پرسشنامه‌ای که می‌گوید کمال گرا هستید یا نه

کد خبر : 785592 ۱۳۹۶/۱۲/۰۱ ۱۴:۵۲:۰۱

سرویس سبک زندگی فردا: کمال گرایی عنوان غلط اندازی دارد. به نقل از بیتوته بیشتر وقت‌ها وقتی به کسی می‌گویی باید کمال گرایی‌ات را کنار بگذاری، می‌گوید مگر کمال گرایی چیز بدی است. شاید دلیلش این است که در زبان ما کمال واژه کاملا مثبتی است، اما وقتی روان شناسان درباره کمال گرایی حرف می‌زنند، منظورشان کمال اخلاقی و عرفانی نیست. منظورشان آدم‌هایی است که فقط به بهترین راضی می‌شوند. رتبه تک رقمی کنکور را می‌خواهند، نمره ۲۰ را می‌خواهند.

آنچه دیگران می خوانند:

بهترین سمت کاری را می‌خواهند، بالاترین درآمد ممکن را می‌خواهند و بدبختی این جاست که از دیگران هم توقع دارند بهترین باشند. حتما شما هم یاد مامان‌ها و معلم‌های سختگیر دوران مدرسه افتادید. ذهنتان دارد درست جایی می‌رود. اگر شما هم والدین یا معلم‌های سختگیری داشته اید، احتمالا این نوشته چیزی از درون شما را برای شما فاش می‌کند. در این مطلب می‌خواهیم عملیات شناسایی کمال گرای درون را انجام دهیم.

کمال گرایی چه شکلی است؟

سه سال است پشت کنکور مانده، نه به خاطر این که دختر باهوشی نیست یا درس نمی‌خواند؛ نه، هم درس می‌خواند و هم باهوش است. معدل‌های دبیرستانش هم تحسین برانگیزند، مشکل این جاست که او فقط پزشکی تهران را می‌خواهد. در سه سال گذشته رتبه اش به پزشکی شهر‌های بزرگ غیر از تهران می‌رسیده، اما او به گمان خودش نمی‌خواهد درجه دو باشد. اگر جوانی اش هم برود برایش مهم نیست، مهم این است که وقتی پزشکی تهران قبول شود، حس می‌کند به بهترین رسیده است.

شما هم حتما دور و برتان آدم‌های این شکلی دیده اید، شاید خودتان هم از این دسته باشید. کمال گرا‌ها معیار‌های سختگیرانه‌ای برای موفقیت دارند. برای آن‌ها نمره ۱۹ یک شکست تمام عیار است. متاسفانه گفتمان کتاب‌ها و سخنرانی‌های موفقیت‌طور هم کمال گرایی را تایید و ترغیب می‌کنند. وقتی جامعه رقابت محور باشد، کمال گرا‌ها اصلا فکر نمی‌کنند که مشکلی دارند. اگر می‌خواهید بدانید شما هم کمال گرا هستید یا نه پرسشنامه پایان مطلب را روی خودتان اجرا کنید.

کمال گرایی، انواع و اقسام

کمال گرا‌ها برخلاف چیزی که اول به نظر می‌رسد، الزاما آدم‌های موفقی نیستند. کمال گرایی به سه شکل خودش را نشان می‌دهد:

۱. تنبلم، چون کمال گرایم

بله، درست خواندید. خیلی وقت‌ها ما هیچ کاری انجام نمی‌دهیم، چون فکر می‌کنیم نمی‌شود بهترین بود یا نمی‌توانیم بهترین باشیم. بی عملی یکی از شکل‌های کمال گرایی است. ممکن است یک کمال گرا سال‌های سال زندگی مرده و بی فعالیتی داشته باشد. کمال گرا می‌تواند نویسنده‌ای باشد که چیزی نمی‌نویسد، چون نمی‌شود بهترین چیزش را بنویسد یا فارغ التحصیلی باشد که دنبال کار نمی‌گردد، چون حس می‌کند همه مهارت‌های لازم در محیط کار را بلد نیست.

