چگونه داروخانه‌های اینترنتی سلامت شهروندان را تهدید می‌کند
دلیوری «مرگ» درب منزل
حتما گذارمان به خیابان ناصر خسرو افتاده است، خیابانی به نام یکی از شاعران و نویسندگان درجه اول ادبیات فارسی که آثارش از گنجینه‌‌های ادب و فرهنگ محسوب می‌شود، اما بیراه نیست بگوییم برای هیچ شهروندی از پایتخت این نام یادآور این آثار نیست و بیشتر از آن نام بزرگ‌ترین بازار قاچاق داروی ایران را به یاد می‌آورد. اما زمانه عوض شده، همین سوداگران دارویی هم دیگر آرام آرام کوچ‌کرده‌اند به فضای صفر و یکی مجازی، هم جای پنهان شدنشان بهتر است و هم هزینه کمتری برای آنها دارد و البته که قربانیان بیشتری را می‌توانند طعمه خود کنند.
پلیس فتای فراجا امسال با رصد فضای مجازی موفق شده بیش از سه‌میلیون و ۳۰۰هزار قلم دارو را در داروخانه‌های مجازی کشف و جمع‌آوری کند؛ اقلامی که به گفته سرهنگ رامین پاشایی، معاون اجتماعی پلیس فتا ۴۵درصد آنها در اینستاگرام، ۳۳درصددرتلگرام و۱۶درصد آنها درسایت‌های داخلی برای فروش عرضه شده بودند. این ویترین‌های آنلاین به اندازه‌ای در دسترسند که کشفیات یادشده البته نمی‌تواند لطمه سنگینی به آنها وارد کند، چراکه وقتی یک داروخانه شناسایی و تعطیل می‌شود، داروخانه‌های دیگر مانند قارچ ازجاهای دیگرسربرمی‌آورند و انواع دارو ومحصولات بهداشتی رادودستی به مردم تعارف می‌کنند.
از روزی که مسئولان وزارت بهداشت به این داروخانه‌ها لقب ناصرخسروی مجازی دادند کمی بیشتر از یک سال می‌گذرد ولی در این مدت همان‌طور که ناصرخسروی حقیقی همچنان هویتش را حفظ کرده، داروخانه‌های اینترنتی هم به بقای خود ادامه داده‌اند؛ درحالی‌که موضع‌گیری‌های رسمی، از پلیس گرفته تا مسئولان سازمان غذا و دارو یا صنف داروخانه‌دارها همواره بر غیرقانونی بودن فروش آنلاین دارو دلالت داشته است. شهریور امسال البته هیات مقررات‌زدایی، مصوبه‌ای داشت که فروش دارو از طریق پلتفرم‌ها را مجاز می‌کرد اما پس از اعتراض سازمان غذا و دارو این مصوبه لغو و چنین تاکید شد که متولی اجرای هر طرحی برای فروش اینترنتی دارو همچنان سازمان غذا و داروست. سازمان یادشده اما تمایلی به قانونی‌کردن فعالیت این پلتفرم‌ها از خود نشان نمی‌دهد، استدلال‌های متعددی را نیز در این مسیر به خدمت می‌گیرد، در نتیجه نه این داروخانه‌های آنلاین شکل و شمایل قانونی به خود می‌گیرند و نه گردانندگان صفحات و سایت‌های مجازی فروش دارو دست از فعالیت‌شان برمی‌دارند؛ بنابراین به‌راحتی سر کشیدن یک لیوان آب می‌توان هر دارویی را به‌صورت مجازی خرید.
