ژست جديد برخي از دختران

خراسان نوشت: فضاي دودآلود داخل کافي شاپ، گلويم را مي آزارد. کمي زمان مي برد تا بتوانم ميزهاي خالي اطرافم را درست تشخيص دهم. ميزها يا دو نفري پر شده يا چند نفري و در سويي دختري تنها پشت يکي از ميزها نشسته است. وجه مشترک همه آن ها سيگاري است که به راحتي تقريباً دست همه دختران و پسران روشن است. نمي خواهم تنهايي دختري حدود ۲۰ساله را به هم بزنم اما سيگار دستش نمي گذارد! کنارش که مي نشينم نگاهي گذرا به من مي اندازد و پاسخ سلامم را با تکان دادن سر مي دهد. نگاهي به من مي اندازد و به رسم ادب پاکت سيگار ESSE طلايي اش را به طرفم مي گيرد. لبخندي مي زنم و تشکر مي کنم. انگار آن لحظه به هم صحبتي احتياج داشت که خيلي زود به دادش رسيدم. ۱۹سال بيشتر ندارد و دانشجوي ترم اول علوم آزمايشگاهي است. مي گويد هنوز به زندگي در شهر بزرگ و زندگي گروهي با چند دختر که هر کدام از شهرهاي مختلف آمده اند عادت نکرده است به همين خاطر هم هراز چند گاهي به اين کافي شاپ مي آيد تا به تنهايي سيگاري بکشد و به شرايط جديدش عادت کند. سيگار کشيدن را ۲ماهي است شروع کرده، اگر چه تا پيش از اين حتي از برادرش که يواشکي سيگار مي کشيد هم ايراد مي گرفته و... مي گويد بچه هاي خوابگاه کمابيش سيگار مي کشند. تنهايي، دوري از خانواده و تشويق بچه هاي قديمي تر که سيگاري هستند، بقيه را هم به سيگار کشيدن ترغيب مي کند. روايت هاي آماري؛افزايش ۲۰درصدي ميزان مصرف دخانيات در بين دختران افزايش مصرف دخانيات ميان دختران دغدغه اي است که مدتي است توسط برخي از مسئولان مطرح شده است، موضوعي که طرح آن نه از باب هشدار بلکه از لحاظ نگراني از فراگير شدن بيشتر آن و البته ارائه راهکار است. علاوه بر «ضرغام صادقي» عضو کميسيون اجتماعي مجلس که به افزايش ۲۰درصدي ميزان مصرف دخانيات در ميان دختران ۱۵تا۲۰ساله کلان شهرهاي کشور اشاره کرده و کمبود نشاط اجتماعي و بي توجهي به نيازهاي اين گروه از جامعه را يکي از عوامل تمايل جوانان به مصرف دخانيات خوانده است يک کارشناس مسئول دخانيات وزارت بهداشت نيز از همين موضوع خبر داده است: «۲۰درصد دختران دانش آموز مصرف سيگار را تجربه کرده اند». به گفته خديجه محصلي مصرف سيگار و قليان در بين دختران نوجوان و جوان به سرعت رو به افزايش بوده و اختلاف وضعيت پسران و دختران کاهش يافته است به طوري که حدود ۲۰درصد دختران دانش آموز تجربه استعمال دخانيات دارند. وي مي گويد: طبق نتايج بررسي جهاني وضعيت استعمال دخانيات در بين نوجوانان، مصرف دخانيات در بين دختران ۱۳-۱۵ سال در دنيا در حال افزايش است و اختلاف ميزان مصرف در بين دختران و پسران کاهش يافته است به طوري که در بعضي از کشورها دختران بيشتر از پسران دخانيات مصرف مي کنند. در منطقه مديترانه شرقي ميزان مصرف دخانيات در بين دختران در مدارس رو به افزايش است و به ميزان 19.5درصد در جمهوري اسلامي ايران، 22.4 درصد در سومالي، 26.8 درصد در سوريه، 27.7 درصد در فلسطين و 54.1 درصد در لبنان رسيده است. بنابراين ، اين مسئله به ايران محدود نمي شود بلکه با برخي تفاوت ها ديگر کشورها نيز درگير همين موضوع هستند. محصلي ادامه مي دهد: ۳۸درصد افراد ۱۳-۱۵سال