چرا آمریکا به توافق برجامی با ایران نیاز دارد؟
طی ماه‌های گذشته قیمت نفت در بازار جهانی افزایش چشم گیری داشته و حالا ورود نفت ایران به بازار می‌تواند مرهمی برای زخم افزایش قیمت بنزین بر اقتصاد آمریکا باشد.
آمریکا در دو بازه زمانی به سمت تشدید تحریم‌های نفتی ایران رفت و تلاش کرد تا آنجا که می‌تواند مشتریان سنتی نفت ایران را از تداوم واردات از کشورمان برحذر دارد.
مقطع اول زمانی بود که آمریکا توانسته بود استفاده از فناوری شکست هیدرولیک در استخراج نفت شیل از میادین اصلی شیل در این کشور به خصوص در ایالت تگزاس را گسترش دهد که از آن مقطع به عنوان انفجار تولید نفت شیل در آمریکا یا "Shale Boom" یاد می‌شود.
در حدود سال‌های 2013 و 2014 و زمانی که تحریم‌های نفتی دوره به دوره علیه ایران شدیدتر می‌شد، صنعت نفت آمریکا هم در حال دورخیز برای بالا بردن تولید خود بود.
همین شیل بوم بود که باعث شد تا بنا به آمار استاتیستیکا قیمت نفت از متوسط 111 دلار در هر بشکه در سال 2012 به 98 دلار در سال 2014 و 43 دلار در سال 2016 برسد.
استفاده از فناوری شکست هیدرولیک باعث شد تا تولید نفت آمریکا به شدت افزایش یابد و این کشور از یک واردکننده صرف نفت به یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان تبدیل شود.
در همین مقطع دولت آمریکا باید فضای بازار جهانی را آماده ورود نفت این کشور می‌کرد که یکی از مهم‌ترین گام‌هایی که در این باره برداشته شد تنگ‌تر شدن حلقه تحریم‌های ایران و لغو معافیت‌های ارائه شده به برخی کشورها برای ادامه واردات نفت از ایران بود.
این کار از دو جهت منافع آمریکا را تامین می‌کرد؛ نخست آنکه ایران را به عنوان یکی از اصلی ترین رقبای آمریکا حداقل در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا تحت فشار اقتصادی قرار می‌داد و دوم آنکه برای ورود نفت آمریکا در بازار جهانی جا باز می‌کرد. پس از اعمال تحریم‌های نفتی برخی مشتریان قدیمی نفت ایران که نمی‌خواستند این تحریم‌ها را نقض کنند مجبور شدند به سمت واردات نفت از آمریکا بروند که در کنار کاهش درآمدهای نفتی ایران باعث رونق صنعت نفت آمریکا شده بود و از هر دو جهت به نفع طرف غربی تمام می‌شود.
مقطع دومی هم که آمریکا دوباره دست به تحریم ایران شد، در دوره ترامپ بود. وی در اواخر سال 2016 و در سخنرانی‌های انتخاباتی خود وعده داده بود که صنعت نفت این کشور را توسعه خواهد داد. زمانی هم که روی کار آمد هیچ گزینه‌ای بهتر از اعمال دوباره تحریم‌های نفتی علیه ایران با خروج از برجام در باز کردن فضای بیشتر در بازار جهانی در راستای فروش هرچه بیشتر نفت و سودآوری شرکت‌های نفتی آمریکایی ندید.
در هر دو برهه آمریکا حدود دو میلیون بشکه در روز برای بالا بردن فروش نفت به بازار جهانی جا باز کرد، اما حالا داستان به کلی فرق کرده است.
*وقتی ورق برگشت
جو بایدن، رئیس جمهور کنونی آمریکا از یک طرف قول داده که قیمت بنزین در این کشور را کنترل کند و در واقع این مسئله یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های دولت کنونی آمریکاست و از سوی دیگر وعده کرده که با هدف مقابله با تغییرات آب و هوایی توسعه صنعت نفت که اصلی‌ترین منبع تولید سوخت‌های فسیلی در آمریکا به شمار می‌رود را محدود خواهد کرد. برای رسیدن به هدف اول دولت آمریکا باید جلوی افزایش قمیت نفت در بازار جهانی را بگیرد و برای رسیدن به هدف دوم نیز افزایش قیمت نفت چالشی جدی خواهد بود. بنا بر این برای تحقق هر دو هدف دولت آمریکا باید قیمت نفت را پایین بیاورد.
بایدن حتی در روزهای نخست ریاست جمهوری‌اش مجوز اجرای خط لوله کی‌استون از کانادا به آمریکا را لغو کرد و همین مسأله باعث شد تا طرف کانادایی موضوع غرامت 15 میلیارد دلاری را مطرح کرده و اعلام کند می‌خواهد از آمریکا شکایت کند.
*چرا آمریکا نتوانست جلوی افزایش قیمت نفت را بگیرد؟
نخست آنکه اعضای اوپک پلاس درخواست‌های مکرر دولت آمریکا برای بالا بردن عرضه نفت به بازار جهانی را بارها رد کرده‌اند و گفته‌اند به بالا بردن 400 هزار بشکه در روز عرضه نفت خود به بازار جهانی طی هر ماه متعهد خواهند ماند.
