درخواست ۱۲۴هزار پیغمبر از خدا در شب نیمه‎شعبان

امام زمان (علیه السلام) و دوازدهمین حجت شیعیان جهان، در شب نیمه شعبان چشم به جهان گشود. امید همۀ پیامبران (علیهم السلام)، اوصیاء و اولیاء الهی برای حکومت عدالت در گیتی، پا به عرصۀ جهان نهاد. نیمه شعبان خاطره انگیزترین و شادترین ایّام سال، برای شیعیان است؛ در این روز افراد گوناگون و علاقه مندان به اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام)، همه به گونه ای، شادمانی خود را ابراز داشته، این روز بسیار مهم را به همدیگر تبریک می گویند.

اینک با الهام از سیرۀ معصومین (علیهم السلام) مروری بر جایگاه نیمۀ شعبان در لسان روایات خواهیم داشت.

* نیمه شعبان و میلاد امام زمان (عج)

پانزدهم شعبان سال 255ق روز میلاد منجی بشریت از گرداب های جهل و نادانی، ولی عصر امام زمان ارواحنا لتراب مقدمه الفداء می باشد. شیخ مفید نقل می کند: «وَ كَانَ مَوْلِدُهُ ع لَيْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ سَنَةَ خَمْسٍ وَ خَمْسِينَ وَ مِائَتَيْنِ»؛ (1) امام زمان (علیه السلام) در نیمه ماه شعبان سال 255ق به دنیا آمدند.»

گروهی از بزرگان از حکیمه خاتون حدیثی را نقل می کنند که فرمود: شب نیمه شعبان بود ... شنیدم امام عسکری (علیه السلام) می فرماید: «ای عمه ام! فرزندم را نزد من بیاور.» روپوش از او کنار زدم، دیدم او در حال سجده است و بر دست راست حضرت نوشته بود؛ «جَاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ كانَ زَهُوقاً» (2) او را در آغوش گرفتم، ديدم پاك و پاكيزه است. آنگاه در پارچه اى پيچيده نزد پدر بزرگوارش بردم. آنجا حضرت فرمود: «اشْهَدُ اَنْ لَا اِلَهَ اِلَّا اللهُ وَ اَنَّ مُحَمَّدَاً رَسُولُ اللهِ وَ اَنَّ عَليّاً اميرُ المُؤْمِنينَ حَقّاً» آنگاه بر همۀ ائمه درود فرستاد تا به خودش رسيد، و براى دوستانش دعا نمود كه خداوند با فرج او آنها را دلشاد گرداند، سپس چشم گشود. (3)

تا آنجا كه مي گويد: مثل اينكه ميان من و آقا، پرده اى آويختند به طورى كه او را نمي ديدم، از پدرشان پرسيدم آقا! بچه چه شد؟ فرمود: آن كس كه از تو و ما به او نزديك تر است، او را برد.

در اين روايت حكيمه خاتون مي گويد: چون روز چهلم شد، به حضور امام حسن عسكرى (علیه السلام) شرفياب شدم، ديدم امام زمان (علیه السلام) در خانه راه مي رود. صورتى نيكوتر از رخسار او و کلامی فصیح تر از گفتار او نديدم. امام حسن عسكرى (علیه السلام) فرمود: «عمه! اين مولود پيش خدا بسيار عزيز است.» عرض كردم: آقا آنچه بايد ببينم از چهل روزۀ او مي بينم. امام (علیه السلام) تبسّمى كرد و فرمود: «عمه جان! نمي دانى كه رشد يك روز ما ائمه برابر رشد يك سالۀ ديگران است؟» پس من برخاستم و سر آقا را بوسيدم و برگشتم، چون وقتى ديگر آمدم او را نديدم! از امام (علیه السلام) جويا شدم فرمود: «او را به كسى سپردم كه مادر موسى فرزند خود را به او سپرد.»

