«شگفتی شرکای غربی» از روسیه و تضمین‌های کتبی اش
روسیه که به دلیل حمله نظامی به اوکراین مشمول تحریم‌های سنگین غرب شده، بار دیگر وارد صحنه شد و خواستار تضمین‌هایی از سوی آمریکا شد تا بر‌اساس‌آن، این تصمیمات بر همکاری‌های روسیه با ایران تأثیر نگذارد. این درخواست آخرین دقیقه‌ای روس‌ها باعث «شگفتی شرکای غربی» روسیه شد و آنها مدعی‌اند مسکو به دنبال امتیازاتی از غرب فراتر از برجام اولیه است.
محمود فاضلی-تحلیلگر بین‌الملل نوشت: ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره مکانیسمی برای حل مسائل باقیمانده به توافق نزدیک شده بودند و اظهارنظرهای خوش‌بینانه‌ای درباره دستیابی به یک توافق در وین شنیده می‌شد. روسیه که به دلیل حمله نظامی به اوکراین مشمول تحریم‌های سنگین غرب شده، بار دیگر وارد صحنه شد و خواستار تضمین‌هایی از سوی آمریکا شد تا بر‌اساس‌آن، این تصمیمات بر همکاری‌های روسیه با ایران تأثیر نگذارد. این درخواست آخرین دقیقه‌ای روس‌ها باعث «شگفتی شرکای غربی» روسیه شد و آنها مدعی‌اند مسکو به دنبال امتیازاتی از غرب فراتر از برجام اولیه است.
رسیدن به توافق میان طرفین به اندازه کافی دشوار بود؛ اما جنگ در اوکراین، احیای توافق هسته‌ای با ایران را دشوارتر کرد. مذاکراتی که برای ازسرگیری مجدد توافق‌نامه 2015 برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) که پس از خروج آمریکا در سال 2018 رو به زوال بود، از سر گرفته شد. 11 ماه است که مذاکرات درباره توافق هسته‌ای در وین ادامه دارد. در هفته‌های اخیر بارها این جملات تکرار شد که طرفین «طی چند روز دیگر» به نتیجه خواهند رسید. پس از هفته‌ها خوش‌بینی به دستیابی قریب‌الوقوع توافق هسته‌ای که هر دو طرف نشان دادند، در این روزها به دنبال درخواست تضمین‌های روسیه درمورد عدم تأثیر تحریم‌های اقتصادی مرتبط با بحران اوکراین، در روابط راهبردی با تهران، فضای این مذاکرات سرد شده است.
بی‌تردید مسکو نقش مهمی در اجرای توافق‌نامه برجام داشته و این نقش به طور خاص با «ارسال چندین تن اورانیوم غنی‌شده مازاد از سوی تهران»، مرتبط است. مسکو از آمریکا ضمانت کتبی می‌خواهد مبنی بر اینکه تحریم‌ها علیه روسیه در همکاری با ایران در زمینه همکاری‌های اقتصادی و فنی-نظامی مزاحمتی ایجاد نخواهد کرد. سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، صریحا اعلام کرده مسکو از آمریکا ضمانت‌های کتبی می‌خواهد که تحریم‌ها علیه روسیه در همکاری‌های اقتصادی و فنی-نظامی ایران پس از احیای برجام دخالتی نخواهد داشت. به گفته لاوروف «می‌خواهیم پاسخی کاملا روشن داشته باشیم، به تضمین‌هایی نیاز داریم که تحریم‌ها بر روابط تجاری، اقتصادی و سرمایه‌گذاری برجام درمورد برنامه هسته‌ای ایران تأثیری نخواهد گذاشت. تضمین حداقل در سطح وزیر خارجه به صورت کتبی داده شود که روند فعلی تحریم‌های آغاز‌شده از سوی آمریکا به‌هیچ‌وجه حقوق ما را برای مشارکت کامل در تجارت، اقتصاد، سرمایه‌گذاری، «تعامل نظامی-فنی» با ایران نقض نخواهد کرد».
میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در مذاکرات نیز مدعی است «متن نهایی به هر حال تکمیل نشده است و روسیه درمورد درخواست تضمین روسیه از آمریکا واکنش مثبتی دریافت نکرده است. با توجه به شرایط جدید و موج تحریم‌ها علیه روسیه، ما حق داریم از منافع خود نه‌تنها در برجام بلکه در یک زمینه وسیع‌تر محافظت کنیم. آمریکا و اتحادیه اروپا باید به‌صراحت اعلام کنند که تحریم‌ها در‌حال‌حاضر و در آینده نمی‌تواند بر اجرای پروژه‌های هسته‌ای ایران همچنین روابط تجاری و اقتصادی این کشور تأثیر بگذارد. هیچ متن نهایی فعلا وجود ندارد؛ بنابراین اگر مذاکرات نهایی پایان نیابد، چگونه موضع ما می‌تواند آن را به تعویق بیندازد؟ برخی از شرکت‌کنندگان در‌حال‌حاضر آماده نیستند تا تضمین کنند که متن تنظیمی را کاملا قابل قبول می‌دانند». اولیانوف مدعی است مخالفان برجام در ایران و آمریکا به اتفاق، اخبار نادرست منتشر می‌کنند و مدعی هستند روسیه مذاکرات وین را تحت سلطه گرفته است.
گروهی معتقدند در صورت لغو تحریم‌ها و بازگشت نفت ایران به بازارهای جهانی نفت، فشار بر بازار کاهش می‌یابد و تقاضا برای نفت روسیه تا حدودی کاهش می‌یابد. تهران می‌تواند حدود یک میلیون بشکه نفت خام در روز را ظرف چند ماه تأمین کند و ظرف یک سال به ظرفیت کامل (3.7 میلیون بشکه در روز) بازگردد. مسکو منتظر چنین چیزی نیست. روسیه نیز خود نفت تولید می‌کند و از «انرژی» به‌عنوان یک ابزار قدرتمند علیه غرب استفاده می‌کند.
با تهاجم روسیه به اوکراین، تحریم‌های بی‌سابقه‌ای درباره بخش‌های مالی و بانکی روسیه از سوی غربی‌ها به اجرا گذاشته شد که هدف آن تحمیل شکست‌هایی سنگین به اقتصاد روسیه و منزوی‌کردن آن در نظام بین‌الملل و ملزم‌کردن مسکو به تغییر رفتارش در جنگ اوکراین بود؛ زیرا روسیه با علم به جایگاه کلیدی‌اش در مذاکرات هسته‌ای و به‌عنوان کشوری که اورانیوم غنی‌شده ایران، احتمالا باید به آنجا فرستاده و ذخیره‌سازی شود، همچنین کشوری که متحد چین و ایران است، می‌خواهد از این وضعیت استفاده کرده و حلقه‌ای را که دور مسائل مالی‌اش قرار گرفته، بازتر کند.
آمریکایی‌ها درخواست روس‌ها را مستقیم جواب دادند و آن را «موضوعی بی‌ربط» دانستند. وزیر خارجه آمریکا که خروج از برجام را یکی از بدترین اشتباهات سال‌های گذشته می‌داند، صراحتا اعلام می‌کند: «تحریم‌های مصوب علیه روسیه هیچ ارتباطی با توافق هسته‌ای ایران ندارند و دو چیز کاملا متفاوت از هم هستند. به نفع روسیه است که ایران توان تولید سریع سلاح هسته‌ای را نداشته باشد و بقیه‌اش اهمیتی ندارد. این نفع، به قوت خود باقی است، صرف نظر از اینکه روابط ما با روسیه از زمان تهاجم به اوکراین چه باشد. آنچه باقی می‌ماند این است که آیا این وضعیت جدید، با شکستی در تاکتیک‌های مسکو مرتبط است و هدف از آن گرفتن امتیازهایی اقتصادی از سوی واشنگتن است؟ یا به تغییر استراتژی روس‌ها برای زیر سؤال بردن هرگونه بهبود اوضاع در زمینه امضای برجام و در‌صورتی‌که خواسته‌های روسیه محقق نشوند، مربوط است؟».
طبق اعلام سخنگوی کاخ سفید، آمریکا به مشارکت درمورد انرژی هسته‌ای ایران ادامه می‌دهد، با این باور که روسیه منافع مشترکی دارد: آمریکا به تعامل با شرکای خود تلاش‌ها برای احیای توافق هسته‌ای ایران را ادامه می‌دهد و معتقد است که روسیه منافع مشترکی در جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح‌های هسته‌ای دارد. به تعامل با شرکای توافقی ایران، از‌جمله روسیه، درمورد مذاکرات هسته‌ای ایران ادامه می‌دهیم، معتقدیم که روسیه منافع مشترکی در تضمین این موضوع دارد که ایران هرگز به آن دست پیدا نکند. آمریکا و متحدان غربی‌اش تحریم‌های گسترده و شدیدی علیه روسیه از جمله محروم‌کردن بانک‌های روسیه از سامانه نقل‌و‌انتقال مالی، توقیف دارایی‌های بانک مرکزی روسیه، محدودیت‌های واردات از روسیه و تحریم‌هایی علیه رئیس‌جمهور پوتین اتخاذ کرده‌اند./ روزنامه شرق