این افراد یارانه بنزین دریافت می کنند | جزئیات جدید از یارانه بنزین

یارانه بنزین یک نوع دیگر از یارانه ها است که دولت به حساب مردم واریز میکند. طرح یارانه بنزین در ابتدا یک طرح آزمایشی بود. طرح یارانه بنزین قرار است در سراسر ایران اجرا شود. در طرح یارانه بنزین هر فردی که یارانه خود را نخواست می تواند آن را بفروشد. در ادامه جزئیات بیشتر در مورد طرح یارانه بنزین را می خوانید. 

 آخرین گزارش رسمی مربوط به پرداخت یارانه‌ پنهان به عملکرد بودجه سال ۱۳۹۹ مربوط می‌شود. در آن سال حدود ۱۶۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه در قالب کالای اساسی و حامل‌های انرژی در اختیار مردم قرار گرفت. «پنج فرآورده اصلی و سوخت هوایی» که یارانه بنزین هم جزو آن است، سهم ۴۰۰ میلیارد تومانی از مجموع یارانه‌های پنهان به خود اختصاص دادند.

این در حالی است که یکی از اهداف افزایش قیمت بنزین در آبان ۱۳۹۸ حذف یارانه‌های پنهان تلقی شد. اما اکنون نه‌تنها حجم قابل‌توجهی از بنزین کشور صرف پرداخت یارانه به مصرف‌کنندگان بنزین می‌شود، بلکه در خلال این امر شاهد ادامه بی‌عدالتی‌ها هستیم. در حالی که قرار بود از سال ۱۳۸۹ در پی سیاست هدفمندسازی یارانه‌ها شاهد رفع تبعیض‌های یارانه‌ای باشیم.

در آن مقطع دولت پرداخت یارانه نقدی را جایگزین یارانه پنهان کالاهای اساسی کرد. تا اردیبهشت سال جاری هم تغییری در رقم یارانه‌ها به وجود نیامد. امسال نیز دولت با تجمیع یارانه‌های نقدی و حذف یارانه چهار کالای اساسی، یعنی مرغ، تخم مرغ، لبنیات و روغن رقم یارانه نقدی را بین ۳۰۰ هزار تا ۴۰۰ هزار تومان تعیین کرد. در این میان بسیاری از یارانه‌بگیران اعلام کردند که حاضرند یارانه‌ای دریافت نکنند، اما قیمت‌ها به حالت قبل برگردند.

انتشار گزارش جدید مرکز آمار هم نشان می‌دهد که خانوار شهری بیش از خانوار روستایی از یارانه بنزین بهره‌مند می‌شوند. این گزارش حاکی از آن است که تنها ۳۵٫۹ درصد از خانوار روستایی دارای خودرو هستند. در مقابل اما ۵۳٫۹ درصد از شهرنشینان از خودرو شخصی استفاده می‌کنند.

نکته مهم‌تر این است که حدود ۴۶ درصد خانوار شهری و ۶۴ درصد از روستانشینان هیچ خودرویی به نام خود ندارند. یعنی در حالی که ۶۴ درصد از روستاییان هیچ بهره‌ای از یارانه بنزین نمی‌برند، ۵۴ درصد از افراد شهرنشین به این یارانه پنهان دسترسی دارند. موضوعی که در رابطه با سیاست‌های یارانه‌ای از ابتدا مورد نقد اقتصاددانان قرار داشت. به عقیده این گروه از کارشناسان ثروتمندان بیش از گروه‌های کم‌درآمد در ایران به از یارانه‌ها بهره‌مند می‌شوند. با توجه به سیاست‌هایی که در این سال‌ها اجرا شد، مصرف بیشتر به معنای بهره‌مندی بیشتر است.

مرکز آمار ایران نیز در گزارش خود به این مورد اشاره کرد و نوشت: بررسی چنین آمارهایی حقایق مهمی را درباره عدم بهینگی سیاست‌هایی نظیر تخصیص یارانه بنزین به افراد دارای خودرو را بیش از پیش آشکار می‌کند. چنانکه افراد بدون خودرو اتفاقاً جزو دهک‌های پایین جامعه هستند و از یارانه بنزین بهره‌مند نمی‌شوند.