* نیمه ماه شعبان، شب پرستش

ماه شعبان باعظمت و بسیار ارزشمند است. در این ماه، شب نیمه شعبان از جایگاه ویژه ای برخوردار است؛ همان گونه که در شبهای ماه رمضان، شب قدر اهمیّت فوق العاده ای دارد. در این شب با عظمت، عباداتی وارد شده که اکنون به مواردی می پردازیم:

1. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل می کنند که شب نیمه شعبان خواب بودم که جبرئیل نازل شد، به من گفت: ای محمد! آیا در چنین شبی می خوابی؟ سؤال کردم: مگر این شب چه شبی است؟ جبرئیل جواب داد: شب نیمه شعبان است ای محمد برخیز. او مرا بلند کرده با خود به بقیع برد، سپس گفت: سر بلند کن، این شبی است که درهای آسمان گشوده می شود؛ در نتیجه درهای رحمت، رضوان، مغفرت، فضل، توبه، نعمت، بخشش و احسان باز می شود... .(4)

2. سَأَلْتُ عَلِيَّ بْنَ مُوسَى الرِّضَا (علیه السلام) عَنْ لَيْلَةِ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ فَقَالَ: هِيَ لَيْلَةٌ يُعْتِقُ اللهُ فِيهِ الرِّقَابَ مِنَ النَّارِ وَ يَغْفِرُ فِيهَا الذُّنُوبَ الْكِبَارَ. قُلْتُ: فَهَلْ فِيهَا صَلَاةٌ زِيَادَةً عَلَى صَلَاةِ سَائِرِ اللَّيَالِي؟ فَقَالَ: لَيْسَ فِيهَا شَيْ ءٌ مُوَظَّفٌ وَ لَكِنْ إِنْ أَحْبَبْتَ أَنْ تَتَطَوَّعَ فِيهَا بِشَيْ ءٍ فَعَلَيْكَ بِصَلَاةِ جَعْفَرِ بْنِ أَبِي طَالِبٍ (علیه السلام) وَ أَكْثِرْ فِيهَا مِنْ ذِكْرِ اللهِ وَ الِاسْتِغْفَارِ وَ الدُّعَاءِ فَإِنَّ أَبِي (علیه السلام) كَانَ يَقُولُ الدُّعَاءُ فِيهَا مُسْتَجَابٌ؛ از امام رضا (علیه السلام) در مورد شب نیمه شعبان سؤال کردم، آن حضرت فرمودند: شبی است که خداوند افراد را از آتش جهنم آزاد می کند و گناهان کبیره را می آمرزد. سؤال کردم: آیا نمازی علاوه بر نمازهای عادی شب های دیگر در این شب آمده است؟ فرمودند: نماز واجبی وارد نشده؛ لیکن اگر خواستی مستحبی را به جا آوری، پس نماز جعفر ابن ابی طالب (علیه السلام) را بجا آور و زیاد کن یاد خدا و استغفار و دعاء را، به درستیکه پدرم (علیه السلام) زیاد می فرمود: دعاء در شب نیمه شعبان مستجاب است. (5)

* نیمه شعبان و شب زنده داری

پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «مَنْ أَحْيَا لَيْلَةَ الْعِيدِ وَ لَيْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ لَمْ يَمُتْ قَلْبُهُ يَوْمَ تَمُوتُ الْقُلُوبُ؛ کسی که شبهای عید فطر و نیمه ماه شعبان را احیاء بدارد، در روزی که قلبها می میرند قلب او نمی میرد.» (6)

از علی ابن موسی الرضا (علیه السلام) نقل شده که فرمود: «كَانَ عَلِيٌّ (علیه السلام) لَا يَنَامُ ثَلَاثَ لَيَالٍ لَيْلَةَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِينَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ لَيْلَةَ الْفِطْرِ وَ لَيْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ وَ فِيهَا تُقَسَّمُ الْأَرْزَاقُ وَ الْآجَالُ وَ مَا يَكُونُ فِي السَّنَةِ؛ علی (علیه السلام) همواره سه شب را نمی خوابید: شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان و شب عید فطر و شب نیمه شعبان و در این شب روزی ها تقسیم و اجلها معلوم می گردد و مانند آن در سال نیست.» (7)

