میزان هزینهکرد فرهنگی خانوار ایرانی چه چیزی را نشان میدهد؟
فرهنگ، گران شد!
چند روز پیش مرکز پژوهشهای مجلس در گزارش مفصلی به این نتیجه رسیده که سهم سفر از سبد دهکهای پایین جامعه کم شده است. فقط در یک فقره آماری در میانه این گزارش آمده بود که تنها ۱۸درصد مستاجران امسال چمدان بستهاند و دل به جاده زدهاند اما این شاخصها در حوزه هزینهکرد فرهنگی هم چندان تعریفی ندارد. زندگی فرهنگی اغلب با هزینه همراه است و محصولات فرهنگی همچون فیلم، کتاب، سفر، پوشاک و... نیاز به هزینه دارد. شاخص هزینهکرد فرهنگی خانوار، نسبت جامعه را با صنایع فرهنگی پیش روی ما میگذارد.
جالب اینکه با وجودی که میانگین هزینهکرد فرهنگی خانوارهای ایرانی از نظر اسمی روند صعودی داشته و درسال۱۴۰۱به ۲۶۱ هزار میلیارد تومان رسیده اما نکته حائز اهمیت ارزش واقعی هزینهکرد بوده که کاهش یافته است.با احتساب تورم، میانگین هزینهکرد فرهنگی خانوارهای ایرانی ازسال۱۳۹۶ تا ۱۴۰۱، روند نزولی داشته است. بهطوری که سهم هزینه فرهنگی خانوار از سبدخرید آنها از۱۱.۵درصد درسال۱۳۹۶ به ۹.۳درصد در سال۱۴۰۱کاهش یافته است. رشد ریالی بازار سینما، کتاب و موسیقی در سال گذشته، بیش از آنکه ناشی از افزایش تعداد مخاطبان و میزان فروش باشد، ناشی از افزایش تورم بوده است. اتفاقی که برای سال جاری هم ضعیفتر شدن بازارهای فرهنگی را پیش چشم میگذارد. بهعنوان مثال و براساس گزارش خانه کتاب و ادبیات ایران، سال گذشته، بالغ بر ۱۱۵هزارو۱۴۱عنوان کتاب منتشر شده که نسبت به سال۱۴۰۱رشد ۵.۸درصدی داشته است. بدون پرداختن به محتوای عناوین منتشر شده، دقت بیشتر به آمار تفکیکی نشر، گویای این است که این افزایش بیشتر از آنکه نشاندهنده بهبود انتشار کتاب در حوزه فرهنگ عمومی و بزرگسال باشد متأثر از تیراژ کتابهای کمکآموزشی بوده است. بهعنوان مثال از اردیبهشت تا مرداد سال گذشته انتشار کتابهای کمکآموزشی نسبت به سال۱۴۰۱ از ۸۲ تا ۱۵۵درصد افزایش داشته است.همچنین بهجز فروردین واسفند۱۴۰۲که افزایش کتابهای کمکآموزشی به ترتیب رشدهای منفی۲ ومنفی۱۵درصدی را تجربه کرده، درسایر ماههای سال انتشار آنها بیش از ۲۲درصد رشد داشته است. همین رویه به نوعی در حوزههای سینما و موسیقی با بلیتهای۹۰۰هزارتومانی ادامه دارد. هرچه هست، تورم همه اجزا حوزه فرهنگ چه در بخش تولید و چه در بخش مصرف را تحت تأثیر قرار داده و به کاهش یا حذف کامل سهم آن از سبد خانوار منجر شده است.