جزئیات بیشتر از یارانه بنزین

هفته گذشته ستاد هماهنگی طرح بازتوزیع یارانه بنزین، از اتمام دوره آزمایشی اجرای طرحی موسوم به طرح بازتوزیع یارانه بنزین در جزیره کیش خبر داد. براین اساس، اجرای آزمایشی طرح موصوف ۴ ماهه بوده و مقرر گردیده نتایج اجرای طرح در کمیته‌های تخصصی بررسی و مراتب جهت تصمیم گیری به دولت ارائه شود. این موضوع در حالی اتفاق افتاده که مخافان بسیاری را به دنبال دارد. روح الله کهن هوش‌نژاد، کارشناس انرژی در رابطه با این موضوع به گسترش نیوز می‌گوید: براساس آنچه که از این طرح منتشر گردیده، همه افراد با کارت ملی اعم از اینکه مالک خودرو باشند یا نه، سهمیه بنزین ۲۰ لیتری دریافت می‌کنند. این طرح در جزیره کیش براساس کارت کیشوندی اجرا شده است. در این طرح، نرخ بنزین تغییری نکرده و بنزین یارانه‌ای ۱۵۰۰ تومان و نرخ بنزین آزاد ۳۰۰۰ تومان است و افراد فاقد خودرو که مصرف بنزین ندارند می‌توانند سهیمه بنزین یارانه‌ای خود را به دیگران انتقال داده یا به فروش برسانند.

وی ادامه داد: با توجه به اتمام آزمایشی طرح و فارغ از اینکه نتایج اجرای آزمایشی چه بوده و اصولاً این نتایج درحال‌حاضر منتشر نشده و در دسترس نیست، اما بد نیست چند موضوع را واکاوی کنیم. همانطور که از عنوان ستاد هماهنگی طرح مشخص است، هدف اصلی ارائه راهکاری برای اصلاح توزیع بنزین و باز توزیع یارانه های پنهان بنزین است که اجرای آن آثار مثبتی همچون اصلاح الگوی مصرف، جلوگیری از قاچاق سوخت، استفاده‌ بهتر از منابع انرژی و توزیع عادلانه درآمدهای ناشی از نفت و گاز را به دنبال دارد.

این کارشناس انرژی با اشاره به اینکه مسائل متعددی در رابطه با این مسئله باید مورد توجه قرار گیرند،ادامه داد: مسئله‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد انکه طی یک‌دهه گذشته، مفهوم یارانه و اصطلاح هدفمندی یارانه‌‌‌ها، به‌ویژه یارانه انرژی، به صورت نادرستی مورد استفاده قرار گرفته است. به عنوان مثال برای محاسبه یارانه انرژی گفته می‌شود، چنانچه میزان بنزین مصرفی در داخل را به نرخ فوب صادر می‌‌‌کردیم، درآمد بیشتری عاید دولت می‌‌‌شد؛ بنابراین مبلغ مابه‌‌‌التفاوت، یارانه انرژی تلقی می‌شود. این درحالی است که فقط آن مقدار از بنزین که وارد می‌شود و دولت آن را به نرخ بالاتری می‌‌‌خرد و به نرخ کمتری به مصرف‌کننده می‌‌‌فروشد، یارانه محسوب شود. بنابراین زمانی که واردکننده بنزین نیستیم، یارانه انرژی دیگر معنایی ندارد.

کهن‌هوش نژاد با اشاره به اینکه دهک‌های بالای جامعه صرفا افراد پر مصرف نیستند در این زمینه توضیح داد: دیگر موضوعی که قابل اغماض نیست، در این طرح نیز همانند طرح هدفمندسازی یارانه‌ ها، بنزین به طور مساوی به همه افراد (یا خانوارها) بدون توجه به سطح درآمد آنها پرداخت خواهد شد و لذا نقد موجود به طرح هدفمندسازی یارانه‌ها در خصوص بازتوزیع یکسان درآمد برای همه خانوارها با هر سطح درآمدی به این طرح نیز وارد است. همچنین باید در نظر داشت افراد پر مصرف بنزین، لزوما دهک‌های بالای درآمدی نیستند. دهک‌های بالا خودروهای گران نرخ دارند که سوخت کمتری مصرف می‌کنند اما خانواده‌های فقیر خودروهای قدیمی دارند که سوخت بیشتری مصرف می‌کنند.

