مصاحبه با دکتر علی فتوت احمدی، استاد دانشکده برق دانشگاه شریف و کارآفرین صنعت مخابرات:

وضعیت آینده‌ی صنعت مخابرات ایران با توجه به روند جهانی به کدامین سو می‌رود و آیا کارآفرینی و سرمایه‌گذاری در این صنعت در ایران، روندهای جهانی را دنبال می‌کند؟ اینها سوالاتی است که از دکتر علی فتوت احمدی، استاد برق دانشکده برق دانشگاه صنعتی شریف و از کارآفرینان صنعت مخابرات ایران پرسیدیم. وی با نگاهی به وضعیت این صنعت، تحلیلی در مورد وضعیت دانشگاه‌ها، با توجه به شرایط تحریمی کشور ارائه داده که در زیر می‌خوانید:

جناب دکتر فتوت احمدی، با تشکر از وقتتان برای این مصاحبه به نظر شما کشور ایران از نظر صنایع زیر ساخت مخابراتی چه از دید حجم صنعت و چه اشتغال در چه جایگاهی در جهان است؟ 

بنابر آمار برخی صاحب‌نظران کل حجم تبادل اقتصادی در مخابرات کشور در حدود ۲۰۰ همت است که اگر GNP کل کشور را ۲۳۰ میلیارد دلار در نظر بگیریم و نرخ رسمی دلار را ۴۰ هزار تومان، این رقم نزدیک دو درصد اقتصاد کشور است.

البته با تخمین کارشناسانی که نقش بخش خصوصی تولیدکننده و ارائه‌کننده خدمات و اپراتورهای موبایل و ثابت و دیتا را در نظر گرفته‌اند، اگر مخابرات کشور را موثر در IT و CT و تحول دیجیتال در نظر بگیریم این رقم قبل از محدودیت‌های اخیر اینترنت حدود ۸ تا ۱۰ درصد بوده است. این عدد در کشور امارات که از حیث زیر ساخت IT در جایگاه بهتری نسبت به ایران قرار دارد ولی دارای تولیدکنندگان و صنایع مختلف مانند ایران نیست، حدود ۲۵درصد است. با جمع آمار تخمینی سندیکای مخابرات کشور و شرکت مخابرات ایران و اپراتور‌‌ها به عدد ۴۰۰ هزار شغل در بخش مخابرات به صورت مستقیم و برخی مشاغل مرتبط می‌رسیم.

از دید ارزش آفرینی برای اقتصاد و تولید، صنایع مخابراتی چه ارزشی در زنجیره اقتصاد به خصوص در کشور ما ایجاد می‌کند؟

در گذشته‌‌های دور صنعت مخابرات محدود به تولیدکنندگان سوئیچ‌های مخابراتی و تولیدکنندگان تلفن و سیم و برخی تجهیزات رادیوئی بود. شرکت مخابرات ایران قدیمی‌ترین ساختار دولتی (در آن زمان) و دارای نقش عمده در این بخش بود. امروز تولیدکنندگان تجهیزات مخابراتی مشتمل بر انواع تلفن‌‌های موبایل، انواع مودم، انواع کامپیوتر، شبکه‌های دیتا در داخل ساختمان‌ها، انواع رادیو، انواع آنتن، شبکه تلفن موبایل، شبکه ارتباطات دیتا از روی فیبر ‌‌می‌باشند. مفهوم اینترنت اشیا، تجهیزات بی‌شمار و دور از انتظاری را از یخچال خانه گرفته تا سیستم تهویه خانه و خودرو وارد در شبکه مخابرات کرده است. مفهوم جدیدی به عنوان شرکت‌‌های ارائه‌دهنده خدمات در شبکه‌های اجتماعی مانند گوگل و facebook و مایکروسافت دارای اعداد و ارقام درآمدی هستند که شرکت‌‌های تولید کننده را در نظر بیننده کوچک جلوه می‌دهند.

این تحول بزرگ این بخش از اقتصاد را به بخشی سنتی مخابرات یعنی CT و بخش جدید IT و بخش بسیار عظیم تحول دیجیتال تبدیل کرده است. محاسبه ساده ارزش افزوده بخش مخابرات در اقتصاد کشورها واقعا دیگر آسان نیست. به عنوان مثال آیا یک تصویر MRI و یا یک نوار قلب را که توسط تجهیزات الکترونیک ضبط شده است و بین بیمار و پزشک روی اینترنت ‌‌تبادل می‌شود را باید جزء تولیدات بخش طبی و بیمارستانی و بهداشتی کشور در نظر گرفت یا جزء Enabled‌‌های شبکه مخابراتی کشور؟ یعنی با ابزار مخابرات تبادل اطلاعات بین بیمار و بزرگ و شبکه‌‌های بهداشت، بسیار سریع‌تر و عملی‌تر شده است. آیا مثلا شبکه تاکسی تلفنی Snapp و یا تپسی را جزو شبکه حمل و نقل کشوری در نظر ‌‌می‌گیریم و یا توجه ‌‌می‌کنیم که زیر ساخت شبکه مخابرات کشور نقش Enabler  را در این زمینه داشته است؟ آیا اتوماسیون شبکه بانکی کشور را جزو بخش بانک و اقتصاد مالی در نظر می‌گیریم و یا برای نقش Enabling  توسط شبکه مخابراتی کشور سهمی در نظرمی‌گیریم؟ آیا یک خانم خانه‌دار که انواع کیک و ترشی یا مربا را به مشتریان خود از طریق Instagram می‌رساند جزو شبکه مواد غذایی کشور است و یا اصولا زیر ساخت عملیات این توسعه اقتصادی مرهون شبکه مخابرات کشوری است؟ متاسفانه با محدودیت‌های اخیر اینترنتی در کشور این بخش آخر به شدت تحت تاثیر قرار گرفته است و عدد ۱۰ درصد تولید ملی ممکن است کمتر شده باشد.