در منازل و ۴۶درصد آن ها در اماکن عمومي در معرض استنشاق تحميلي دود مواد دخاني هستند و اين زنگ خطر بزرگي براي سلامت دختران و زندگي آينده شان است. سرانجام يک آسيب شناس و متخصص علوم رفتاري نيز که تحقيقاتي ميداني درباره همين معضل اجتماعي انجام داده است بر اين گفته ها مهر تاييد مي زند و از استعمال ۱۰تا۲۰ درصدي سيگار در بين دختران جوان خبر مي دهد. نتايج آماري وي بر اساس تحقيقات صورت گرفته در ۶ ماه اول امسال نسبت به ۶ ماه اول سال ۱۳۹۰ به دست آمده است. مجيد ابهري البته بر مبناي همين تحقيقات خاطرنشان مي کند: سن استعمال سيگار توسط دختران به ۱۶ سال کاهش يافته است. ژستي به نشانه امروزي بودن پريا دختر ۲۴ ساله اي است که از ۱۷ سالگي، سيگارهاي پدرش را از روي کنجکاوي و البته مخفيانه مصرف کرده، او اکنون سال هاست که مکرر سيگار مي کشد بااين تفاوت که الان همه مي دانند که او سيگاري است، حتي پدر و مادرش! مي گويد اگر بدانم در مکاني اجازه کشيدن سيگار را ندارم اصلاً به آن جا نمي روم چون کشيدن سيگار براي من يک ضرورت است که نمي توانم از آن بگذرم. معتقد است که سيگار تمرکزش را بيشتر مي کند و به او آرامش مي دهد. او کشيدن سيگار براي ژست اجتماعي اش را رد مي کند ولي درباره يکي از دوستانش مي گويد که براي اين که خودي نشان دهد و مثلاً بگويد امروزي است از هر فرصتي براي سيگار کشيدن استفاده مي کند در حالي که حتي بلد نيست سيگار را چگونه در دست بگيرد. از نظر پريا سيگار کشيدن، دختر و پسر ندارد و اين نشانه پايين بودن سطح اجتماعي و فرهنگي افراد است که براي سيگار کشيدن دختران قبح اجتماعي قايل هستند چرا که هر شخصي چه دختر و چه پسر مي تواند از هر وسيله و ابزاري که لذت مي برد استفاده کند و سيگار هم يکي از همين ابزارهاست! البته او قبول دارد اگر مادري سيگار کشيد بايد انتظار سيگاري شدن دخترش را هم داشته باشد زيرا مادري که سيگار در دست دارد نمي تواند به دخترش بگويد سيگار بد است و نبايد بکشد. اين موضوع، نکته اي است که کارشناس مسئول دخانيات وزارت بهداشت به شکلي ديگر به آن اشاره مي کند. محصلي عضو کميسيون اجتماعي مجلس مي گويد: صنايع دخاني و بازار فروش آن ها، دختران را مورد هدف قرار داده است. آن ها از طريق تبليغ در مجلات زنان، طرح ها و بسته بندي هاي جذاب و مورد دلخواه دختران و همچنين به کارگيري تصاوير جذاب، دلفريب، تبليغ لاغري و دوست يابي، استقلال طلبي و زيبايي به جلب توجه دختران مي پردازند. به گفته وي مصرف دخانيات به وسيله والدين، ساير اعضاي خانواده و دوستان در استعمال دخانيات توسط دختران تاثير به سزايي دارد. اما ديدگاه ابهري نيز در اين باره شنيدني است. اين آسيب شناس اجتماعي در اين باره مي گويد: گسترش رفتارهاي ناهنجار و بعضي از بزهکاري هاي اخلاقي در جامعه، با توجه به افزايش هجوم ناتوي فرهنگي با تغيير سبک زندگي ارتباط مستقيم دارد، چرا که تغيير شيوه و سبک زندگي، استانداردهايي را در رفتار ايجاد مي کند که بعضي از آن ها با معيارهاي ارزشي و فرهنگي و ديني جامعه ما هيچگونه تطابق و سنخيتي ندارد. وي يکي از اين رفتارهاي ناهنجار را استعمال سيگار و قليان توسط بانوان عنوان مي کند و مي گويد: با