مزیت‌ها و مشکلات گردشگری کشور چیست؟

شهر:سالانه 7،5 میلیون گردشگر ایرانی برای سیاحت و زیارت راهی کشورهایی نظیر ترکیه، تایلند و عراق می شوند. بیشتر این گردشگران از خدمات آژانس ها و تورهای داخلی استفاده می نمایند. تورگردان-های داخلی در زمینه ورود گردشگران خارجی به ایران نیز فعال هستند. بر اساس آمارهای منتشره، در سال 1394 حدود 5 میلیون گردشگر خارجی به ایران سفر کرده اند. این در حالی است که در برنامه ریزی های دولتی پیش بینی شده بود که تعداد گردشگران خارجی در ایران بایستی 2 میلیون و پانصد هزار نفر بیشتر از این تعداد باشد.

دائماً گفته می‌شود ایران به لحاظ جاذبه‌های گردشگری، در میان ۱۰ کشور برتر جهان قرار دارد. ایران با داشتن ۷۰۰ کیلومتر مرز آبی در دریای خزر و بیش از دوهزار کیلومتر در سواحل خلیج فارس و دریای عمان، همچنین مالکیت بیش از ۲۰ جزیره در خلیج فارس و قرار گرفتن در بین مدارات ۲۵ تا ۴۰ درجه عرض شمالی دارای طیف وسیعی از چشم‌اندازها و همچنین آب و هواهای متفاوت است. ایران با سابقه تمدنی چند هزار ساله و با داشتن جاذبه‌های تاریخی مانند تخت‌جمشید، پاسارگاد، بی‌ستون، چغازنبیل، ارگ بم، تخت‌سلیمان، نقش‌جهان و گنبد سلطانیه که توسط کنوانسیون میراث جهانی به ثبت رسیده است و نیز اماکن مذهبی از جمله کشورهایی است که پتانسیل بسیار مناسبی برای جذب گردشگران خارجی دارد. با این حال، چشم‌انداز آینده گردشگری ایران بدون ایجاد زیرساخت‌های مناسب و برنامه بلندمدت امکان‌پذیر نخواهد بود. علا‌وه بر این آنچه ضعف مهم ایران را در حوزه جذب گردشگران خارجی رقم زده است، معرفی درست و اصولی توانمندی های کشور به گردشگران است که از آن به نام تبلیغات مدرن یاد می‌شود. طبق برنامه چشم‌انداز ۲۰ساله کشور در پایان برنامه چهارم توسعه، حداقل باید پاسپورت چهار میلیون گردشگر خارجی مهر ورود به ایران خورده باشد. این در حالی است که آمارهای ورودی مربوط به سال های برنامه چهارم توسعه، تنها ورود حدود یک و نیم میلیون گردشگر را ثبت کرده است. ‌

بر اساس گزارش رقابت پذیری و گردشگری مجمع جهانی اقتصاد در سال 2015، ایران در میان 141 کشور رتبه 97 را به خود اختصاص داده است. در میان ارکان ایران، بهترین عملکرد متعلق به رکن رقابت پذیری قیمتی با رتبه یک و ضعیف ترین عملکرد در ارکان به رکن اولویت دهی به سفر و گردشگری (رتبه 130) و سپس رکن محیط کسب و کار و رکن زیرساخت خدمات گردشگری هر با رتبه 119 تعلق دارد. در میان گویه ها، شیوه ایدز (رتبه یک) مالیات بر بلیت و هزینه های فرودگاهی (رتبه 3) را می توان به عنوان مهم ترین نقط قوت دانست. از سوی دیگر گویه های تخت های بیمارستانی و میزان مشارکت کارکنان زن هر دو با رتبه 140، اولویت صنعت گردشگری برای دولت رتبه 135 و میزان آموزش کارکنان رتبه 134 جز ضعیف ترین گویه های ایران به شمار می روند.