دسترسی به اطلاعات محصولات و مصنوعات جهانی سرعت طراحی مهندسی را چند برابر می‌کند. شرکت‌‌های ایرانی در صورت حذف محدودیت‌های اینترنتی امروز می‌توانند تکنولوژی‌‌های خود را در بازار جهانی به راحتی به فروش رسانند. در آمد ارزی کشور از این همه افراد تحصیل کرده داخل کشور که ثروت ملی هستند بسیار بیشتر خواهد شد.

تعاملات ما در زمینه‌ی علمی و فناوری در زمینه‌ی صنعت مخابرات با جهان چگونه است؟ آیا بیشتر مصرف کننده‌ی فناوری هستیم و یا تولید کننده‌ی علم؟

متاسفانه آسیب‌‌های تحریم‌‌های بین‌المللی در اقتصاد کشور به دلائل متعدد تحلیل نشده است. به بسیاری از سایت‌‌های جهانی به علت مشکلات داخلی نمی‌توانیم به راحتی وصل شویم. بسیاری سایت‌‌های جهانی کاربر ایرانی را نمی‌پذیرد و ما باید با پوشش و استتار وارد شویم. بسیاری نرم‌افزارها و سخت‌افزارها در ایران از چند مسیر تهیه می‌شوند ولی حمایت فنی و نرم‌افزاری را که پولش پرداخت شده به سادگی دریافت نمی‌شود. متاسفانه طرح این موارد در کشور خیلی میسر و مطلوب نیست. در نتیجه پاسخ دقیق به شما این است که ما مصرف‌کننده فناوری هستیم و تا حدی هم تولیدکننده علم با سیستم دانشگاهی، ولی تولیدکننده تکنولوژی نیستیم. تولید تکنولوژی منجر به فروش گسترده و صادرات باید بشود که ما از آن محرومیم. سیستم دانشگاهی ما در اکثر مواقع تولیدکننده علم است که نفع آن‌‌ها به واسطه نبود تولید تکنولوژی بیشتر به جامعه جهانی می‌رسد تا جامعه ایرانی.

وضعیت دانشگاه در زمینه ی جایگاه علمی ایران در صنعت مخابرات چگونه است ؟

دانشگاه‌‌ها علیرغم امکانات کم بهترین تلاش خود را می‌کنند. در دانشگاه‌‌های جهان استادان از صنایع الکترونیک و مخابرات کشورشان ارجاع کار تحقیقاتی دارند. آشکار است که وظیفه دانشگاه انجام تحقیقات علمی کاربردی در بخش الکترونیک و مخابرات و تربیت افراد روز آمد و توانا برای نیازهای صنعت است. مثلا در دانشگاه شریف که بنده فعال بودم، حدود ۷۰ استاد هیئت علمی برق داریم که در رده‌‌های علمی بسیار بالا در سطح جهانی هستند اما فقط در سال‌‌های اخیر ارجاع پروژه و تعریف نیاز از طریق اپراتورها شروع شده است که البته با حالت ایده آل هنوز بسیار فاصله دارد. هم اینک شبکه‌‌های دیتای پر سرعت، مرکز پیام کوتاه و مالتی مدیا، لینک‌‌ها مایکرویو و شبکه‌‌های IOT برای مدیریت ناوگان و تجهیزات الکترونیک پوشیدنی برای سلامت در کشور تولید شده و مورد استفاده هستند که همه ریشه‌‌های دانشگاهی دارند. به نظر من توان بالقوه دانشگاه‌‌ها در کشور بسیار بالاتر از وضع موجود است. در بخش مخابرات، وزارت مخابرات، وزارت صنایع و سایر وزارت‌خانه‌های مربوطه باید بودجه‌‌های جدی و سازمان‌‌های جدی برای حمایت از تحقیقات بنیادی و کاربردی به وجود آورند. متاسفانه با تفکرات موجود در کشور در بهترین حالات دانشگاه‌‌ها را به صورت یک موجودیت اقتصادی تصور می‌کنند که مثل یک بنگاه اقتصادی باید خودکفا شود. دقت کنید که گفتم در بهترین شرایط یعنی آن‌‌ها که ارزش و اهمیت دانشگاه‌‌ها را درک می‌کنند به این مساله باور دارند. من معتقدم دانشگاه‌‌ها مادرند و باید به شدت از آنها بدون چون و چرا حمایت کنیم. در نتیجه‌ی حمایت از دانشگاه‌ها به عنوان مادر هرگونه رشد و توسعه در کشور، آنگاه می‌توان امید داشت که سایر بنگاه‌های اقتصادی کشور به سوددهی و رشد مطلوب برسند.