چرا مشاوران ترامپ دیپلماسی با ایران را در اولویت قرار داده اند؟

«هیچ معلمی بهتر از دشمن نیست»؛ گزاره‌ای درس‌آموز که «ریچارد نفیو» مرد پشت‌پرده تحریم‌ها علیه ایران در یادداشت جدید خود نشان داده درس‌های خود را از آن آموخته است. پیشنهاد جدید او به «دونالد ترامپ» مبنی بر اینکه از همان روزهای اول با حسن‌نیت وارد مذاکره با ایران شود، نمی‌توانست چیزی جز اثبات این واقعیت باشد که سیاست «فشار حداکثری» و آنچه برخورد با مصادیق تهدید ایران در سال های اخیر عنوان می‌شد، دست‌کم از حیث اثرگذاری از دوره دولت اول «ترامپ» تا آغاز به‌کار دور جدید ریاست‌جمهوری او امری در محاق بوده است. کلیات پیشنهاد او به نحوی بود که گویا برخی سیاستگذاران در واشنگتن به این واقعیت رسیده‌اند که با وجود اجرای تحریم‌های خارجی و افزایش فشار اقتصادی بر ایران از جمله مواردی که می‌تواند در جلوگیری از فروپاشی آن و در عوض تقویت تاب‌آوری ایران مؤثر باشد، رسیدن به مرحله‌ای از بازدارندگی است که سبب شده «نفیو» این‌بار توصیه‌ای شتابزده‌تر از ادوار پیشین برای مذاکره با ایران به دولت ایالات متحده داشته باشد. اینچنین است که نویسنده کتاب «هنر تحریم‌ها» بازگشت سیاست «فشار حداکثری» را عامل تحریک‌کننده‌ای برای تسریع برنامه‌های بازدارندگی ایران می‌داند و به اعتقاد او این مهم باید به مبنای محاسبه تازه پیرامون زمان تصمیم‌گیری تهران برای رساندن زمان تجهیز تسلیحاتی خود به کوتاه مدت‌ترین زمان ممکن قرار گیرد.

عواقب ماجراجویی

اما ترامپ چه چیزهای دیگری را هم باید در مسیر خود به سمت تهران به ذهن آورد؟ به‌نظر می‌رسد او این‌بار در خاورمیانه موانع بسیاری پیش‌پای خود داشته باشد. متحدان عربی امریکا که ترامپ زمانی روی همکاری آنها حساب ویژه‌ای باز کرده بود، ممکن است دیگر سیاست‌های جسورانه او را تأیید نکنند و مقاومت آنها در برابر تکرار سیاست فشار علیه ایران می‌تواند خنثی‌کننده طرح‌های جدید او باشد. ترامپ یک‌بار ثابت کرده که در کشاکش جنگ‌های نامتقارن منطقه بین ایران و دشمنان پیدا و پنهانش، همپیمانان عربی خود را تنها گذاشته است و هنوز هم ثابت نکرده که می‌خواهد یا می‌تواند سیاست رادیکالی خود را که تنها در مواضع اعلامی‌اش بروز داده است، عملی کند. بویژه که حالا مشاورانش به او هشدار داده‌اند عواقب ماجراجویی نظامی علیه تأسیسات هسته‌ای ایران و افتادن به دام جنگ‌طلبانه تل‌آویو می‌تواند هرآنچه را که درباره ایران رشته است، پنبه کند. از آن زمان تاکنون روابط بین ریاض و تهران در مدار دوستی قرار گرفته و سیاست مشترک هر دو طرف در مخالفت با جنگ‌ خونین اسرائیل در غزه و لبنان، آنها را به هم نزدیک‌تر کرده است. زیر سایه این تحولات است که پایتخت‌های عربی روابط خود را با ایران بهبود بخشیده‌اند و به نظر نمی‌رسد درصورت رویارویی جدید ایران با ایالات متحده یا اسرائیل، حضور در جبهه غربی را انتخاب کنند تا منطقه را در معرض بی‌ثباتی بیشتر قرار داده و در نتیجه برنامه‌های توسعه اقتصادی بلندپروازانه خود را نیز متأثر سازند.

سیگنال‌های بازدارنده

در چنین فضایی تهران در مواضع اخیر خود غرب را به جست‌و‌جوی راه‌حل‌های مثبت و سودآور به جای سیاست شکست‌خورده افزایش فشار دعوت کرده است. مقام‌های ایرانی با پیش‌بینی امکان احیای برجام در صورت انجام اقدامات عملی که کشور را نسبت به بهره‌مندی اقتصادی واقعی از توافق مطمئن‌ سازد، ترامپ را صریحاً مخاطب پیشنهادی قرار داده‌اند که همچنان بر مدار الگوی برد-برد باشد. یادداشتی که محمدجواد ظریف از جایگاه یکی از مقامات دولت چهاردهم در «فارن‌افرز» منتشر کرد، مواجه بودن جامعه بین‌الملل با یکی از خطیر‌ترین بزنگاه‌های تاریخی را مورد توجه قرار داد که می‌توان از آن به‌مثابه قرار گرفتن در مسیر انتخاب میان دوراهی جنگ و بحران گسترده‌تر یا تلاش برای دستیابی به صلح و ثبات یاد کرد. گزاره مستتر در پشتوانه این دعوت در واقعیتی نهفته بود که مبنای نگرانی مشاوران «ترامپ» را هم فراهم کرده است. «نفیو» با بیان اینکه «اگر ایران توسط یک قدرت هسته‌ای مورد حمله قرار بگیرد، در این صورت انگیزه ایجاد بازدارندگی خود را دارد و مشروعیت بین‌المللی بیشتری نیز برای ساخت سلاح هسته‌ای خواهد داشت»، به تهدیداتی اشاره می‌کند که تل‌آویو در ماه‌های اخیر در پی پیروزی «ترامپ» در انتخابات، در رابطه با هدف قرار دادن زیرساخت‌های هسته‌ای ایران پررنگ کرده است. بنابراین به اعتقاد سیاستمداران امریکایی، امکان‌های بازدارندگی برای تهران مهیاست و ساکن جدید کاخ سفید در رابطه با سیاستگذاری جدید خود درقبال ایران باید بیش از تل‌آویو شنوای توصیه مشاورانش مبنی بر اولویت‌بخشی به دیپلماسی باشد. بویژه که نشانه‌های ارسالی ایران که در مواضع متعدد مقام‌های دولت چهاردهم پدیدار شده، از آمادگی فوری برای اعتمادسازی دوباره حکایت دارد. چنانکه سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه در گفت‌وگوی اخیر خود با رسانه «سی‌سی‌تی‌وی» چین اعلام کرد: «آماده ورود به مذاکرات سازنده و بدون تأخیر درخصوص برنامه‌ هسته‌ای هستیم. فرمولی که از نظر ما وجود دارد، همان فرمول برجام است، یعنی اعتمادسازی درباره برنامه هسته‌ای در مقابلرفع تحریم‌ها.»این موضع نشان می‌دهد پزشکیان و دولت او برای مدیریت تنش‌ها با ایالات متحده و مذاکراتی از جایگاه برابر درباره توافق هسته‌ای و شاید موارد بیشتری آماده است.

روزنامه ایران