و نیز در روایتی نقل شده: «رَوَى زَيْدُ بْنُ عَلِيٍّ (ع) قَالَ كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ (علیه السلام) يَجْمَعُنَا جَمِيعاً لَيْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ ثُمَّ يُجَزِّئُ اللَّيْلَ أَجْزَاءً ثَلَاثَةً فَيُصَلِّي بِنَا جُزْءاً ثُمَّ يَدْعُو فَنُؤَمِّنُ عَلَى دُعَائِهِ ثُمَّ يَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ نَسْتَغْفِرُهُ وَ نَسْأَلُهُ الْجَنَّةَ حَتَّى يَنْفَجِرَ الْفَجْرُ؛ زیدبن علی می گوید: امام سجاد (علیه السلام) در شب های نیمه شعبان همۀ ما را جمع، سپس شب را سه قسمت می کرد؛ در یک بخش با ما نماز می خواند بعد از آن در بخش دیگر دعا می فرمود و ما آمین می گفتیم و در جزء آخر، استغفار می کرد و ما هم استغفار می کردیم و تا طلوع صبح از خدا بهشت را طلب می کردیم.» (8)

* زیارت امام حسین (علیه السلام)

یکی از اعمالی که در نیمه شعبان خیلی بر آن تأکید شده زیارت امام حسین (علیه السلام) است؛ ابی بصیر از امام صادق (علیه السلام) نقل می کند که فرمودند: «مَنْ أَحَبَّ أَنْ يُصَافِحَهُ مِائَةُ أَلْفِ نَبِيٍّ وَ عِشْرُونَ أَلْفَ نَبِيٍّ فَلْيَزُرْ قَبْرَ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ (علیه السلام) فِي النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ فَإِنَّ أَرْوَاحَ النَّبِيِّينَ (علیهم السلام) تَسْتَأْذِنُ اللَّهَ فِي زِيَارَتِهِ فَيُؤْذَنُ لَهُمْ؛ کسی که دوست دارد با صد و بیست هزار پیامبر مصافحه کند، باید در نیمه شعبان قبر امام حسین (علیه السلام) را زیارت کند؛ هر آینه ارواح پیامبران (علیهم السلام) از خداوند اجازه می خواهند که امام حسین (علیه السلام) را زیارت کنند و خداوند به آنان اجازه زیارت عنایت می فرماید.» (9)

همچنین از امام صادق (علیه السلام) نقل شده که فرمود: «إِذَا كَانَ لَيْلَةُ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ نَادَى مُنَادٍ مِنَ الْأُفُقِ الْأَعْلَى زَائِرِي الْحُسَيْنِ (علیه السلام) ارْجِعُوا مَغْفُوراً لَكُمْ ثَوَابُكُمْ عَلَى رَبِّكُمْ وَ مُحَمَّدٍ نَبِيِّكُمْ؛ هنگامی که شب نیمه شعبان فرا رسد، منادی از افق اعلی ندا دهد: ای زائرین امام حسین (علیه السلام) برگردید در حالی که گناهانتان بخشیده و پاداش شما بر خدای شما و پیامبر (صلی الله علیه و آله) است.» (10)

در جای دیگر نیز از امام صادق (علیه السلام) نقل شده که فرمودند: «مَنْ زَارَ الْحُسَيْنَ (علیه السلام) لَيْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ وَ مَنْ زَارَهُ يَوْمَ عَرَفَةَ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ أَلْفَ حَجَّةٍ مُتَقَبَّلَةٍ وَ أَلْفَ عُمْرَةٍ مَبْرُورَةٍ وَ مَنْ زَارَهُ يَوْمَ عَاشُورَاءَ فَكَأَنَّمَا زَارَ اللَّهَ فَوْقَ عَرْشِهِ؛ کسی که در شب نیمه شعبان امام حسین (علیه السلام) را زیارت کند، خداوند گناهان گذشته و آینده او را می بخشد و کسی که آن حضرت را در روز عرفه زیارت کند خداوند برای او هزار حج مقبول و هزار عمره مبرور می نویسد و کسی که در روز عاشورا آن بزرگوار را زیارت کند، مانند آن است که خداوند را بالای عرش زیارت کند.» (11)