از سوی دیگر بسیاری از محدودیت‌های کرونایی که اعمال آنها مصرف نفت در بازار جهانی را پایین آورده بود، به تدریج در اقتصاد‌های بزرگ لغو شده‌اند و همین امر تقاضای نفت در بازار جهانی را بالا برده است.
در کنار این قضیه بالا رفتن قیمت گاز در اروپا و متعاقبا روی آوردن نیروگاه‌ها به مصرف بیشتر نفت نیز مزید بر علت رشد قیمت نفت در بازار جهانی شده و حالا قیمت از 93 دلار در هر بشکه عبور کرده است.
در طول سال 2021 آمریکا با ابزارهای مختلفی تلاش کرد تا جلوی افزایش قیمت نفت را بگیرد اما در همین مدت چند عامل دست به دست هم دادند تا شاهد بالا رفتن قیمت نفت در بازار جهانی باشیم.
در مقطعی دولت بایدن تصمیم گرفت با آزادسازی 50 میلیون بشکه از ذخایر نفتی استراتژیک این کشور جلوی بالا رفتن قیمت نفت را بگیرد و در مقطعی دیگر روی پیدایش سویه جدید ویروس کرونا به نام اومیکرون متمرکز شد.
دولت بایدن خیلی تلاش کرد تا پیش از رسیدن تعطیلات عید کریسمس در این کشور که به طور طبیعی میزان مسافرت در میان مردم افزایش می‌یابد و بالا بودن قیمت بنزین بیش از پیش به چشم می‌آید قیمت این حامل انرژی را پایین بیاورد، اما در نهایت انتشار خبر سویه اومیکرون همزمان با شروع این مسافرت‌ها باعث شد تا فقط در یک روز قیمت نفت 10 دلار در هر بشکه کاهش یافته و دولت بایدن حداقل برای چند روز نفس راحتی بکشد.
البته می توان همزمانی انتشار خبر اومیکرون و اغراق درباره شدت بیماری زایی آن از سوی رسانه‌های غربی بخصوص انگلیس و آمریکا را با فرا رسیدن تعطیلات کریسمس با دیده تردید نگریست اما روند قیمت نفت در بازار جهانی نشان داد که این حربه هم خیلی زود رنگ باخت و در حالی که قیمت به حدود 70 دلار در هر بشکه عقب‌نشینی کرده بود، حالا به فاصله چند هفته نه تنها عقب نشینی خود را جبران کند، بلکه از مرز 93 دلار در هر بشکه عبور کرده است.
*چرا آمریکا گزینه‌ای برای کاهش قیمت نفت ندارد؟
به گزارش راشاتودی، طی روزهای گذشته شاهد آن هستیم که گزینه‌های کاخ سفید برای جلوگیری از بالا رفتن قیمت نفت ته کشیده است و درواقع مقامات این کشور هیچ گزینه موثری برای کنترل قیمت ندارند. حتی دست‌اندازی به ذخایر نفت استراتژیک این کشور هم نمی‌تواند مشکل آمریکایی‌ها در بالا رفتن قیمت بنزین را به شکل اساسی حل کند.
اوپک هم همچنان به کنترل عرضه نفت در بازار جهانی اصرارد دارد تا از شکل گرفتن مازاد عرضه و کاهش قیمت جلوگیری کند. چند موسسه مالی از جمله بانک مورگان استنلی هم همین دو سه هفته پیش گفته بودند که قیمت نفت 90 دلار را رد خواهد کرد که حالا می بینیم محقق شده و قیمت به 93.27 دلار در هر بشکه رسیده است.
جی پی مورگان هم پیش‌بینی کرده که قیمت نفت به زودی از 100 دلار در هر بشکه عبور خواهد کرد.
به گزارش بلومبرگ، مدیر بخش آسیایی شرکت نفتی ویتول نیز طی مصاحبه‌ای گفته است به خاطر محدودیت موجود در عرضه نفت به بازار جهانی قیمت این حامل انرژی بیش از این هم بالا خواهد رفت.
* چرا بایدن باید قیمت بنزین را کاهش دهد
بایدن از یکسو در مناظرات انتخاباتی قول کنترل قیمت بنزین و معیشت در این کشور را داده بود و از سوی دیگر با نزدیک شدن به زمان برگزاری انتخابات کنکره این کشور چاره‌ای جز پایین آوردن قیمت بنزین با هدف خوشامد مردم و بالا رفتن اقبال دموکرات‌ها در انتخابات ندارد.
راشاتودی می‌گوید: ممکن است آمریکا دوباره به تکرار سیاست‌های قبلی خود دست بزند اما کارشناسان می‌گویند این اقدامات تأثیر کمی را نسبت به قبل خواهد داشت و باید توجه داشت که عوامل داخلی در این کشور خیلی نمی‌توانند قیمت نفت در بازار جهانی را دستخوش تغییر کند. حتی اگر آمریکا بخواهد تولید نفت خود را افزایش دهد احتمالا خیلی نمی‌تواند جلوی بالا رفتن قیمت نفت را بگیرد.
