چرا ثبت جهانی برخی از آثار تاریخی ما به تعویق افتاد؟
پیشنهاد ثبت جهانی برخی از میراث تاریخی و طبیعی کشورمان در سال‌های گذشته به یونسکو داده شده است اما...
باشگاه خبرنگاران جوان: با مروری بر فهرست پیشنهادی ثبت میراث جهانی یونسکو در ایران متوجه می‌شویم که نام آثار تاریخی اقصی نقاط کشور در این فهرست دیده می‌شود. از آثاری که نام آن‌ها در این فهرست ذکر شده است می‌توان به حرم امام رضا (ع)، مجموعه تاریخی قصر شیرین، نقش رجب و نقش رستم، تپه سیلک، محور تاریخی اصفهان، شهر باستانی شوش، مجموعه شهر‌های تاریخی ساسانی اعم از بیشاپور، فیروزآباد و سروستان، طاق بستان، میمند کرمان، کوه خواجه، مجموعه‌های مرتبط با تخت جمشید، بنای تاریخی کنگاور، ساختار تاریخی یزد، شهر تاریخی میبد، بندر سیراف، بازار قیصریه لار، بسطام و خرقان، بافت تاریخی دامغان و نمای فرهنگی و طبیعی رامسر اشاره کرد. از آثار دیگری که نامشان در فهرست پیشنهادی ثبت میراث جهانی یونسکو در ایران دیده می‌شود، اسامی، چون مسجد کبود، چشم‌انداز فرهنگی توس، شهر تاریخی ماسوله، مجموعه تاریخی ایزدخواست، چشم‌انداز فرهنگی الموت، قنات گناباد، زوزن، دره خرم‌آباد، جیرفت، محور تاریخی سلجوقیان و غزنویان خراسان، چشم‌انداز فرهنگی کردستان، پارک ملی گلستان، جنگل کاسپین، جزیره قشم، کویر لوت نواحی نزدیک به شهداد، منطقه حفاظت شده ارسباران،
سبلان، پارک ملی خبر و پناهگاه حیات وحش روچان، غار علی‌صدر، جاده ابریشم، چشم‌انداز طبیعی و فرهگی ایذه، مجموعه تاریخی دوران زندیه شیراز، ساختار تاریخی فرهنگی کرمان و هگمتانه دیده می‌شود. همچنین نام مجموعه پل‌های تاریخی لرستان، پارک ملی توران، دریاچه هامون، منطقه حفاظت‌شده حرا، کوه دماوند و دانشگاه تهران نیز در فهرست پیشنهادی ثبت میراث جهانی یونسکو در ایران موجود است. هر اثر پیشنهادی ثبت میراث جهانی یونسکو باید یکی از ۶ شاخص مطرح شده برای ثبت جهانی اثر در یونسکو را داشته باشد. بر مبنای این شاخص‌ها هر اثری که برای ثبت جهانی پیشنهاد می‌شود باید نمایانگر دست‌آوردی بی‌بدیل از نبوغ هنری بشر باشد و تبادل مهمی از ارزش‌های بشری در یک محدوده زمانی در حیطه فرهنگی جهان از لحاظ پیشرفت در معماری یا فن آوری، هنر‌های یادمانی، برنامه ریزی شهری یا طراحی چشم انداز را نشان دهد. آثار پیشنهادی ثبت میراث جهانی یونسکو باید گواهی بی‌همتا یا دست کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی یا تمدن زنده یا از میان رفته باشند. یکی دیگر از شاخص‌های ثبت جهانی این آثار این است که نمونه‌ای برجسته از نوعی بنا یا مجموعه معماری یا فن‌آوری یا منظره که
نمایانگر مرحله یا مراحلی در سرگذشت انسان باشد. از شاخص‌های لازم دیگربرای ثبت جهانی یک اثر می‌توان به این اشاره کرد که یک اثر پیشنهادی باید نمونه‌ای برجسته از یک سکونت‌گاه بشری یا استفاده از زمین، که معرف یک یا چند فرهنگ است، باشد. آثار پیشنهادی برای ثبت جهانی در یونسکو باید به طور مستقیم یا ملموس مرتبط با رویداد‌ها یا سنت‌های زندگی، افکار و عقاید یا آثار هنری یا ادبی واجد اهمیت والای جهانی باشند. ما در این گزارش مروری بر چیستی برخی از آثار ذکر شده در فهرست پیشنهادی ثبت میراث جهانی یونسکو در ایران، وضعیت فعلی آن‌ها و مشکلات احتمالی موجود بر سر راه ثبت جهانی آن‌ها خواهیم داشت. حرم امام رضا (ع) حرم امام رضا (ع) مجموعه‌ای از مساجد، آرامگاه‌ها، رواق‌ها، صحن‌ها، کتابخانه و موزه‌ها را دربرگرفته است. از مهم‌ترین بنا‌های پیوسته به این مکان مقدس می‌توان به مسجد بالاسر و مسجد جامع گوهرشاد اشاره کرد که مسجد بالاسر کهن‌ترین بخش حرم رضوی است. حرم رضوی که در دوره حکومت سامانیان ساخته شده است در ۱۵ دی ماه سال ۱۳۱۰ به ثبت ملی رسید. این مکان مقدس هم‌اکنون نیز گسترده می‌شود و برخی از کارشناسان دست‌اندرکار
