اهمیت مذاکرات با اروپا برای ایران

الی گرانمایه کارشناس «شورای روابط خارجی اروپا» معتقد است اگر توافق با ایران جدی‌تر شود شاهد مذاکره مستقیم‌تری نسبت به قبل بین آمریکا و ایران خواهیم بود با این تفاوت که این بار کشورهای عربی که همسایه‌های ایران هستند نقش سنتی اروپا را در ارتباط دیپلماتیک و اقتصادی با ایران بر عهده خواهند گرفت.

شبکه تلویزیونی الجزیره در برنامه اخیر «اینساید استوری» خود با حضور «حسن احمدیان» استاد دانشگاه تهران «الی گرانمایه» از اندیشکده «شورای روابط خارجی اروپا» و «تریتا پارسی» رئیس موسسه «کوئینسی» به بررسی مذاکرات آتی هسته ای میان ایران و تروئیکای اروپایی پرداخت. این برنامه در قالب چند بخش در گروه سیاست خارجی ایرنا منتشر خواهد شد.

بخش اول این گفت و گو با عنوان «اهمیت مذاکرات با اروپا برای ایران» منتشر شد. بخش دوم این گفت و گو را در ادامه می خوانید. لازم به ذکر است که انتشار این متون به معنای تایید محتوای آنها نیست و با توجه به پررنگ شدن فضای رسانه ای و تحلیلی پیرامون گفت و گوهای ایران و اروپا و مباحث مربوط به احیای مذاکرات به منظور رفع تحریم، با هدف آشنا شدن ذهن مخاطب ایرانی با رویکردهای متفاوت در قبال این مسائل منتشر می شود.

آیا استراتژی ایران این است که مذاکرات هسته ای را با کشورهای اروپایی دنبال کند تا چارچوبی آماده شود که زمانی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا وارد مذاکرات شد، مجبور به پیروی از آن شود؟

در حال حاضر مکانیسم اسنپ بک برعکس عمل خواهد کرد و اساساً تحریم هایی را که اکنون یکجانبه هستند چارچوب حقوقی بین المللی بیشتری به آن می دهد.

حسن احمدیان: ایران و اروپا طی مذاکرات یک چشمشان به کاخ سفید خواهد بود تا ببینند چه گزینه‌هایی روی میز قرار دارد. برای اروپایی‌ها یک سهم خواهی در قبال مذاکرات با ایران وجود دارد و می‌خواهند در بازی باقی بمانند. فکر می‌کنم ایرانی‌ها این را درک کرده و از آن استقبال می‌کنند. اروپا قرار نیست کاسه داغ تر از آش باشد و فشاری بیشتر از آمریکا بر تهران وارد کند. اکنون درخصوص مساله غنی سازی اورانیوم، آنها خواهان تشدید تنش ها نیستند و شاید در فرصت کوتاهی که با روی کار آمدن دولت جدید در واشنگتن به وجود خواهد آمد، نتیجه ایده‌آل برای آنها بهبود روابط با ایران باشد. مصالحه ای که اساساً می تواند به نوعی توافق با ایران را احیا کند که می تواند چیزی شبیه برجام باشد ولی در عین حال تحریم هایی را که به طور یکجانبه از سوی ایالات متحده علیه ایران اعمال شده است، کاهش دهد. در حال حاضر مکانیسم اسنپ بک در صورت فعال شدن برعکس عمل خواهد کرد و اساساً به تحریم هایی را که اکنون یکجانبه هستند چارچوب حقوقی بین المللی بیشتری می دهد.

