چرا معلول‌آزاری در جامعه ایرانی افزایش پیدا کرده است
هولناک؛ همچون معلول‌آزاری
انتشار یک فیلم هولناک چند دقیقه‌ای از جریان یک معلول‌آزاری در بوشهر به اندازه‌ای واکنش به همراه داشت که هم مرکز نگهداری معلولان به نمایش درآمده در این فیلم تعطیل شد و هم فرد معلول‌آزار بازداشت، اما بر هیچکدام ما پوشیده نیست که ماجرای معلول‌آزاری ماجرای تازه‌ای نیست و هر از چندگاهی با انتشار فیلم یا تصاویری دوباره به صدر خبرها می‌آید. آنچه بیش از همه در این رویه به چشم می‌آید نیاز قانونی برای پیشگری از تکرار این اتفاقات است. تنها در چند ماه گذشته اتفاقات مشابه بسیاری از سوی کمپین حمایت از معلولین منتشر شده که روایت مشابهی از اتفاقی است که حالا در بوشهر تکرار شده است.
چند مرکز نگهداری از معلولان داریم؟
رویه اتفاقات پس از انتشار این فیلم هم مشابهت‌های بسیاری با موارد قبلی دارد. بازدید از مرکز نگهداری مربوطه و برخورد با شخص خاطی که معمولا با اخراج از کار و تشکیل پرونده برای فرد خاطی همراه بوده است. اما همه این اتفاقات هیچگاه به عامل بازدارنده‌ای مبدل نشده است. سازمان بهزیستی یک میلیون و ۷۰۰ هزار معلول در کشور تحت پوشش خود دارد که برخی از آنها در ۹۶۴ مرکز نگهداری از معلولان در کشور زندگی می‌کنند که سهم تهران نیز ۲۰۰ هزار معلول است.
آخرین آمار‌های این سازمان حمایتی نشان می‌دهد که یک میلیون و ۲۵۹هزار خانوار مستمری بگیر و بیش از یک میلیون و ۸۰۰ هزار خانوار غیر مستمری بگیر از خدمات این سازمان بهره‌مند هستند. بهزیستی همچنین از ۸۴۰ هزار سالمند جامعه حمایت می‌کند و ۳۰۰ هزار نفر از افراد دارای ضایعه‌های نخاعی نیز تحت پوشش این سازمان قرار دارند.
براساس آنچه سازمان بهزیستی در آمار‌های خود اعلام کرده، ۹۶۴ مرکز نگهداری معلولان، ۵۷۰ مرکز نگهداری فرزندان و ۳هزار و ۷۰ مرکز مشاوره روانشناختی تحت نظر بهزیستی فعالیت می‌کنند.
معلول‌آزاری افزایش یافته است!
برای واکاوی دلایل تکرار این اتفاق باید به رویه مکرر آن هم دقت کرد. به این معنا که حالا می‌دانیم حداقل به گواه ویدئوهای منتشر شده این اتفاق افزایش داشته است. برخی از جمله
فاطمه عباسی، معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی کشور معتقدند یکی از دلایل افزایش این اتفاق را باید در میزان پرداختی سازمان به افراد دارای معلولیت در مراکز نگهداری از معلولان جستجو کرد . او می‌گوید « بر اساس تصویب نامه افراد دارای آسیب نخاعی و افراد دارای معلولیت شدید و خیلی شدید از حمایت حق پرستاری به مبلغ دو میلیون و ۱۰۰ هزار تومان بهره‌مند می‌شوند. به ازای هر توانخواه نیازمند مقیم در مراکز شبانه روزی توانبخشی، بر اساس درجه ارزشیابی مرکز، ماهانه معادل سه میلیون و ۷۸۰ هزار تا چهار میلیون و ۲۰۰ هزار تومان برای گروه هدف دارای خانواده، چهار میلیون و ۶۲۰ هزار تومان تا پنج میلیون و ۴۰ هزار تومان برای افراد مجهول الهویه و فاقد سرپرست از سوی سازمان بهزیستی به عنوان کمک هزینه پرداخت می‌شود.»
نظارت بهزیستی دقیق نیست
پیش از این نیز بهروز مروتی مدیر کمپین معلولان با اشاره به بالا بودن موارد گزارش شده از تجاوز و خشونت علیه افراد دارای معلولیت به فعالان و تشکل‌های حوزه معلولان به رسانه‌ها گفته بود: «البته این گزارش‌ها مربوط به مواردی است که شناسایی شده و به ماجرا دست پیدا می‌کنیم و سایر موارد قطعا گزارش نمی‌شوند. زیرا ما به همه ۵۰ هزار خانواده‌ای که فرزندشان در مراکز نگهداری از معلولان است دسترسی نداریم، اما میزان این خشونت‌ها و تجاوز‌ها به شدت بالاست.»
او همچنین تاکید کرده بود: «به صورت کلی حمایت بهزیستی از این مراکز و تلاش برای ممانعت از درز اخبار نشان می‌دهد که نظارت بهزیستی بر این مراکز دقیق و حساس نیست. البته در مواردی که بسیار فجیع باشند ممکن است مرکز را لغو امتیاز کنند. این رفتار بهزیستی کاملا در تعارض با وظایف ذاتی سازمان بهزیستی است در حالی که زمان بروز چنین حوادثی خود سازمان بهزیستی باید در حمایت از مددجویان اقامه دعوا کرده و موضوع را پیگیری قضایی کند.»
آموزش؟ کدام آموزش؟
اصل ۳۰ قانون اساسی به لزوم آموزش رایگان همه مردم اختصاص دارد. همچنین قانون حمایت از افراد دارای معلولیت نیز بر رایگان بودن تحصیل این افراد در دانشگاه‌ها تأکید دارد اما آیا این مهم محقق شده است؟ هیچ بانک اطلاعاتی دقیقی در خصوص افراد دارای معلولیت در کشور نداریم، پس چطور می‌خواهیم امکان آموزش آنها را فراهم کنیم.
حسن موسوی چلک رئیس انجمن مددکاری ایران اما به فردا می‌گوید « احترام و نه ترحم به افراد دارای معلولیت با دانستن و ادای حقوق آنها محقق می‌شود پس اول باید همه مردم حقوق افراد دارای معلولیت را بشناسند تا بتوانند این حقوق را رعایت کنند. تنها با این روش است که معلولیت افراد زمینه‌ای برای محرومیت آنها از حقوقشان را فراهم نمی‌کند.»
به گفته او مسئله مهم دیگر مراقبت و آموزش خانواده‌هایی است که فرد معلول در خانواده دارند. افرادی که از فرد دارای معلولیت مراقبت می‌کنند هم نیازمند حمایت‌های روانی و اجتماعی هستند. برای مثال روابط اجتماعی مادری که فرزند معلول دارد با سایر افراد متفاوت می‌شود و معلولیت فرزند بر روی نقش‌های اجتماعی مادر در جامعه تأثیر می‌گذارد.