۲. موفق ناراضی‌ام، چون کمال گرایم

شکل خوشایندتر کمال گرایی آدم‌های موفق یا بهتر است بگوییم زیادی موفق هستند؛ آدم‌هایی که چندین کار را با هم انجام می‌دهند و می‌خواهند به بهترین شکل ممکن آن‌ها را انجام دهند. این دسته از کمال گرا‌ها رسما به کار معتادند. آن‌ها یک سازمان را آباد و خودشان را نابود می‌کنند. اگر غیر از کار مسئولیتی داشته باشند مثلا مادر باشند، سعی می‌کنند آن مسئولیت را به بهترین نحو انجام دهند.

کمال گرا‌های این دسته اصلا نمی‌توانند کار را به دیگران بسپارند، چون حدس می‌زنند در این صورت کار به بهترین نحو انجام نمی‌شود. تفریح در قاموس این کمال گرا‌ها جایی ندارد. تفریح یک کار بی فایده به حساب می‌آید که با قانون اساسی کمال گرا‌ها یعنی «همیشه باید کار مفید انجام داد» در تضاد است. مهم‌ترین نکته این است که با وجود این همه موفقیت و مسئولیت پذیری این دسته از کمال گرا‌ها همچنان از خودشان ناراضی هستند و فکر می‌کنند بهتر هم می‌شود کار کرد.

۳. وسواسی‌ام، چون کمال گرایم

دسته سوم کمال گرا‌ها کار را انجام می‌دهند، اما با خون جگر. برای آن‌ها ددلاین یا زمان تحویل پروژه معنایی ندارد. آن‌ها کار را آن قدر لفت می‌دهند تا حس کنند که بهترین شده است. آن‌ها آن قدر به جزییات بها می‌دهند که اصل و هدف کار را فراموش می‌کنند.

کمال گرایی برای خودم، عیب جویی از دیگران

تا این جا فرض کردیم که کمال گرا‌ها فقط به خودشان گیر می‌دهند، اما در واقعیت این طور نیست. آن‌ها عیب جویان بالفطره اند. رفتار هیچ کس آن‌ها را راضی نمی‌کند. آن‌ها هم در مورد خودشان و هم درباره دیگران نداشته‌ها را می‌بینند. در یک مهمانی خوب کافی است که مزه نعنای سالاد شیرازی به طبعشان خوش نیاید. از نظر آن‌ها مهمانی افتضاح بوده است. رعایت نکته به نکته آداب معاشرت برایشان مهم است و اگر دیگران رعایتشان نکنند، می‌خواهند دارشان بزنند.

در نقش رییس آن‌ها همیشه حس نارضایتی به کارمندانشان می‌دهند و در نقش پدر یا مادر هیچ وقت از عملکرد بچه هایشان راضی نیستند. نکته مهم این جاست که بهترین آن قدر کلمه دست نیافتنی و مبهمی است که اگر کسی از نظر خودش خوب عمل کرده باشد، ممکن است از نظر کمال گرا افتضاح عمل کرده باشد.

کمال گرایی از کجا می‌آید؟

شاید پیچیده‌ترین سوال درباره کمال گرایی، ریشه هایش باشد. اگر در کودکی همه نیاز‌های روانی مان به اندازه کافی برآورده شده باشد، احتمالا کمال گرا نخواهیم شد، اما اگر این موارد را تجربه کنیم، احتمال دارد کمال گرا شویم.

۱. پدر و مادر بیش از حد موفق و توی چشم

همین که پدر یا مادر ما بیش از حد موفق باشند، حتی اگر به ما گیر ندهند، ما در کودکی احساس می‌کنیم که فاصله زیادی بین آنچه هستیم و آنچه پدر و مادرمان هستند، وجود دارد و ممکن است بخواهیم این فاصله را با بهترین خواهی یا کمال گرایی پر کنیم.

