استعفای مرد سایه افغانستان؛ تهدید یا فرصت

خبرگزاری مهر: به موازات افزایش تحرکات اخیر گروه طالبان در افغانستان، این هفته شاهد استعفای چهار مقام ارشد سیاسی- امنیتی افغانستان بخصوص حنیف اتمر مشاور امنیت ملی افغانستان بودیم. این استعفا‌ها در شرایطی است که افغانستان در ۷ماه آینده با دو انتخابات مهم پارلمانی و ریاست جمهوری روبرو است. افزون بر این برخی رسانه ها، گمانه زنی‌هایی در باره انتصاب مجدد «زلمای خلیلزاد» به عنوان نماینده ویژه آمریکا در افغانستان مطرح کرده اند. دلیل استعفای چهار مقام ارشد افغانستان بخصوص «حنیف اتمر» در این مقطع کنونی چیست؟ چه رابطه‌ای میان استعفای مقامات ارشد افغانستان و انتصاب مجدد "زلمای خلیلزاد " وجود دارد؟

*علل استعفای همزمان در دولت افغانستان

«حنیف اتمر» چهل و نه ساله که از وی به عنوان رئیس جمهور سایه و دومین مقام قدرتمند افغانستان یاد می‌شود، از سمت خود یعنی مشاور امنیت ملی افغانستان استعفا داده است. در مجموع ناظران سیاسی سه دیدگاه درباره دلایل استعفای "حنیف اتمر" مطرح کردند:

الف) اختلاف نظر در دولت افغانستان:

به اعتقاد برخی کارشناسان سیاسی، دلیل استعفای همزمان چهار نفر از مسئولان عالی‌رتبه امنیتی در دولت افغانستان به خصوص آقای اتمر به دلیل اختلاف نظر آن‌ها با دولت «محمد اشرف‌غنی»، رئیس جمهوری افغانستان است. موضوعی که در متن استعفانامه اتمر نیز به آن اشاره شده است.

ب) اختلاف نظر واشنگتن و لندن درمدیریت آینده افغانستان:

دیدگاه دیگری که در این باره به صورت ضعیف مطرح شده است، استعفای آقای اتمر به نوعی بیانگر اختلاف نظر آمریکا وانگلیس در مدیریت آینده افغانستان صورت گرفته است. به بیان دیگر با آمدن زلمای خلیل به عنوان نماینده آمریکا در افغانستان، حنیف اتمر باهدایت و حمایت انگلیس استعفا داده است. در واقع حنیف اتمر با استعفای خود قصد دارد در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۹ با اشرف‌غنی رقابت کند.

ج) مهندسی انتخابات آینده افغانستان:

از منظر برخی دیگر از کارشناسان منطقه، این استعفاء در واقع استعفاء نمایشی است و به صورت هماهنگ شده با دولت افغانستان صورت گرفته است. به بیان دیگر این استعفا‌ها درراستای بازگشت زلمای خلیلزاد و مهندسی انتخابات آینده افغانستان صورت گرفته است. به باور این دسته از کارشناسان، دولت آمریکا با نزدیک شدن ایام انتخابات افغانستان به آرایش جدیدی برای مدیریت انتخابات پیش روی دست زده است و گمانه زنی‌ها برای انتصاب مجدد زلمای خلیزاد به عنوان نماینده ویژه آمریکا در کابل در این چارچوب قابل تحلیل است.

صرف نظر از اینکه کدام دیدگاه دلیل اصلی استعفای همزمان استعفای ۴ مقام ارشد افغانستان است، ذکر چند نکته درباره پشت پرده استعفای حنیف اتمر و تیم امنیتی افغانستان مطرح است:

۱-استعفای چهار مقام امنیتی وسیاسی افغانستان در شرایطی است که افغانستان در ۷ ماه آینده با دو انتخابات مهم وسرنوشت ساز روبرو است. به گفته مسئولان کمیسیون انتخابات افغانستان، ۲۸ مهر ماه انتخابات پارلمانی و ۳۱ فروردین سال آینده انتخابات ریاست جمهوری در این کشور بر گزار خواهد شد. اگر چه برخی رسانه‌ها گمانه زنی‌هایی درباره تعویق انتخابات پارلمانی افغانستان و تجمیع آن با انتخابت ریاست جمهوری مطرح می‌سازند.

