابرجام چابهار همین سه تفاهم‌نامه با شرکت‌های سی پی آر چین، پسکو کره و شرکت لجستیکی ام اچ دی عمان بودند که در همایش بین‌المللی فرصت‌های سرمایه‌گذاری سواحل مکران در بهمن‌ماه ۹۵ در چابهار امضا شدند؛ این تفاهم‌نامه‌ها محصولی از ورود و بررسی سرمایه‌گذاری هیئت‌های پسابرجامی در چابهار بودند و بیشترین احتمال را برای اجرایی شدن داشتند.

شرکت ام اچ دی" عمان، هدلینگی تجاری و تولیدی است که در زمینه لجستیکی و پخش محمولات شرق آسیا درمنطقه فعالیت می‌کند. با توجه به اینکه یکی از فعالیت‌های این شرکت تولید گاز‌های صنعتی است و بازار مصرف این گاز‌ها نیز کشور‌های آسیای میانه است، "ام اچ دی" می‌خواست با راه‌اندازی خط منظم کشتیرانی به چابهار موجبات اتصال بهینه، با‌صرفه و ایمن را به بازار‌های آسیای میانه فراهم کند.

مدیرعامل منطقه آزاد چابهار اسفند ۹۵ درباره اهمیت تفاهم‌نامه با ام چی دی با بیان اینکه مقیاس اقتصادی در حمل بار بسیار مهم است، گفت: تا قبل از این تفاهم‌نامه بار از بندر جبل علی به چابهار ترانزیت می‌شد که در مقایسه با مسیر جبل علی- بندرعباس تفاوت معناداری داشت. بر همین مبنا با امضاء این تفاهم‌نامه و ایجاد کنسرسیوم مشترک شرکت‌های حمل و نقل ریلی و جاده داخلی و عمانی، محمولات از این پس به جای جبل علی از بندر صحار عمان به چابهار ترانزیت می‌شوند که کاهش ۱۵ روزه سفر و پایین‌تر بودن هزینه‌های تمام شده حمل و نقل بار را در مقایسه با خط جبل علی به چابهار در پی خواهد داشت.

وی با بیان اینکه یک لوپ مسیری با این تفاهم‌نامه میان چابهار، بندر صحار عمان و بندر دوقم این کشور ایجاد می‌شود، تاکید کرد: هم اکنون سفر‌های آزمایشی در این مسیر آغاز شده و ظرف سه ماه آینده این مسیر به صورت رسمی شروع به کار می‌کند.

کردی خاطرنشان کرد: تعهد منطقه آزاد چابهار و منطقه آزاد صلاله با محوریت صحار و دوقم در این تفاهم‌نامه ارائه خدمات مشترک در پایین آوردن قیمت تمام شده بار براساس مقررات داخلی است.

در حالی عنوان شد که خط منظم کشتیرانی و ایجاد لوپ مسیری ظرف سه ماه آینده یعنی تا خرداد ماه ۹۶ رسماً آغاز می‌شود که مدیرعامل منطقه آزاد چابهار یک ماه بعد از زمان اعلامی در تیرماه ۹۶ درباره حلقه مسیری چابهار- صحار- دوقم، گفت: تفاهم‌نامه آن با شرکت عمانی امضا شده و اولین کشتی نیز در اسفند سال گذشته به صورت آزمایشی به چابهار سفر کرد، ولی برای ایجاد خط منظم کشتیرانی میان این سه بندر حداقل ۶ ماه زمان لازم است چرا که باید صاحبان کالا برنامه‌ریزی‌های لازم را برای تبدیل چابهار به مرکز کالای خود انجام دهند.

در نهایت فرصت ۶ ماهه به پایان ۹۶ و خروج آمریکا از برجام و پایان پسابرجام رسید و خط منظم کشتیرانی که یکی‌از تفاهم‌نامه‌های اصلی اجرایی خارجی در چابهار بود هرگز اجرایی نشد!

پسکو از سرمایه‌گذاری انصراف داد

دیگر قرارداد در آستانه اجرای پسابرجام در چابهار شرکت فولاسازی پسکو کره، چهارمین فولادسازی بزرگ‌دنیا بود، تفاهم‌نامه این شرکت هم در همان همایش فرصت‌های سرمایه‌گذاری سواحل مکران در بهمن‌ماه ۹۵ امضا شد؛ این شرکت پس از تفاهم‌نامه با ثبت یک شرکت در منطقه آزاد چابهار وارد فرآیند اجرایی فولادسازی در قطب آینده فولاد ایران شد.

بنا به سیاست‌های اعلامی توسعه سواحل مکران، سواحل قرار است با تولید ۱۰ میلیون تن فولاد به قطب فولاد ایران تبدیل شود؛ قرار بود در مجموع چهار شرکت فولادسازی در چابهار برای رسیدن به قطب تولید فولاد ساخته شود؛ علاوه بر فولاد مکران که یک شرکت کاملاً ایرانی است؛ مذاکراتی هم با فولادسازی‌های برند خارجی برای حضور در چابهار صورت گرفته بود؛ مهم‌ترین آن‌ها فولاد پسکو کشور کره بود که این شرکت چهارمین تولید کننده فولاد دنیا با فناوری انحصاری مختص به خودش است.

مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار خرداد ۹۷ در گفتگو با تسنیم گفت: فولاد پسکو پس از مذاکرات علاقه‌مندی برای حضور در چابهار را از خود نشان داد و با مشارکت با یک سرمایه‌گذار داخلی روند سرمایه‌گذاری در منطقه آزاد چابهار را آغاز کرد؛ این شرکت مراحل تخصیص زمین، طراحی و انجام مطالعات پایه را پشت سر گذاشته و منتظر مجوز‌های زیست محیطی برای شروع ساخت مجتمع فولاد خودش در چابهار است.

عبدالرحیم کردی افزود: بر اساس طرح پسکو، این شرکت مانند فولاد مکران در دو فاز احداث می‌شود و فاز اول آن‌هم مانند فولاد مکران ظرفیت تولید ۱.۶ میلیون تن فولاد در سال را دارد؛ فاز دوم دو مجموعه فولاد مکران و فولاد پسکو در صورت اخذ تأییدیه‌های محیط زیستی ظرفیت تولید این دو مجموعه را دو برابر خواهد کرد یعنی تولید ۶ میلیون تن فولاد سالانه در چابهار.

وی تأکید کرد: مهم‌ترین چالش ما برای استقرار صنایع در منطقه آزاد چابهار و استفاده از تسهیلات منطقه برای آن‌ها مجوز‌های زیست‌محیطی است؛ بر اساس مطالعاتی که به‌اتفاق سازمان محیط‌زیست انجام دادیم، بارگذاری بیشتر از چهار میلیون تن فولاد و ۶ میلیون تن محصولات پتروشیمی در محدوده منطقه آزاد چابهار امکان‌پذیر نیست.

مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهارادامه داد: تنها نگرانی ما در حال حاضر فولاد پسکو است که با آنکه برای آوردن سرمایه و شروع کار مصمم است، به این دلیل که هنوز اقدام به سرمایه‌گذاری نکرده امکان دارد از سرمایه‌گذاری انصراف دهد، ما باید هرچه سریع‌تر سرمایه‌گذاری این شرکت را تسهیل کنیم.

نگرانی مدیرعامل برای استقرار فولاد پسکو علاوه‌بر محیط‌زیست از مورد دیگری هم نشأت می‌گرفت؛ در همان برهه یعنی پس از خروج آمریکا از برجام از برخی منابع اعلام شده بود که بخشی از سهام شرکت فولادسازی پسکو کره را سهام‌داران عربستانی خریده‌اند و این شرکت امکان دارد به دلیل فشار عربستان و خروج آمریکا از برجام با وجود تمایلش از حضور در چابهار انصراف دهد.

کردی همان موقع (خرداد ۹۷) در گفتگو با تسنیم گفت: من هم شنیده‌ام که بخشی از سهام فولاد پسکو را سهام‌داران عربستان خریده‌اند، تائید و تکذیب نمی‌کنم، اما شرکت داخلی طرف قرارداد با پسکو که شرکتی ایرانی است همچنان و به شدت پیگیر مجوزهاست و انصرافی تاکنون به ما اعلام‌نشده است؛ هرچند که پسکو یک سرمایه‌گذار خصوصی است و امکان دارد تا قبل از آنکه سرمایه‌اش را بیاورد از کار انصراف دهد؛ ما باید مجوز‌ها را برایش تسهیل کنیم.

فشار عربستانی‌ها و خروج آمریکا از برجام دست به دست هم داد تا فولاد پسکو هم عملاً از سرمایه‌گذازی در منطقه آزاد چابهار انصراف دهد؛ شرکت شیلاتی سی چی آر چین هم که پیشتر عنوان شده بود کارشناسان آن در چابهار برای ایجاد شهرک شیلاتی مستقر شده بودند، عملاً هیچ‌گونه سرمایه‌گذاری عملیاتی در چابهار انجام نداد و از چابهار خارج شد.

ام اچ دی، سی اچ آر و پسکو مهم‌ترین و اصلی‌ترین شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران پسابرجامی بودند که قرار بود در چابهار سرمایه‌گذاری کنند، اما هر کدام به‌نحوی خارج شدند؛ علاوه بر این‌ها شرکت‌های دیگر تفاهم‌نامه‌هایی امضا کردند که عملاً هیچکدام اجرایی نشد، مثلاً مدیرعامل منطقه آزاد چابهار مهرماه ۹۵ خبر از به بهره‌برداری رسیدن یک مجموعه برق خورشیدی در چابهار با مشارکت یک شرکت آلمانی تا پایان ۹۵ داد و گفت: چابهار مورد توجه آلمانی‌ها است و در واقع شرکت‌های آلمانی در پی تولید برق از راه انرژی‌های نو از جمله خورشید در این بندر هستد، چرا که چابهار ۳۶۵ روز آفتابی دارد و تفاهم‌نامه این همکاری با سازمان انرژی‌های نو ایران امضا شده و هم اکنون چهار مجموعه ۱۰ مگاواتی نصب شده که یکی از آن‌ها تا پایان سال (۹۵) به بهره‌برداری می‌رسد.

این شرکت آلمانی هم عملاً تا قبل از پایان ۹۶ و عمر پسابرجام از چابهار به دلایل مختلف خارج شد تا حلقه خروج شرکت‌های پسابرجامی در چابهار تکمیل شود. این گزارش صرفاً با استناد به منابع موثق حضور و سرمایه‌گذاری مهم‌ترین هیئت‌ها و شرکت‌های پسابرجامی در چابهار را بررسی کرد.