*مهمترین برنامه های پیشنهادی در نیمه شعبان؛

با توجه به روایاتی که بیان شد و برخی از روایات دیگر و مواردی که در سیره معصومین (علیهم السلام) مطرح شده، می توان مواردی را جهت برنامه های نیمه شعبان، پیشنهاد کرد:

1. بیان ویژگی ها و فضائل امام زمان (علیه السلام) با بیانی شاد و جذاب؛

2. زمینه سازی برای تعمیق معرفت امام (علیه السلام)؛

3. تربیت انسان های منتظر با ملزومات مناسب آن؛

4. معرفی رفتارها و فعالیت های مناسب با انتظار و زمینه سازی جهت اجرای گروهی آن همراه با روحانی؛ از باب نمونه می توان صله ارحام یا رسیدگی به نیازمندان را مطرح کرده و برای هر فعالیت، اشخاص و یا فردی را معین نموده و زمان اجرای آن را مشخص ساخت و با مشارکت مردم به کارهای مورد رضای امام زمان (علیه السلام) پرداخته و لذّت آن فعالیت ها را به افراد چشاند.

5. شب زنده داری به صورتی کاملاً متفاوت؛ از باب نمونه می توان با الهام از امام سجاد (علیه السلام)، بخشی را به خواندن نماز، بخشی را به دعاء دسته جمعی و بخشی را به استغفار اختصاص داد.

6. برگزاری جلسات جشن و سرور با ملاک های دینی؛

7. تقدیر از نیروهای فرهنگی ـ مذهبی در اقشار مختلف اجتماعی که دارای نخبگی هستند؛

8. مدّاحی و بیان اشعار دقیق در فضائل اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) با صوت زیبا یا به صورت سرود؛

9. اجرای نمایش های زیبا با ملاک های شرعی با مضامین دینی و یا بر اساس تاریخ اسلام.

پی نوشت:

1)- الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد، ج‏2، ص: 339.

2) اسراء/81.

3) «كَانَ لَيْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ ... فَإِذَا أَنَا بِحِسِّ سَيِّدِي وَ بِصَوْتِ أَبِي مُحَمَّدٍ(علیه السلام) وَ هُوَ يَقُولُ يَا عَمَّتِي هَاتِي ابْنِي إِلَيَّ فَكَشَفْتُ عَنْ سَيِّدِي فَإِذَا هُوَ سَاجِدٌ مُتَلَقِّياً الْأَرْضَ بِمَسَاجِدِهِ وَ عَلَى ذِرَاعِهِ الْأَيْمَنِ مَكْتُوبٌ جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ كانَ زَهُوقاً فَضَمَمْتُهُ إِلَيَّ فَوَجَدْتُهُ مَفْرُوغاً مِنْهُ فَلَفَفْتُهُ فِي ثَوْبٍ وَ حَمَلْتُهُ إِلَى أَبِي مُحَمَّدٍ(علیه السلام) وَ ذَكَرُوا الْحَدِيثَ إِلَى قَوْلِهِ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ وَ أَنَّ عَلِيّاً أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ حَقّاً ثُمَّ لَمْ يَزَلْ يَعُدُّ السَّادَةَ الْأَوْصِيَاءَ إِلَى أَنْ بَلَغَ إِلَى نَفْسِهِ وَ دَعَا لِأَوْلِيَائِهِ بِالْفَرَجِ عَلَى يَدَيْهِ ثُمَّ أَحْجَمَ.» بحارالانوار، ج51، ص19.

4) مستدرك‏الوسائل، محدث نوری، مؤسسه آل البیت، قم، 1408ق، ج6، ص285.

5)- عيون أخبار الرضا عليه السلام، ج‏1، ص: 293.

6)- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، النص، ص: 77

7)- مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، ج‏2، ص: 853.

8)- وسائل الشيعة، ج‏8، ص: 110.

9) تهذيب‏الأحكام، شیخ طوسی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1365ش، ج6، ص48.

10)- تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان)، ج‏6، ص: 49.

11)- وسائل‏الشيعة، ج14، ص 469.