توجه به کاهش استعمال سيگار توسط بانوان و رسيدن حداقل سني استعمال سيگار توسط دختران به ۱۶ سال بايد توجه داشت که الگوهاي رفتاري نادرست در جامعه از والدين گرفته تا دوستان و همسالان و گروه هاي مرجع رفتاري باعث مي شود بعضي از دختران جوان و بانوان براي عقب نماندن از قافله به اصطلاح تمدن غربي و براي نشان دادن خود در قالب يک زن امروزي دست به استعمال دخانيات بزنند. آن هم در حالي که سيگار دروازه ورود به اعتياد است. وي با اشاره به نتايج پژوهش هاي ميداني انجام شده درباره علت استعمال سيگار توسط دختران توضيح مي دهد: در اين تحقيقات به فرآيندهايي برخورد کرديم، از جمله اين که متوجه شديم گروهي از دختران براي اين که خود را بزرگ تر از سن خود نشان دهند اقدام به اين رفتار زشت اجتماعي مي کنند. گروهي ديگر براي عقب نماندن از قافله به اصطلاح امروزي ها و غربي نشان دادن خود به اين اقدام دست مي زنند و گروه سوم نيز کساني هستند که دچار ضعف مهارت «نه» گفتن هستند يعني با اندک تمسخر دوستان و فشار و دعوت آن ها سيگار را در لاي انگشتان خود مي گيرند و چنين وانمود مي کنند که آن ها شجاعت لازم را براي اين کار دارند و بزرگ شده اند و از والدين و بزرگ ترهاي خود نيز نمي ترسند. وي خاطرنشان مي کند: متاسفانه استعمال سيگار و قليان نه دليل بزرگ شدن است و نه نشانه امروزي بودن بلکه تنها يک ناهنجاري رفتاري و يک آسيب اجتماعي است که در ميان بخش قابل توجهي از دختران ما انجام مي گيرد. وي علاوه بر اين اضافه مي کند: بخش ديگري از دختران سيگاري نيز دختراني هستند که در شهرهاي ديگر و دور از خانواده هاي خود در دانشگاه ها پذيرفته مي شوند. اين گونه دختران با توجه به فاصله جغرافيايي از خانواده خود به ويژه وقتي در کنار بعضي از دوستان ناباب قرار مي گيرند، حرکت استقلال طلبانه خود را در کشيدن سيگار مي دانند يا در همخانه شدن با اين گونه افراد و براي اين که خود را همرنگ جماعت کنند به اين عادت، آلوده مي شوند. بنابراين کاهش سن استعمال سيگار و قليان و اين که متاسفانه بعضي از والدين اجازه مي دهند دختران و پسران جوان و نوجوان در مقابل چشم آن ها قليان استعمال کنند باعث مي شود آن ها در خلوت و غيبت خانواده ها به سراغ سيگار بروند. امير حسين قاضي زاده سخنگوي کميسيون اجتماعي مجلس نيز با بيان اين که اين موضوع با شرايط رواني و روحي و فرهنگي جامعه ارتباط دارد خاطرنشان مي کند: اگرچه استعمال سيگار براي زن و مرد ناپسند است اما از آن جا که زنان و مادران نقش محوري و مادري در خانواده دارند، استعمال سيگار توسط اين قشر مشکلات بيشتري را به همراه دارد و نسل هاي آينده را بيشتر تهديد مي کند. وي خاطرنشان مي کند: بعيد مي دانم مادري سيگاري باشد ولي فرزندانش سيگاري نشوند ولي ممکن است پدري معتاد و يا سيگاري باشد ولي به واسطه مراقبت مادر، فرزندانشان کاملاً سالم تربيت شوند. وي تصريح مي کند: علاوه بر اين چون آستانه حياي خانم ها در جامعه از نظر اجتماعي داراي اهميت زيادي است و از سوي ديگر استعمال سيگار امري ضد عرف براي زنان و دختران است مشاهده صحنه مصرف سيگار توسط زنان به ذائقه جامعه آسيب بيشتري وارد مي کند. تلقين محدوديت هاي اجتماعي «مريم» دختر ۲۵ ساله درست از زمان ورود به بازار کار همراه با همکارش سيگاري شد. اما به چهره اش که نگاه مي کني چندين سال مسن تر به نظر مي آيد. مريم در شرح حال خود مي گويد: از زماني که يادم مي آيد پدر و برادرم همواره با امر و نهي کردن مانع رسيدن من به آرزوهايم مي شدند؛در خانه ما براي برادرم هيچ ممانعتي وجود نداشت اما من هميشه با اين جمله مواجه بودم که چون دخترم نبايد خواسته اي خارج از عرف آن هم از نظر پدر و مادرم داشته باشم. حتي به من اجازه کار کردن هم نمي دادند. آن قدر باآن ها جنگيدم تا پدرم راضي شد وارد شغلي شوم که يکي از دوستانش برايم پيدا کرده بود. اما يکي از همکارانم سيگاري بود و من هم که محدوديت هاي فراواني را تحمل کرده بودم سيگار کشيدن را از همکارم ياد گرفتم و... اما همين سيگار چهره ام را دگرگون کرده و خودم مي دانم چقدر شکسته شده ام حتي مدتي است تنگي نفس آرامشم را گرفته است! اين موضوع درست همان نکته اي است که ابهري هم به آن اشاره مي کند«با توجه به ناهنجاري هاي فيزيکي و عصبي سيگار روي دختران جوان، يعني زردي پوست، سياهي لب ها ودندان ها و چروک شدن پوست صورت و پيري زودرس و مشکلات ريوي، دختران جوان بايد توجه کنند آلوده شدن به اين رفتار زشت آن ها را از الگوهاي رفتاري مثبت و مناسب دور مي کند و آن ها را به جاده هاي انحرافات ديگر اخلاقي مي کشاند». وي ديدگاهي را که محدوديت هاي اجتماعي را عاملي تاثيرگذار در گرايش دختران به مصرف سيگار مي داند کاملا رد مي کند و مي گويد: تلقين غلط اين رفتار نادرست که کشيدن سيگار باعث رفع غم و غصه مي شود يکي از علل رفتاري و رواني آلوده شدن دختران و پسران جوان به اين ماده زيان بخش است ضمن آن که بعضي از افراد تلاش مي کنند که استعمال سيگار توسط دختران و بانوان جوان را به محدوديت هاي اجتماعي مرتبط کنند که از نظر رفتاري ورواني اين ارتباط، غيرمنطقي و غيرقابل قبول است و هيچ گونه توجيه منطقي براي برقراري ارتباط و توازن بين اين دو وجود ندارد، به ويژه آن که محدوديت هاي اجتماعي بايد باعث کاهش عادت به سيگار شود نه افزايش آن. چه بايد کرد؟ شرايط کنوني جامعه به گونه اي است که به نظر مي رسد علاوه بر نگراني بهتر است اين گونه به قضيه نگاه کنيم که براي جلوگيري از افزايش مصرف سيگار در بين زنان چه مي توان کرد؟ محصلي عضو کميسيون اجتماعي در اين باره پيشنهاد مي کند براي پيش گيري از مصرف دخانيات در بين دختران اقدامات اساسي انجام شود از جمله اين که در راستاي اجراي معاهده جهاني کنترل دخانيات لازم است استراتژي هاي کنترل دخانيات براي پيش گيري از زيان هاي استعمال مواد دخاني براي هر دو جنس دختر و پسر به طور يکسان تهيه شود که بر اين مبنا دختران حق دارند از بازاريابي محصولات دخاني و استنشاق تحميلي دود مواد دخاني محافظت شوند. وي مي افزايد: براي محافظت دختران در برابر مضرات دخانيات، بايد آگاهي دختران درباره زيان هاي ناشي از مصرف دخانيات و حق آن ها براي زندگي در محيط هاي بدون دخانيات افزايش يابد. فروش و بازاريابي محصولات دخاني براي همگان به ويژه افراد جوان متوقف و همچنين مصرف مواد دخاني توسط بزرگسالان در مقابل نوجوانان بايد ممنوع و متوقف