بفرمایید دارو
برخی از پلتفرم‌های آنلاین دارو مثل گاو پیشانی‌سفید شده‌اند اما برخی دیگر که کمتر شناخته‌شده یا تازه‌کار و کم‌بازدید هستند در کنار پیشانی‌سفیدها، بی‌وقفه در حال فروش انواع اقلام دارویی و بهداشتی‌اند. ما صفحه فروشگاه مورد نظر را با تایپ چند کلمه در اینترنت باز می‌کنیم. صفحه مورد نظر سریع پیدا و با یک کلیک مقابل‌مان باز می‌شود. داروخانه آنلاین چند بخش دارد که یک بخش آن مربوط به داروهای بدون نسخه و بخش دیگرش به داروهای با نسخه مربوط است که چون عجالتا نسخه‌ای در اختیار نداریم سراغ داروهای بدون نسخه می‌رویم. می‌نویسیم «بیزاکودیل»، قرصی که مخصوص برطرف‌شدن یبوست و آسانی اجابت‌مزاج است. این اواخر یک پزشک متخصص داخلی حاضر نشده بود این قرص را برای‌مان در نسخه بنویسد چون به اعتقاد او به قدری عوارض دارد که آن را برای دشمنش هم تجویز نمی‌کند. داروخانه آنلاین اما راحت از ما پذیرش دارو می‌گیرد و فقط تعداد ورق‌های درخواستی را می‌پرسد. ما هم می‌نویسیم صد عدد و پلتفرم هیچ اعتراضی به تعداد نمی‌کند؛ نام و آدرس‌مان را می‌پرسد و پیام می‌فرستد که حداکثر سه ساعت پس از پرداخت وجه، دارو را به دست‌مان می‌رساند. داروهای ممنوعه‌ای مانند داروهای سقط‌جنین یا داروهای کمیاب هم در بساط ناصرخسروهای مجازی فراوان پیدا می‌شود. فقط ایراد کار اینجاست که یا این داروها تقلبی‌اند، یا تاریخ‌مصرف‌گذشته یا در شرایط غیراستاندارد نگهداری شده‌اند! کسانی که این ناصرخسروهای مجازی را مدیریت می‌کنند فقط به فروش محصولات فکر می‌کنند و نه سلامت مردم.
هرج و مرجی که باید سامان بگیرد
برخی از داروهایی که در پلتفرم‌های دارویی عرضه می‌شوند مو بر تن سیخ می‌کنند، زیرا داروها یا مکمل‌هایی هستند که حرف و حدیث پیرامون‌شان زیاد است مثل مکمل‌های بدن‌سازی یا داروهای تقویت جنسی یا داروهای مربوط به افزایش قدرت باروری که اگر اصل نباشند یا خودسرانه مصرف شوند، به‌راحتی با جان افراد بازی می‌کنند. ولی این داروخانه‌ها بی‌آن‌که ترس به دل‌شان راه دهند همه این محصولات را می‌فروشند و خط‌قرمزی هم برای خودشان قائل نیستند. علاوه‌براین، تاریخ‌گذشته بودن یا نبودن این داروها و محصولات نیز محل بحث جدی است، چراکه فروشندگان ناشناس این محصولات به‌راحتی می‌توانند تاریخ‌ها را دستکاری و گنجشک را رنگ کرده و جای بلبل بفروشند. معاون اجتماعی پلیس فتا نیز به همین نکته اشاره دارد و می‌گوید: «۸۰ درصد داروهای مکشوفه تاریخ‌گذشته بوده‌اند یا به‌علت نداشتن شرایط نگهداری مناسب فاسد شده بودند که سودجویان با چسباندن برچسب، تاریخ‌مصرف این داروها را به‌روز کرده بودند.» به همین علت است که جمشید سلام‌زاده، معاون غذا و داروی دانشگاه شهید بهشتی روز گذشته اعلام کرد پلتفرم‌ها باعث هرج‌ومرج دارویی در کشور شده‌اند و بهمن صبور، نایب‌رئیس انجمن داروسازان تهران نیز اضافه کرد که زیرساخت‌های قانونی برای ایجاد پلتفرم‌های فروش دارو باید در نظر گرفته شود؛ همان اتفاقی که به گفته معاون پلیس فتای کشور، در همه جای دنیا در حال انجام است و به تعداد محدودی از داروخانه‌ها اجازه تاسیس شعبه آنلاین داده می‌شود و آنها پس از دریافت نسخه بیمار، برایش دارو ارسال می‌کنند.