عمل جراحی ۵۰۰۰ ساله روی جمجمه گاو! +تصاویر

سیناپرس: دانشمندان جمجمه گاوی باستانی را پیدا کرده‌اند که به دلایلی نامعلوم توسط انسان سوراخ شده است. این جمجمه گاو درون سایتی متعلق به دوره نوسنگی پیدا شده که قدمت آن به ۳۴۰۰ تا ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد بازمی‌گردد. این جمجمه سال ۱۹۷۸ میلادی (۱۳۵۷ هجری شمسی) در سایت «Champ-Durand» واقع در فرانسه که قدمت آن به حدود ۵۰۰۰ سال پیش بازمی‌گردد، کشف شد و همان ابتدا، سوراخی بزرگ که پهنای آن به چندین سانتی‌متر می‌رسید، توجه پژوهشگران را جلب کرد. با توجه به بررسی‌های اولیه، دانشمندان تصور می‌کردند که این جمجمه بر اثر ضربه شاخ گاوی دیگر طی یک درگیری سوراخ شده باشد. «فرناندو رامیرز روزی» (Fernando Ramirez Rozzi) و «آلن فرمن» (Alain Froment) از دانشمندان مرکز ملی تحقیقات علمی و موزه انسان‌شناسی فرانسه، اخیرا به بررسی علمی دوباره این جمجمه پرداخته‌اند. نتایج بررسی‌های آن‌ها نشان می‌دهد که سوراخ ایجادشده در این جمجمه، به‌احتمال‌زیاد به دست انسان و با روش جراحی جمجمه از طریق مته‌کاری (trepanning) سوراخ شده است.

روزی توضیح می‌دهد: «پیش‌ازاین گروهی از دانشمندان معتقد بودند که سوراخ ایجادشده در جمجمه این گاو بر اثر ضربه شاخ گاوی دیگر در یک مبارزه به وجود آمده است؛ اما ما در بررسی‌های جدید خود، متوجه شدیم که امکان ندارد این سوراخ توسط گاو دیگری ایجاد شده باشد. به نظر ما این سوراخ حاصل مته‌کاری به‌وسیله انسان است.» سوراخ کردن به روش مته‌کاری از حدود ۱۰ هزار سال پیش از میلاد و در دوره میان‌سنگی شناخته شده بود. البته دانشمندان هنوز بر سر هدف یا اهداف این عمل اتفاق‌نظر ندارند. سوراخ شدن این جمجمه به دست انسان با توجه به شواهد، قطعی است و تصور می‌شود که این سوراخ برای از بین بردن سردرد یا عامل بیماری در سر گاو ایجاد شده باشد؛ اما شواهد زیادی در استفاده از روش عمل جراحی مته‌کاری در حیوانات نداریم. تنها نمونه دیگر، جمجمه گرازی وحشی است که سال ۱۹۴۸ میلادی (۱۳۲۷) کشف شد و به نظر می‌رسید که نشانه‌هایی از سوراخ شدن با مته را داشته باشد؛ اما این جمجمه خارج از سایت باستان‌شناسی کشف شد و به همین دلیل، پژوهشگران نتوانستند قدمت و دوران سوراخ شدن آن را تعیین کنند؛ از همه بدتر این‌که متأسفانه این جمجمه در حال حاضر گم شده است. یکی از دلایلی که نشان می‌دهد این جمجمه گاو با مته‌کاری و در عمل جراحی سوراخ شده، آن است که سوراخ، چهارگوش و زاویه‌دار است که از نشانه‌های روند عمل جراحی به شمار می‌آید. اسکن جمجمه و بازسازی شکل سه‌بعدی آن، سطح صاف اطراف سوراخ را نشان می‌دهد و درستی ایده عمل جراحی را قوت می‌بخشد. نشانه‌های روی جمجمه گاو (a و b. و c) و مقایسه آن‌ها با جمجمه انسان‌هایی که تحت عمل جراحی مته‌کاری قرار گرفته‌اند (d و e) شرح عکس: نشانه‌های روی جمجمه گاو (a و b. و c) و مقایسه آن‌ها با جمجمه انسان‌هایی که تحت عمل جراحی مته‌کاری قرار گرفته‌اند (d و e) دانشمندان البته شواهد و مدارکی مبنی بر التیام و ترمیم این حفره پس از عمل جراحی پیدا نکرده‌اند که می‌تواند حاکی از آن باشد که گاو، نجات پیدا نکرده و خیلی زود پس از عمل جراحی جان خود را از دست داده است، البته این احتمال هم مطرح است که گاو پیش از پایان کار، مرده باشد. باستان‌شناسان، دو فرض اصلی را برای این عمل جراحی مطرح کرده‌اند؛ نخست اینکه این سوراخ و شواهد آن نشان‌دهنده تمرین برای عمل جراحی است و دیگر، آنکه این عملی جراحی برای درمان و کاهش درد گاو انجام گرفته که به شکست انجامیده است. روزی البته احتمال‌های دیگر را منتفی نمی‌داند: «آیا این عمل (سوراخ کردن جمجمه گاو) برای مراسم مذهبی یا تشریفاتی خاص انجام گرفته است؟ ما اطلاعاتی در این مورد، در دست نداریم. آیا مردمان آن روزگار می‌دانستند که این گاو در سرش دچار بیماری است؟ می‌دانیم که انسان می‌توانسته از درد یا مشکلاتش سخن بگوید، اما گاو که نمی‌توانسته حرف بزند! بنابراین این فرضیه که عمل جراحی مذکور می‌توانسته یک تمرین پزشکی باشد، قوت می‌گیرد.» نکته قابل‌توجه دیگر، آن است که این جمجمه در بخش زباله و خارج از بخش مسکونی سایت یافت شده است. در حال حاضر، این جمجمه نخستین و تنها مدرک ما از جراحی روی جمجمه حیوانات است؛ اما این امکان وجود دارد که جمجمه‌های مشابه بیشتری وجود داشته باشند که با کشف آن‌ها بتوان شواهدی از روش جراحی با مته‌کاری به دست آورد. شاید آن زمان بهتر بتوان توضیح داد که چرا اجداد ما این کار را کرده‌اند و چه هدفی را دنبال می‌کرده‌اند. شرح کامل این مطالعات در آخرین شماره مجله آنلاین «Scientific Reports» منتشر شده و قابل‌دسترس است.