در میان رقبای خاورمیانه و شمال آفریقا، امارات متحده عربی، قطر و بحرین به ترتیب سه رتبه برتر در میان 16 کشور منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا هستند. کشور ایران در منطقه رتبه 12 را به خود اختصاص داده است. این در حالی است که رتبه نخست منطقه امارات است که در مقیاس جهانی در جایگاه 24 قرار گرفته است.

وضعیت نابسامان ناوگان هوایی، زمینی و ریلی در ایران شاید در رأس مواردی باشد که کار را برای جابجایی گردشگران سخت و گاهاً ناممکن می کند. یک نمونه آن نبود خودروی مناسب گردشگران خارجی است. سالهاست که تورگردان های داخلی می گویند گردشگران خارجی از شرایط اتوبوس های جاده ای موجود در کشور ناراضی هستند. جامعه تورگردان های داخلی از دولت خواسته با معافیت مالیاتی برای ورود 2 هزار دستگاه خودروی مورد نیاز گردشگران خارجی موافقت کند. اما وزارت صنعت، معدن و تجارت با این درخواست موافقت نکرده و اعلام نموده که خط تولید برای ساخت چنین خودروهایی راه اندازی می کند، وعده ای که به باور تورگردان های داخلی هرگز محقق نخواهد شد. کمبود امکانات رفاهی نظیر هتل و مراکز خدماتی از دیگر مشکلات بخش گردشگری در ایران است.

البته دولت یازدهم می گوید در مسیر رفع این محدودیت ها حرکت می کند. به گفته مقامات دولتی در سه سال گذشته 35 هتل چهار و پنج ستاره ساخته شده است. بی رغبتی گردشگران خارجی برای سفر به ایران ناشی از برخی رویه ها و مقررات محدودکننده نیز هست. با همه این مشکلات کوچک و بزرگ مقامات دولت پیش بینی کرده اند کشور در سال های آینده دست کم 20 میلیارد دلار درآمد ارزی از صنعت گردشگری کسب کنند؛ هدفی که قاعدتاً برای کشوری مانند ایران با جذابیت های فراوان گردشگری نباید دور از دسترس باشد. یک بررسی نشان می دهد که سهم ایران از درآمدهای صنعت گردشگری سالانه حدود 5 تا 6 میلیارد دلار است، آن هم در حالی که سهم ترکیه، کشور همسایه ایران، حدود 30 میلیارد دلار برآورد شده است.

امروزه نقش مهم و اساسي در اقتصاد از بخش كشاورزي و صنعت به بخش خدمات تغيير جهت داده است. در واقع بر خلاف گذشته، بخش‌هاي صنعت و كشاورزي نقش كمتري در توسعه اقتصادي و ايجاد اشتغال دارند. بخش خدمات در دوران اقتصاد قبل از صنعتي شدن جايگاهي نداشت و نگرش به اين بخش، يك نگرش سطحي بود، بسياري اين بخش را غير مولد مي‌دانستند. اما در عصر حاضر، بالاترين ارزش افزوده و سهم اشتغال متعلق به اين بخش است. چرا كه روند رو به رشد زيربخش‌هاي جديد و گسترش زيربخش‌هاي موجود در بخش خدمات، همراه با افزايش درآمد سرانه، رشد شهرنشيني و نياز بخش‌هاي ديگر مانند صنعت به اين بخش، نگرش جديدي به بخش خدمات ارائه نموده است. يكي از مهم ترين اين زيربخش‌ها بخش هتل، رستوران و گردشگري است.

در واقع گسترش صنعت گردشگري در يك كشور از نقطه نظر اقتصادي داراي آثار و مزاياي بسياري است كه از جمله مهم ترين مزاياي آن گسترش زمينه اشتغال است به گونه‌اي كه هم كارگران ساده بدون مهارت و هم صاحبان مهارت‌هاي گوناگون مي‌توانند در اين رشته شاغل شوند. از طرف دیگر سرعت ایجاد اشتغال در بخش گردشگری 2،5 برابر بخش های دیگر اقتصاد است به این معنا که ایجاد اشتغال در این بخش به نسبت نیازمند سرمایه گذاری کمتری است.