پایان ماه عسل خودروهای ایرانی

روزنامه جام جم نوشت: «واردات خودرو فعلا ممنوع است مگر به‌ ازای صادرات خودرو. بر اساس قانونی که البته هنوز ابلاغ نشده، اگر کسی بخواهد خودرویی را وارد کند باید به میزان ارزش خودروی وارداتی، ماشین ایرانی را صادر کند. سؤال اصلی اینجاست که خودرو را باید دقیقا به کجا صادر کرد؟ تنها چند بازار اصلی برای خودروهای ایرانی وجود داشته و دارد که یکی از آنها عراق است؛ کشوری که در سال‌های نه‌ چندان دور میزبان برخی خودروهای ایرانی مانند پراید، پژو پارس، ۴۰۵ و ... بود اما این روزها دیگر علاقه‌ای به آنها ندارد.

از نظر عراقی‌ها، کیفیت و قیمت خودروی ایرانی دیگر جذابیتی برای مردم ندارد و کسانی که قصد خرید خودرو دارند، به‌راحتی می‌توانند خودروهای بهتری را صاحب شوند. یکی از فعالان بازار خودروی نجف می‌گوید: «تنها نکته مثبت برای حضور خودروهای ایرانی در بازار عراق، قیمت ارزان و مصرف سوخت پایین آن بود که البته با ورود خودروهای خارجی کم‌مصرف، این اقبال به‌شدت کاهش یافته است. در شرایط فعلی، عمده خودروهای ایرانی موجود در بازار عراق، خودروهای کارکرده است که قیمت آنها بین ۴۰۰۰ تا ۷۰۰۰ دلار متفاوت است مثلا خودروهای دست‌ دوم پراید و پژو ۴۰۵ به ترتیب بین ۴۰۰۰ و ۶۰۰۰ دلار فروخته می‌شود.»

بر خلاف تصور عامه مردم در ایران مبنی بر صادرات خودروهای باکیفیت به عراق، عمده خودروهایی که وارد بازار می‌شود از کیفیت پایین‌تری نسبت به نمونه مشابه آن در بازار ایرانی برخوردار هستند! با وجود این کیفیت پایین، قیمت برخی خودروهای ایرانی در مقاطعی به ۱۲ هزار دلار نیز رسید.

طی دو سال اخیر اما اقبال به خودروهای ایرانی در عراق بسیار محدود شده و افرادی متقاضی این خودروها هستند که از نظر درآمدی، جزو دهک‌های پایین و فقیر محسوب می‌شوند. از سوی دیگر با تنوع عرضه ماشین‌های خارجی در این کشور، خودروهای ایرانی به‌سادگی از بازار حذف شدند که یکی از دلایل آن، فروش شرایطی سایر عرضه‌کنندگان است. به‌ عنوان مثال برخی برندها مثل فولکس، خودروهای روز را با اقساط کم‌سود و ۵۰۰ دلاری در ماه عرضه می‌کنند. به همین دلیل، خودروهایی مثل پراید حتی با فرض عرضه حداکثری، دیگر مثل قبل مورد اقبال قرار نمی‌گیرد؛ چرا که با پول پراید صفر در ایران می‌توان یک سانتافه مدل ۲۰۱۷ در بغداد و سایر شهرها خرید.

ورود چین

در این میان، چینی‌ها نیز توانستند نفوذ صنعت خودروی خود را در بین‌النهرین افزایش دهند و به‌سرعت جای خودروهای ایرانی را بگیرند. یکی از فعالان بازار خودروی عراق در این باره می‌گوید: «با کاهش تقاضا برای خرید پراید، خودروی چینی بیو توانسته است با قیمت پایین و کیفیت بیشتر جایگزین پراید شود؛ به‌ طوری که در خطوط زیارتی عراق، ناوگان چینی کار را به دست گرفته است.»

با این حال بررسی محبوبیت خودروهای ایرانی نشان می‌دهد در گذشته به‌ دلیل مشکلات اقتصادی و کاهش توان خرید مردم در عراق، میزان استقبال از خودروی پراید افزایش چشمگیری داشت. درست برعکس سایر ماشین‌های وطنی مانند پارس، سمند، ال ۹۰ و ۴۰۵ اما دیگر همان محبوبیت پراید هم به تاریخ پیوسته است.

یکی دیگر از فعالان بازار خودروی نجف هم می‌گوید یکی از تفاوت‌های اصلی در میان خودروهای ایرانی و خارجی بحث تامین قطعات است: «با این‌ که هیچکدام از دو خودروساز بزرگ ایرانی به‌ طور رسمی در بازار عراق خدمات پس از فروش و تامین قطعات ارائه نمی‌دهند اما قطعات این خودروها در بازار به‌وفور پیدا می‌شود و یکی دیگر از دلایل استقبال از خودروهای ایرانی همین قطعات ارزان‌قیمت است؛ به‌ طوری که در عراق می‌توان خودروی پراید را به دیوار کوبید و با کمتر از ۵۰۰ هزار دینار  - ۱۰۰ میلیون تومان - دوباره آن را مانند اول درست کرد.»

مشاهدات میدانی از خیابان‌های بغداد، نجف و کربلا حکایت از سهم بالای خودروهای تولیدشده از کره جنوبی و ژاپن دارد؛ به‌ طوری‌ که محصولات کیا و هوندا به‌راحتی خرید و فروش می‌شوند و مردم از کیفیت این خودروها رضایت کامل دارند. همین موضوع باعث شده حتی در صورت امکان صادرات خودروی ایرانی به عراق به‌ دلیل کیفیت پایین این محصولات، استقبال مناسبی از آن نشود.

مبدأ واردات خودرو

اصولا خودروهایی که وارد بازار عراق می‌شوند یا سفارش آمریکا یا امارات هستند. خودروهایی که سفارش آمریکا هستند باید خوردگی یا زدگی داشته باشند تا از آمریکا خارج شوند. این خودروها از کیفیت بهتری نسبت به تولیدات کره‌ای برخوردارند و گران‌تر هم معامله می‌شوند. سایر خودروهایی هم که به عراق صادر می‌شوند از مبدأ امارات صورت می‌گیرد که بیشتر خودروهای ژاپنی و کره‌ای هستند.

با بررسی این شرایط می‌توان نتیجه گرفت حتی حضور خودروهای ایرانی در بازار عراق نیز مانند گذشته نخواهد بود و برای رقابت در این بازار باید علاوه بر افزایش کیفیت نسبت به کاهش قیمت نیز اقدام کند؛ امری که خودروسازان در اجرایی‌کردن آن طی ۴۰ سال گذشته کاملا ناموفق بوده‌اند.»