در آرزوی یک سرپرست خوب/ بارقه‌های امید در زندگی سه میلیون زوج نابارور و در آرزوی فرزند
آئین نامه جدید واگذاری کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست یا بدسرپرست در حالی از سوی از سوی معاون رئیس‌جمهور برای اجرا ابلاغ شد که با وجود سه میلیون زوج نابارور و عده زیادی از متقاضیان سرپرستی کودکان، شاید این قانون فتح باب جدیدی برای حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست یا بدسرپرست باشد.
سرویس اجتماعی فردا - قانون جدید حمایت از کودکان ونوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست که در شهریورماه 92 از سوی مجلس تصویب شده بود، برای اجرا نیازمند یک آئین‌نامه اجرایی بود که حالا با ابلاغ آئین‌نامه اجرایی این قانون، بخش زیادی از موانع برای واگذاری سرپرستی کودکان و نوجوانان به افراد متقاضی فراهم می‌شود.
چه کسانی می‌توانند سرپرست شوند؟
بر اساس ماده 5 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست، سه دسته از افراد می‌توانند با رعایت اولویت متقاضی سرپرستی کودکان و نوجوانان باشند. اول، زوج‌هایی که پنج سال از تاریخ ازدواجشان گذشته اما فرزندی از این ازدواج حاصل نشده است. دوم، زنان و دختران بدون شوهر بالای 30 سال برای سرپرستی دختران بی‌سرپرست و سوم، زوجین دارای فرزند.
قانون اگرچه هر سه دسته را برای قبول سرپرستی دارای صلاحیت دانسته اما برای رعایت بهترغبطه و مصلحت کودکان واجد شرایط بین سه دسته به ترتیب ذکر شده اولویت گذاشته است.
یکی از نکات مهم قانون در خصوص امکان واگذاری سرپرستی به دختران و زنان بدون شوهر بالای 30 سال است و در واقع دختران و زنان مجرد ایرانی هم می‌تواند طعم شیرین مادر شدن را بچشند، البته در صورتیکه این افراد ازدواج کنند، در قانون پیش‌بینی‌هایی صورت گرفته تا مشکلی برای طفل ایجاد نشود.
همچنین قانونگذار در مواردی که کسی مدعی پیدا کردن طفلی است، با رعایت سایر شرایط قانونی یابنده را در اولویت قبول سرپرستی قرار داده است. البته ادعای پیدا کردن طفل باید اثبات شود و تلاش برای یافتن والدین واقعی طفل نیز انجام خواهد شد.
قانونگذار از نظر شرایط سنی هم افراد متقاضی زیر 50 سال را بر متقاضیان بالای 50 سال سن دارای اولویت دانسته است.
یکی از تحولات بسیار مهم و مثبت قانون، امکان واگذاری این کودکان به کلیه اتباع ایرانی متقاضی آن، از جمله ایرانیان مقیم خارج از کشور است، که ضمن ایجاد شرایط یکسان و مساوی سازی پذیرش سرپرستی برای همه اتباع ایرانی، سبب افزایش واگذاری تعداد بیشتری از این کودکان به متقاضیان آن می‌شود. بر اساس ماده 4 قانون، ایرانیان مقیم خارج از کشور هم می‌توانند متقاضی قبول سرپرستی این کودکان و نوجوانان شوند البته باید درخواست خود را از طریق سفارتخانه‌ها و مراجع کنسولی ایران در خارج از کشور به سازمان بهزیستی ارسال کنند تا پس از نظر دادگاه، واگذاری کودک به این متقاضیان انجام شود.
چه حمایت‌های از کودکان واگذار شده صورت می‌گیرد؟
در آئین‌نامه اجرایی قانون، برای حمایت از کودکان واگذار شده و تضمین حقوق آتی آنها، مقررات خاصی در نظر گرفته شده است. از جمله اینکه در ماده 5 آئین‌نامه اجرایی آمده است که «متقاضی یا متقاضیان سرپرستی باید متعهد گردند تمامی هزینه‌های مربوط به نگهداری و تربیت و تحصیل افراد تحت سرپرستی را حین سرپرستی و پس از فوت تا تعیین سرپرست جدید تأمین نمایند.»
همچنین قانونگذار تضمین بیشتری را هم برای آینده این کودکان طلب کرده و گفته است که «سرپرست موظف است خود را نزد یکی از شرکت‌های بیمه به نفع کودک یا نوجوان تحت سرپرستی بیمه عمر کنند . » در تبصره این ماده هم در خصوص میزان سرمایه بیمه عمر هم تاکید کرده است که حداقل سرمایه بیمه عمر موضوع این ماده با توجه به شرایط جامعه و نیازهای آتی کودک یا نوجوان با نظر سازمان تعیین خواهد شد.
همچنین اگر سرپرست فوت کند، برای رعایت حقوق کودک واگذار شده و با لحاظ اینکه این کودکان از سرپرستان خود ارث نمی‌برند، قانونگذار علاوه بر بیمه عمر، صندوق‌های بازنشستگی را مکلف کرده تا افراد تحت سرپرستی را در حکم افراد تحت تکفل متوفی محسوب کنند و تا تعیین سرپرست جدید نسبت به برقراری و پرداخت مزایای مستمری وظیفه بازماندگان به افراد تحت سرپرستی اقدام کنند .
بر اساس آنچه که در قانون آمده، برای رعایت امور دینی و مذهبی طفل، رعایت اشتراکات دینی بین سرپرست و کودک الزامی قرار داده شده است و البته از باب قاعده نفی سبیل، اگرچه واگذاری کودک مسلمان به سرپرست غیرمسلمان ممنوع شده اما قانونگذار واگذاری سرپرستی کودک غیرمسلم به متقاضی مسلمان را جایز دانسته است.
امتیازات سرپرستان کودکان
در قانون البته امتیازاتی هم برای کسانی که سرپرستی کودکی را قبول می‌کنند، دیده شده است. از جمله اینکه در تبصره ماده 6 آئین‌نامه اجرایی آمده است که «کودک یا نوجوان تحت سرپرستی جزو عائله تحت تکفل سرپرست منحصر یا سرپرستان محسوب و از زمان قرار سرپرستی آزمایشی حسب مورد از کلیه مزایای قانونی وفق قوانین و مقررات مربوط برخوردار خواهد شد . »
همچنین بر اساس ماده 21 قانون، شخصی که سرپرستی کودکی را قبول می‌کند از مزایان حمایتی حق اولاد و مرخصی دوره مراقبت برای کودکان زیر سه سال(مرخصی زایمان) بهره‌مند می‌شود.
همچنین پس از صدور حکم سرپرستی قطعی توسط دادگاه، نام کودک در شناسنامه سرپرست وارد شده و همچنین ثبت احوال نیز شناسنامه جدید با مشخصات سرپرستان کودک برای او صادر می‌کند تا از نظر شرایط اجتماعی کودکان تحت سرپرستی همانند فرزندان سرپرست تلقی شوند.
در مجموع قانون جدید که با ابلاغ آئین‌نامه اجرایی حالا شکل عملی و اجرایی به خود گرفته است، نقطه قوت مهمی برای کسانی است که قرار است سرپرستی کودکان را بر عهده بگیرند. هم کودکان تحت سرپرستی تربیت بهتری خواهند داشت و هم زوج‌های در آرزوی فرزند یا دختران مجرد تنها می‌توانند بارقه‌های امید جدیدی را در زندگی خود حس کنند. حالا باید منتظر ماند و نتایج قانون جدید را دید.