یکی از دلایلی که ترامپ برای خروج از توافق اعلام کرد این است که ایران به روح توافق پایبند نبود و از محور مقاومت، حمایت می کرد. آیا مساله محور مقاومت احتمالاً بخشی از هر معامله جدید خواهد بود؟

تریتا پارسی: به احتمال زیاد توافق بعدی شامل موضوعات دیگری باشد که در آن جنبه‌های منطقه‌ای بسیار مهم خواهد بود، اما اینکه آیا این مساله یک مرکزیتی در مذاکرات داشته باشد جای سوال است. من فکر می‌کنم در واقع نگرانی اصلی ترامپ جنبه منطقه‌ای نیست، بلکه این است که چرا برجام به شرکت‌های آمریکایی اجازه ورود به بازار ایران را نداد. شرکت های بزرگ چینی، اروپایی و روسی وارد بازار ایران شدند، اما این شامل شرکت‌های آمریکایی نشد.

آمریکا به دنبال یک توافق بهتر است تا به نفع اقتصاد آمریکا و کسب‌وکارهای باشد، هیچ کاهش پایدار تحریم‌های آمریکا وجود نخواهد داشت مگر اینکه شرکت‌های آمریکایی بتوانند در ایران حضور داشته باشند. اگر آمریکا تحریم‌ها را دوباره اعمال کند، شرکت‌های اروپایی که وارد ایران می‌شوند همان لحظه از ایران خارج می‌شوند، اما اگر شرکت‌های آمریکایی در ایران باشند، این امر برای ایالات متحده دشوار خواهد بود که دوباره تحریم ها را علیه ایران برگرداند. سوالی که مطرح می شود این است که که آیا مکانیسم و تحرکات دیپلماتیک واقعاً دو طرف را قادر می‌سازد که حتی به مرحله بحث درباره این موضوعات اصلی برسند.

دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری اهل معامله است او می‌خواهد منافع آمریکا در اولویت قرار گیرد، هرچند ممکن است این موضوع برای اروپایی‌ها جالب نباشد. به نظر این مساله ای است که می تواند باعث ایجاد انسجام در مذاکرات شود.

همسایگان ایران آن نقشی را که به طور سنتی دیده بودیم اروپا آن را ایفا میکند برعهده خواهند گرفت.الی گرانمایه: در شرایطی هستیم که چندین مساله میان اروپا و ایران وجود دارد که پرونده هسته ای یکی از آنهاست. ایران از روسیه حمایت می کند، مسائل دوجانبه در مورد برخی شهروندان غربی زندانی در ایران وجود دارد و مسائل دیگر، بنابراین ما در شرایطی هستیم حتی اگر توافق هسته ای وجود داشته باشد که اروپایی ها نیز بخشی از آن باشند، پیش‌بینی نمی‌کنم که هجوم شرکت های اروپایی به تهران و یا رفتن دیپلمات‌های اروپایی به ایران به همان شیوه‌ای که با توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ شاهد آن بودیم، وجود داشته باشد.

تصور می کنم اگر توافق جدی تر شود شاهد مذاکره مستقیم‌تری نسبت به قبل بین آمریکا و ایران خواهیم بود با این تفاوت که این بار کشورهای عربی که همسایه های ایران هستند نقش سنتی اروپا را هم در ارتباط دیپلماتیک با تهران و هم در ارتباط اقتصادی با ایران بر عهده خواهند گرفت. فکر می کنم شاهد ایجاد یک سه گانه از منافع اقتصادی از توافق آتی که در وهله اول از سوی کشورهایی مانند قطر، امارات متحده عربی و عربستان سعودی حاصل می‌شود، خواهیم بود. می توان گفت در آینده، غرب دیپلماسی هسته‌ای را با تهران انجام می‌دهد و کشورهای عربی خلیج فارس در اطراف ایران، برخی از بحث‌های امنیتی منطقه‌ای را با ایران پیش می برند. همسایگان ایران آن نقشی را که به طور سنتی دیده بودیم اروپا آن را ایفا میکند برعهده خواهند گرفت، بنابراین فکر می کنم شاهد مذاکراتی بسیار متفاوت از آنچه در سال ۲۰۱۵ دیدیم باشیم./ایرنا