روزنامه شرق: ملاقات، استفاده از تلفن، استحمام و دیدن تلویزیون و خواندن روزنامه و حتی درمان، حقوقی است که قانون‌گذار در آيین‌نامه اجرائی سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور مصوب سال ١٣٨٤ به زندانیان داده است. هوشنگ پوربابایی، حقو‌ق‌دان و وکیل دادگستری از جزئیات این حقوق به «شرق»می‌گوید.
حقوق زندانی در قانون چطور تعریف شده است؟
در قانون اقدامات تأمین تربیتی که به آیین‌نامه سازمان زندان‌ها مشهور است و در سال ٨٤ به تصویب رسیده، چه برای زندانی‌ای که در مقام تحمل مجازات وارد زندان شده و چه در مقام متهم، بازداشت شده باشد، از همان بدو ورود مقرراتی پیش‌بینی شده است که باید اعمال شوند. به‌طورکلی می‌توان گفت قانون‌گذار در بسیاری از این موارد، قائل به اکثریت بوده مگر درباره مرخصی که حقی را برای زندانی تعیین‌نکرده و اعطای مرخصی را منوط به نظر شورای زندان کرده است.
آیا این حقوق فقط مربوط به زندانیان می‌شود؟
قانون‌گذار در مقاطع مختلفی حقوقی را نه‌تنها برای محبوسان، بلکه حتی برای خانواده آنها نیز درنظر گرفته است؛ مثلا براساس تبصره ماده ٦٩ این آیین‌نامه، درصورتی‌که مادری به زندان محکوم شود و طفلی دوساله داشته باشد، به خاطر شرایط حاکم بر روابط مادر و فرزندی، ضرورت حضور کودک در کنار مادر زندانی، مشخص شده است. همچنین اگر فرزند بین دو تا شش‌سال داشته باشد، زندان مکلف است که این فرزندان را در مهدکودک‌های زندان نگهداری کند.
درباره حقوق فردی زندانی چطور؟
برخی از این قوانین برای فراهم‌کردن رفاه و آسایش زندانی در زندان است؛ حقوقی مانند استفاده از تخت‌خواب، استحمام، نظافت، ورزش و... . این موارد در قانون به‌دقت مطرح شده تا به صورت شرایط عمومی زندانی‌ها در نظر گرفته شوند.
استفاده از وسایل ارتباطی حق زنداني است؟
درباره وسایل ارتباط جمعی، استفاده از وسایلی مانند تلویزیون، رادیو و روزنامه کثیرالانتشار در زندان، مجاز دانسته شده است. قانون‌گذار درباره وسایل مذهبی حتی برای اقلیت‌های مذهبی هم شرایطی را درنظرگرفته تا کتب ادعیه و اذکار آنها فراهم شود و درصورت‌لزوم، نماینده آن اقلیت مذهبی تأیید شده بتواند با مراجعه به زندان، با زندانی در ارتباط باشد.
حقوق پزشکی یک زندانی چیست؟
به مجرد اینکه زندانی احساس ناراحتی پیدا کرد، درصورت لزوم باید آزمایش‌هایی در بهداری زندان انجام شود و اگر امکانات موجود کافی نبود، شرایط درمان فرد در مراکز خارج از زندان فراهم شود.
درباره ملاقات چطور؟
راجع‌به ملاقات در ماده ١٨٠ همین آیین‌نامه به صراحت اشاره شده کلیه محکومان و متهمان می‌توانند تحت‌نظارت‌های لازم، با بستگان و آشنایان خود اعم از زوج، زوجه، فرزند، والدین و وکیل ملاقات داشته باشند و اگر فردی خارج از این فهرست بود، در صورت موافقت مقامات قضائی، شرایط ملاقات او با زندانی فراهم شود.
آیا ملاقات‌ها می‌تواند به صورت تلفنی هم باشد؟
درباره استفاده از تلفن و تلگراف، قانون‌گذار این حق را بلامانع دانسته. در ماده ٢٠٦، ارتباط محکوم با وسایلی چون تلگراف و تلفن و با هزینه شخصی و در عین رعایت مقررات بلامانع دانسته شده و حتی اتباع خارجی می‌توانند با حضور مترجم زبان خارجی پای تلفن حرف بزنند. ذکر این نکته ضروری است که دقت‌نظر قانون‌گذار درباره استفاده از تلفن و ملاقات، به‌این‌خاطر است که ارتباط زندانی با بستگانش، یک ارتباط دوسویه و احساسی بوده و اگر زندانی را از این حقوق محروم کنیم، شدت مجازات برای وی، خانواده و بستگانش درنظر گرفته‌ایم و این امکان در اختیار آنها خواهد بود که بتوانند به این موضوع اعتراض کنند.