وی تاکید کرد: با توجه به ابعاد مختلف طرح از جمله ایجاد بازاری برای فروش بنزین، به نظر می‌رسد طرح دارای پیچیدگی بوده و مفاهمه و اطمینان عمومی نسبت به اجرای آن به سرعت حاصل نمی‌گردد. به طور کلی طرحی که برای جامعه ایرانی تعریف می‌شود باید بسیار ساده و بدون پیچیدگی در اجرا و استنباط جامعه از آن باشد که این مسئله باید به دقت مد نظر قرار گرفته و انواع پیوست‌ها به ویژه پیوست رسانه‌ای و ایجاد مفاهمه عمومی برای آن تدوین گردد.

البته به نظر می‌رسد اجرایی شدن این طرح تبعاتی چون فروش آزاد بنزین با قیمت‌های نجومی هم به دنبال داشته باشد. کهن هوش‌نژاد صحه بر این موضوع می‌گذارد و توضیح می‌دهد: به نظر می‌رسد نرخ بنزین در بازاری که افراد فاقد خودرو یا دارای مازاد اقدام به فروش بنزین خود خواهند کرد، مانند هر بازار دیگری دچار نوساناتی شود و از این حیث نمی‌توان برای عملکرد بازار شرط گذاشت. گذاشتن هرگونه قیدی اعم از سقف نگهداری و سقف تعداد مبادلات به معنای دخالت دولت و نوعی قیمت‌گذاری دستوری خواهد بود و پیامدهای خاص خود را به دنبال خواهد داشت.

وی ادامه داد: نباید فراموش کرد که اقتصاد انرژی از مصادیق بارز شکست بازار بوده و مکانیزم بازار و تخصیص بهینه از طریق نرخ و قیمت‌های نسبی، معمولا در حوزه اقتصاد انرژی با شکست مواجه می‌شود. در اقتصاد انرژی ثابت شده که افزایش قیمت، نقش بسیار کمی در کاهش مصرف و تقاضا دارد؛ مگر اینکه نرخ بسیار بالا برود که آن هم تنها در کوتاه‌مدت، باعث افت مصرف می‌شود و در ادامه نیز تورم وحشتناکی را به دنبال خواهد داشت. تجربه یک‌دهه گذشته هدفمندی یارانه‌‌‌ها در حوزه انرژی نیز گواه آشکاری بر این مسئله است.

این کارشناس انرژی تاکید کرد: سهمیه بخش دولتی در این طرح مسکوت مانده درحالی که دولت نیز خود مصرف‌کننده است و می‌بایست ساختاری دقیق و غیر فسادزا برای مصرف این بخش طراحی گردد. ضمن آنکه آینده طرح  باید مشخص شود. گام‌های بعدی این طرح چیست؟ آیا طرح موقتی است و برای دوره‌گذار مثلاً‌گذار به آزادسازی نرخ طراحی شده یا دائمی است؟

وی در پایان خاطر نشان کرد: مباحثی که در کشور، درخصوص موضوع یارانه‌‌‌ها مطرح می‌گردد نشان می‌دهد که همچنان رویکرد و تفکر هدفمندی یارانه‌‌‌ها غالب است؛ نه آزادسازی انرژی. تجربه جهانی و تجربه بیش از یک‌دهه قانون هدفمندی به‌خوبی نشان می‌دهد که رویکرد هدفمندی یارانه‌‌‌ها کارآیی لازم را ندارد، اما از دیدگاه آزادسازی انرژی، منابع حاصل از طرح‌‌‌های یارانه‌‌‌ای نباید بازتوزیع شود؛ بلکه درآمد حاصله باید در اختیار دولت قرار گیرد و صرف توسعه نظام بیمه و تامین‌اجتماعی و ارائه کالاهای عمومی (بهداشت و آموزش) با کیفیت گردد.