۲- رفتن حنیف اتمر دقیقا با آمدن زلمی خلیلزاد مصادف شده است. دولت آمریکا قصد دارد زلمی خلیلزاد -دیپلمات افغانی - را به عنوان نماینده ویژه آمریکا در افغانستان منصوب نماید. واقعیت این است که همچنانکه حنیف اتمر در چهار سال گذشته مغز متفکر ارگ محسوب می‌شد و بسیاری از اقدامات دولت در چهار سال گذشته به هدایت و مدیریت وی صورت گرفته است، آمدن خلیلزاد نیز به مثابۀ رهبری یک پروسه جدید است چرا که خلیلزاد در سال‌های اخیر نقش کلیدی در اجلاس بن، انتخابات ریاست جمهوری ادوار گذشته افغانستان وتوافقنامه امنیتی آمریکا-افغانستان را در کارنامه خود دارد. به بیان دیگر استعفای حنیف اتمر از مشاوریت امنیت ملی، به معنای یک پایان کار وی نیست بلکه به معنای آغاز یک روند دیگر است که آنرا زلمای خلیلزاد مدیریت خواهد کرد.

۳- گمانه زنی‌ها درباره انتصاب مجدد زلمی خلیلزاد به عنوان نماینده ویژه آمریکادر افغانستان، کنش و واکنش‌های فراوان در مطبوعات داخلی و خارجی به همراه داشته است. به گفته بر خی کارشناسان آمریکایی‌ها با انتخاب خلیلزاد در واقع دو مقصد را دنبال می‌کنند:الف) - حفظ وضع موجود و مهندسی کردن انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری و جلوگیری از فروپاشی نظام کنونی ب) اصلی‌ترین وظیفه خلیلزاد در این ماموریت وصل کردن طالبان به بدنه حکومت تک قومی با وعده و وعید‌های قومی است.

۴- به نظر می‌رسد که آمدن زلمی خلیلزاد و نزدیک شدن انتخابات ریاست جمهوری نیز تأثیری فوق العاده بر کناره گیری حنیف اتمر می‌تواند داشته باشد. به باور این دسته از کارشناسان، دولت آمریکا با نزدیک شدن ایام انتخابات افغانستان به آرایش جدید‌ی برای مدیریت انتخابات پیش روی دست زده است و گمانه زنی‌ها برای انتصاب مجدد زلمای خلیزاد به عنوا ن. نماینده ویژه آمریکا در کابل در این چارچوب قابل تحلیل است. حتی برخی ناظران سیاسی بر این باورند که استعفای "حنیف اتمر " با یک تقسیم کار و با هماهنگی ارگ صورت گرفته است. به بیان دیگر این احتمال وجود دارد که در انتخابات آینده ریاست جمهوری حنیف اتمر جانشین اشرف غنی شود. طرحی اجرای آن با مهندسی خلیلزاد با توجه به ارتباط قوی که با احزاب و گرو‌های سیاسی دارد، بر عهده دارد. البته باتوجه به کارنامه ناموفق دولت وحدت ملی به ریاست اشرف غنی، گزینه حامدکرزای نیز از سوی برخی رسانه‌های افغانی مطرح می‌شود. حامد کرزای در شرایطی می‌تواند به گزینه اصلی ارگ تبدیل شود که بازیگران غربی در افغانستان یعنی آمریکا وانگلیس به وحدت عمل برسند.

نتیجه گیری

اگرچه برخی تحلیلگران استعفای چهار مقام ارشد سیاسی - امنیتی افغانستان را محصول ضعف وناکارآمدی دولت وحدت ملی تحلیل می‌کنند. اما به باور اکثر ناظران سیاسی تحولات اخیر در افغانستان حاکی از تحرکات بازیگران غربی به ویژه آمریکا برای مدیریت انتخابات افغانستان است. در واقع استعفای مقامات ارشد افغانستان در شرایطی است که این کشور در ۷ماه آینده با دو انتخابات مهم پارلمانی و ریاست جمهوری روبرو است. از منظر اغلب کارشناسان سیاسی رفتن حنیف اتمر دقیقا با آمدن زلمی خلیلزاد مصادف شده است. واقعیت این است که همچنانکه حنیف اتمر در چهار سال گذشته مغز متفکر ارگ محسوب می‌شد و بسیاری از اقدامات دولت در چهار سال گذشته به هدایت و مدیریت وی صورت گرفته است، آمدن خلیلزاد نیز به مثابۀ رهبری یک پروسه جدید در افغانستان است چرا که خلیلزاد در سال‌های اخیر نقش کلیدی در اجلاس بن، انتخابات ریاست جمهور‌ی ادوار گذشته افغانستان وتوافقنامه امنیتی آمریکا-افغانستان را در کارنامه خود دارد. به بیان دیگر استعفای حنیف اتمر از مشاورت امنیت ملی، به معنای یک پایان کار وی نیست بلکه به معنای آغاز یک روند دیگر است که آنرا زلمای خلیلزاد مدیریت خواهد کرد. درواقع استعفای حنیف اتمر با یک تقسیم کار و با هماهنگی ارگ برای مهندسی انتخابات ریاست جمهوری صورت گرفته است.