در بسط و گسترش حرم رضوی معتقدند که با رعایت اصول طراحی و معماری می‌توان از تخریب بافت قدیمی و تاریخی شهر مشهد جلوگیری کرد. پیشنهاد ثبت جهانی حرم امام رضا (ع) در سال ۲۰۱۷ به یونسکو داده شد و به نظر می‌رسد برج‌ها و آسمان‌خراش‌هایی که خط آسمان حرم رضوی را شکستند مانع ثبت جهانی این اثر شده‌اند. نقش رجب و نقش رستم نقش رجب جایگاه یکی از آثار ارزشمند حجاری‌های باستانی کشورمان است. این مکان در ۳ کیلومتری شمال تخت جمشید قرار گرفته است. نقش رجب در تاریخ ۲۴ شهریور ماه سال ۱۳۱۰ به ثبت ملی رسیده است و پیشینه این اثر ارزشمند حجاری به دوره حکومت ساسانیان می‌رسد. نقش رستم نیز نام مجموعه‌ای باستانی است که در روستای زنگی‌آباد و در فاصله ۶ کیلومتری تخت جمشید قرار گرفته است. این مجموعه باستانی که یادمان‌هایی از عیلامیان، هخامنشیان و ساسانیان را در خود جای داده، همزمان با ثبت ملی نقش رجب، ثبت ملی شده است. پیشنهاد ثبت جهانی نقش رجب و نقش رستم در سال ۱۹۹۸ به یونسکو داده شد و بعد‌ها در سال ۲۰۰۷ تصمیم گرفتند که این آثار تاریخی به پرونده جهانی تخت جمشید الحاق شوند البته اگرچه خبر تکمیل پرونده تخت جمشید در سال‌های
گذشته از طرف برخی از مسئولان سازمان میراث فرهنگی منتشر شد، اما به نظر می‌رسد این آثار تا چند سال دیگر هم ثبت جهانی نمی‌شوند، زیرا حمید فدایی، سرپرست پایگاه میراث جهانی تخت جمشید در روز‌های اخیر در قالب یک مصاحبه گفته است نمی‌توان زمان دقیقی برای الحاق نقش رجب و نقش رستم به پرونده ثبت جهانی تخت جمشید مشخص کرد. تپه سیلک محوطه باستانی سیلک در منطقه فین کاشان قرار گرفته است. این محوطه باستانی ۷ هزار سال قدمت دارد. تپه سیلک که در گذشته یک شهر بوده است، هم‌اکنون به شکل یک خرابه تاریخی دیده می‌شود و در تاریخ ۲۴ شهریور ماه سال ۱۳۱۰ به ثبت ملی رسیده است. تپه سیلک در حقیقت زیگورات یا نیایشگاه مردمان باستانی بوده و پیشنهاد ثبت نام تپه سیلک در فهرست ثبت جهانی یونسکو در سال‌های ۱۹۹۷ و ۲۰۰۷ مطرح شد. در اینجا باید گفت: با ساخت و ساز در حریم سیلک و برخورد نکردن مسئولان با آن در سه دهه گذشته، دیگر منظر و حریمی برای سیلک باقی نمانده است و تغییر کاربری حریم سیلک به زمین‌های کشاورزی و ساخت و ساز در آن سبب شده که پیگیری‌ها برای ثبت جهانی تپه سیلک متوقف شود. طاق بستان طاق بستان از
سنگ‌نگاره‌ها و سنگ نوشته‌های دوره ساسانی است که در شمال غربی شهر کرمانشاه قرار گرفته است. این سنگ نگاره تاریخی در تاریخ ۱۵ دی ماه سال ۱۳۱۰ ثبت ملی شده است. پیشنهاد ثبت جهانی طاق بستان در سال ۲۰۰۷ به یونسکو داده شد و به گفته پیمان نعمتی، معاون پایگاه جهانی بیستون و طاق بستان، تنها راه نجات طاق بستان ایجاد حریم بو است، زیرا هم‌اکنون فاصله باربکیو‌ها تا حریم طاق بستان شاید به ۲۰ متر هم نرسد. جزیره قشم جزیره قشم که در استان هرمزگان قرار گرفته، بزرگ‌ترین جزیره ایران و خاورمیانه در تنگه هرمز است. پیشنهاد ثبت جهانی ژئوپارک این جزیره گردشگرپذیر در سال ۲۰۰۷ مطرح شد این ژئوپارک در سال ۱۳۸۵ به عنوان نخستین ژئوپارک خاورمیانه به عضویت شبکه جهانی ژئوپارک‌های تحت حمایت یونسکو درآمد و در دی ماه سال ۱۳۹۱ به دلیل ناتوانی مدیران سازمان منطقه آزاد قشم در انجام معیار‌های ثبت جهانی ژئوپارک از فهرست یونسکو خارج شد. این ژئوپارک بعد‌ها در تاریخ ۱۵ اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۶ بار دیگر جهانی شد. غار علی صدر غار علی صدر بزرگ‌ترین غار آبی جهان در استان همدان قرار گرفته است. نام این غار در تاریخ ۱۵ دی ماه
سال ۱۳۸۷ درفهرست میراث طبیعی کشورمان ثبت شد و پیشنهاد ثبت جهانی آن در سال ۲۰۰۷ به یونسکو داده شد، اما به گفته احد آزادی‌خواه یونسکو در سال ۱۳۹۵ هجری شمسی به دلیل دستکاری دهانه غارعلیصدر، سنگفرش کردن کف و کندن قندیل‌ها از ثبت آن به‌عنوان میراث جهانی انصراف داده است.
دیدگاه تان را بنویسید