یکی دیگر از دلایلی که قیمت نفت در بازار جهانی را افزایشی کرده عدم سرمایه‌گذاری کافی در پروژه‌های گازی و نفتی است.
به گزارش فارس، اگرچه دولت بایدن در مناظره‌های انتخاباتی قول بازگشت به برجام را داده بود، اما پس از آنکه دموکرات‌ها قدرت را در دست گرفتند، هیچ اقدام ملموسی در جهت لغو تحریم‌های ایران انجام نداد.
در روزهای نخست روی کار آمدن بایدن قیمت نفت کمتر از 60 دلار بود، به طوری که در روز 21 ژانویه سال 2021، 54.77 دلار قیمت خورد. اما حالا و با گذشت یک سال از 93 دلار عبور کرده و 72 درصد بالا رفته است.
*قیمت بنزین آمریکا در بالاترین میزان 7 سال گذشته و تکمیل شدن پازل لغو تحریم‌ها
اویل پرایس دیروز گزارش داد که انجمن اتومبیل آمریکا اعلام کرده است به خاطر عبور قیمت جهانی نفت از رقم 92 دلار درهر بشکه، قیمت بنزین در این کشور همچنان در حال بالا رفتن است و در روز جمعه به بالاترین نرخ از سال 2014 تا کنون رسیده است.
هم اکنون متوسط قیمت هر گالن بنزین در آمریکا 3.423 دلار است که معادل حدود یک دلار به ازای هر لیتر می‌شود.
حدود 6 هفته است که قیمت بنزین آمریکا روندی افزایشی را در پیش گرفته و یک هفته پیش متوسط قیمت آن 3.366 دلار در هر گالن بود.
انجمن اتوموبیل آمریکا اعلام کرده متوسط قیمت بنزین در همه ایالت‌های آمریکا و حتی ایالت‌هایی نظیر تگزاس، می سی سی پی، آرکانزاس و آلاباما که پایین ترین قیمت بنزین را دارند از 3 دلار در هر گالن بیشتر بوده است.
روز جمعه قیمت بنزین در کالیفرنیا هم 4.663 دلار در هر گالن بود و این در حالی است که متوسط قیمت بنزین در آمریکا طی ماه گذشته 3.288 دلار به ازای هر گالن بود. قیمت بنزین آمرکیا در سال گذشته برابر با 2.443 دلار در هر گالن بوده که حدود یک سوم نسبت به پارسال بیشتر شده است.
*انتظار برای فعال شدن نقش آمریکا در مذاکره
باید گفت که به احتمال زیاد همین اختلاف قیمت نفت است که این بار آمریکایی‌ها را مجبور کرده به صورت جدی پای مذاکره با طرف ایرانی بنشینند.
آمریکا در معادله محدود کردن صنعت نفت خود با هدف مقابله با تغییرات آب و هوایی و از سوی دیگر وعده کنترل قیمت بنزین با هدف کمک به معیشت مردم که هر دو جزو وعده‌های انتخاباتی بایدن بوده است، راهی جز باز کردن فضا برای ورود نفت ایران ندارد.
در واقع فقط ایران است که می‌تواند به سرعت میلیون‌ها بشکه در روز به عرضه نفت به بازار جهانی اضافه کرده و حداقل جلوی سر به فلک کشیدن قیمت را بگیرد.
لازم به ذکر است افزایش قیمت بنزین بسیاری از شرکت‌های آمریکایی را درگیر بحران کرده و بخش قابل توجهی از درآمد مردم این کشور را سوخت خواهد کرد. در صورتی که بایدن بتواند به هر طریقی قیمت بنزین را کاهش دهد، هم به یکی از وعده‌های انتخاباتی خود عمل کرده و هم می‌تواند در ماه‌های پیش از برگزاری انتخابات کنگره دوباره محبوبیت خود را بالا ببرد. بنابراین از یک طرف آمریکا برای کنترل قیمت نفت در بازار جهانی هم که شده، باید در برابر ایران و لغو تحریم‌های نفتی کشورمان انعطاف بیشتری به خرج دهد و هم می‌تواند از توافق با ایران با عنوان دستاوردی برای پیروزی دموکرات‌ها در سنا و مجلس نمایندگان استفاده کند.
در واقع با توجه به آنچه گفته شد کنترل قیمت نفت در بازار جهانی و جلوگیری از بالارفتن بیشتر قیمت اصلی‌ترین دلیلی است که آمریکایی‌ها را برای توافق با طرف ایرانی در وین و کاهش فشار حداکثری پای میز مذاکره نشانده است.
بنا بر این می‌توان انتظار داشت که هم در حوزه دادن امتیاز به طرف ایرانی و هم در زمینه حصول هر چه سریع‌تر توافق طرف آمریکایی نقش فعال‌تری را طی روزها و هفته‌های آینده ایفا کند./ فارس