۲. پدر و مادر کمال گرا

وقتی پدر و مادر خودشان کمال گرا باشند به احتمال زیاد درباره بچه هایشان هم کمال گرا هستند؛ یعنی فقط وقتی راضی می‌شوند که ظاهرا عملکرد بچه‌ها بهترین باشد. یعنی فقط وقتی نمره بیست و بدتر از آن رتبه اول را برای پدر و مادر بیاورند. کمال گرایی والدین باعث می‌شود که آن‌ها مشروط محبت کنند؛ یعنی این حس را به بچه بدهند که وقتی دوست داشتنی است که موفق باشد. پدر و مادر کمال گرا با نیت خیر بچه‌ها را به فنا می‌دهند.

۳. مدرسه کمال گرا

در معدود جا‌هایی که پدر و مادر‌ها خوب عمل کرده اند، مدرسه‌ها نقش کمال گرا را بازی می‌کنند. خوشبختانه الان در دوره ابتدایی نمره‌ای وجود ندارد، اما بچه‌های دهه‌های ۶۰ و ۷۰ در مدرسه‌های نمره محور و بنابراین کمال گرا بزرگ شده اند. مدرسه‌هایی که فقط وقتی به تو توجه می‌کردند که بیست می‌گرفتی. مدرسه‌هایی که دو توهم به بیست گرفته‌ها می‌دادند. اول این که با نادیده گرفتن هوش‌های غیرمدرسه‌ای مثل هوش موسیقایی یا نقاشی فقط به بچه‌هایی که درسشان خوب بود بهترین می‌گفتند. دوم این که با اشل بندی کاذب میزان یادگیری در نمره‌های صفر تا بیست به ما این توهم را می‌دادند که بهترینی وجود دارد و آن نمره ۲۰ است.

۴. هوش

بله. درست خواندید. بعضی وقت‌ها باهوش بودن ما علیه ما عمل می‌کند. مخصوصا هوش‌هایی که در فرهنگ ما بیشتر مورد توجه هستند، یعنی هوش کلامی و هوش منطقی ریاضی. همین که به بچه‌ای که زودتر خواندن و نوشتن یاد می‌گیرد یا زودتر تا ۱۰۰ می‌شمارد یا زودتر می‌فهمد که باران چگونه شکل می‌گیرد، توجه بیشتری شود و او را در مقایسه با دیگران در جایگاه بالاتری بنشانند، او حس می‌کند حالا که در این رقابت‌ها برده و بهترین شده تا آخر عمرش باید این بازی را ادامه دهد. اگر سری به مدرسه‌های تیزهوشان بزنید این ریشه کمال گرایی را با کیفیت اچ دی مشاهده می‌کنید.

۵. نقص و شرم در کودکی

پیچیده‌ترین ریشه کمال گرایی این است که هیچ کدام از موارد بالا را تجربه نکرده باشیم، اما به هر دلیلی در کودکی بیش از حد از خودمان خجالت کشیده باشیم؛ مثلا حس کرده باشیم به اندازه کافی زیبا یا باهوش نیستیم یا به خاطر فقر و محرومیت در خانواده طعم بعضی از امکانات را نچشیده باشیم و حالا در بزرگسالی بخواهیم با بهترین شدن همه آن نقص‌ها را جبران کنیم یا همه آن شرم‌ها را فراموش کنیم. کمال گرایی، اما هرگز داروی خوبی برای فراموشی نیست.

این پرسشنامه به شما می‌گوید کمال گرا هستید یا نه؛ و اگر هستید چقدر؟

پرسشنامه معیار‌های سختگیرانه

راهنما: هر کدام از ۱۰ جمله زیر را بخوانید و ببینید چقدر در مورد شما درست است؟ (منبع پرسشنامه: کتاب «زندگی خود را دوباره بیافرینید» جفری یانگ)

۱. همیشه باید رتبه اول باشم. باید در بیشتر کار‌ها بهترین باشم.

کاملا غلط (۱) تقریبا غلط (۲) بیشتر درست است تا غلط (۳)