شود ضمن آن که محيط هاي مدارس نيز بايد عاري از دخانيات باشد. ضرغام صادقي عضو کميسيون اجتماعي مجلس نيز درباره همين موضوع مي گويد: خانواده ها، نظام آموزشي، صداوسيما، وزارتخانه هاي فرهنگ و ارشاد اسلامي، آموزش و پرورش بايد اقدامات بيشتري در رفع اين معضل داشته باشند. وي مي افزايد: علت اصلي تمايل جوانان و نوجوانان به دخانيات، بي توجهي به نيازهاي اين گروه از جامعه است. اين نماينده از فقدان طرح هاي فرهنگي در محيط هاي آموزشي و مراکز مرتبط با جوانان، گله مي کند و معتقد است که مسئولان بايد با برنامه ريزي براي آگاه سازي جوانان درباره آثار و مضرات مواد دخاني تلاش کنند. وي خاطرنشان مي کند: خانواده ها فکر مي کنند که مدارس و نظا م هاي آموزشي تمام اقدامات و مسائل را براي آگاهي جوانان انجام مي دهند اما متاسفانه اجراي اين موضوع تاکنون تحقق کامل نيافته است به همين دليل کم توجهي خانواده ها و فضاي آموزشي علت افزايش ميزان تمايل جوانان به مصرف دخانيات است ضمن آن که جوانان ما در دوران بحران هويت هستند، از اين رو امکان تقليد و تجربه از کارهاي دوستانشان وجود دارد. وي همچنين کمبود نشاط اجتماعي را يکي از علت هاي تمايل جوانان به مصرف دخانيات خواند و بر لزوم ايجاد مراکز و فضاهاي شاد و مفرح براي جوانان تاکيد کرد. نظارت هايي که کم رنگ شده است قاضي زاده سخنگوي کميسيون اجتماعي مجلس در همين باره از اجرا نشدن درست قانون مبارزه با دخانيات و قانون فروش سيگار به افراد زير ۱۸ سال انتقاد مي کند و مي گويد: متاسفانه نيروي انتظامي و اداره اماکن و ساير دستگاه ها آن گونه که لازم است بر اين امر نظارت نمي کنند و همين امر مشکلات کنوني را ايجاد کرده است. وي خاطرنشان مي کند: ظاهراً در بين کساني که ناظر به اجراي اين قانون هستند هم افراد سيگاري پيدا مي شود به همين دليل نظارت آن ها هم کم رنگ شده است. در اين مورد نه قصد سياه نمايي داريم و نه قصد بزرگ نمايي، که ديده هاي همه ما در سطح جامعه به خوبي گواهي مي دهند اين موضوع فراگيري فراواني بين زنان جامعه ندارد اما قصدمان فقط يک هشدار است تا مبادا بي توجهي به اين موضوع گريبان گير تعداد بيشتري از دختران و زنان شود. ريشه يابي علل گرايش دختران و زنان به مصرف دخانيات و همچنين راهکارهايي که بايد انديشيد تا نتايج تحقيقات ميداني سال هاي آينده باز هم ارقامي بالاتر را به رخ ما نکشد، هشدار ما به برخي مسئولان و خانواده ها بود! چکيده گزارش اين روزها افزايش مصرف دخانيات در بين برخي از دختران به يک دغدغه براي خانواده ها و مسئولان تبديل شده است. يک عضو کميسيون اجتماعي مجلس به افزايش ۲۰درصدي ميزان مصرف دخانيات در ميان دختران ۱۵تا۲۰ساله در کلان شهرهاي کشور اشاره مي کند. از سوي ديگر طبق آمار ۳۸درصد افراد ۱۳تا۱۵ سال در منازل و ۴۶درصد آن ها در اماکن عمومي اقدام به مصرف سيگار مي کنند. کارشناسان در بيان علت اين ناهنجاري به کمبود نشاط اجتماعي، بي توجهي به نيازهاي اين گروه هاي سني ۱۳تا۱۵، تهاجمات فرهنگي و تغيير در سبک زندگي افراد اشاره دارند، کارشناسان در کاهش اين ناهنجاري هم داشتن راهبرد براي کنترل دخانيات و آگاه کردن دختران را از زيان مصرف سيگار، مهم مي دانند.