حرکت رو به عقب در کیش و قشم/ چرا مناطق آزاد از اهداف اصلی خود دور شده‌اند؟ /جایی که محیط‌زیست فدای اقتصاد می‌شود

مناطق آزاد قشم و کیش در سایه قانون برنامه اول توسعه با هدف ارز آوری و تولید و صادرات کالا، تعیین شده بودند. متاسفانه این روزها ساخت و سازهای بی رویه در این مناطق، بدون بررسی نیاز و ظرفیت قشم و کیش به محیط زیست آسیب می‌رسانند. حساسیت این مسئله با نبود نظارت و دریافت مجوز برای این ساخت و سازها، پررنگ‌تر می‌شود. مناطق آزاد کیش و قشم از اهداف تاسیس شان دور شده اند 21 سال پیش مناطق آزاد به ویژه قشم و کیش با هدف صادرات کالا به خارج از کشور تاسیس شد. اما متاسفانه در طی این مدت مناطق آزاد از مسیر توسعه خارج شده و خلاف هدف تاسیس شان حرکت می کنند. قرار بود روزی این مناطق در جهت صادرات کالا از کشور و ارز آوری پیش بروند اما در عمل این هدف، هرگز محقق نشد و مناطق آزاد به جایی برای فروش کالاهای بنجل خارجی و واردات به داخل کشور تبدیل شد. این مسئله تا جایی پیش رفت که فروش کالاهای چینی عادی شده و بازارچه هایی برای سودرسانی به چینی ها راه اندازی شد. از سوی دیگر مردم کشور که برای مسافرت کیش و قشم را انتخاب می کنند، پول های خود را صرف خرید این کالاها کرده و باعث سود رسانی به تولیدکنندگان خارجی به خصوص چینی ها می شوند. و این داستان هر سال تکرار می‌شود. حرکت رو به عقب مناطق آزاد کیش و قشم متاسفانه از همان شروع حیات مناطق آزاد، فروش زمین، عوارض گمرکی کالاهای وارداتی و صدور مجوز برای ساخت و ساز بی اساس ادامه داشته و تا امروز هیچ برنامه‌ای برای صادرات کالا در نظر نگرفته‌اند. از سوی دیگر مزایایی چون معافیت مالیاتی 10 الی 15 ساله، موجب تنبلی افراد شده و به همین سبب تلاشی برای پردازش کالا و صادرات در مناطق آزاد، صورت نگرفته است. امروز باید مسئولانی که نظارتی بر روند اجرایی این مناطق نداشته‌اند پاسخگوی این مسئله باشند که چرا مناطق آزاد کیش و قشم جز دسته توسعه نیافته قرار گرفته‌ اند؟ آن طور که از تعریف توسعه مشخص است حرکت از نقطه سکون به نقطه دیگر تعریف می‌شود اما متاسفانه باید گفت این بخش از مناطق کشور نه تنها پیشرفتی نداشته بلکه حرکت رو به عقب نیز در کارنامه خود ثبت کرده‌اند. البته شاید در این میان افرادی تاسیس جاده، فرودگاه و ساخت پاساژ و هتل را توسعه بنامند. اما باید گفت که این هزینه‌ها را مردم پرداخت کرده‌اند و از سوی دیگر این طرح‌ها که رنگ صنعتی شدن را به این جزایر آمیخته است موجب شده تا چهره طبیعی آن از بین برود. کیش؛ راهکاری برای جلوگیری از مسافرت ایرانیان به خارج از کشور؟! برخی از افراد معتقدند که کیش می‌تواند به عنوان راهکاری برای کاهش مسافرت ایرانیان به خارج از کشور باشد. اما چه تفاوتی است بین این موضوع که مردم در خارج از کشور پول‌های خود را خرج کنند یا اینکه کالاهای خارجی را در داخل کشور خودمان بخرند؟ متاسفانه با سیاست‌های غلط تعیین شده راه برای خارج شدن ارز از کشورمان تسهیل شده و آسیب خرید کالاهای وارداتی به مراتب سنگین‌تر از مسافرت ایرانیان به خارج از کشور است. محیط زیست مناطق آزاد با ساخت بی رویه، رو به نابودی است از سوی دیگر اما جزیره کیش با معضل انباشته شدن زباله‌ها مواجه است و مشخص نیست که این زباله‌ها چگونه معدوم خواهند شد. تا جایی که هنوز هیچ طرحی برای تبدیل یا بازیافت آن تعریف نشده است. همچنین با ساخت و سازهای بی رویه و از بین بردن ساحل دریا، بسیاری از آبزیان و مرجان ها از بین بروند. این در حالی است که طبق قانون برنامه پنجم توسعه، مناطق آزاد در ارائه مجوزهای زیست محیطی مستقل عمل می‌کنند و متاسفانه بر اساس ماده 112 برنامه پنجم، قوانین جداگانه‌ای برای مناطق آزاد در نظر گرفته شده که مجوز ساخت و سازهای این مناطق از طریق دستگاه‌های اجرایی حاضر در منطقه پیگیری می‌شود. مجید وفادار مدیر کل اداره حفاظت محیط زیست هرمزگان در این رابطه به ایرنا گفته: «از آن جایی که توسعه مناطق آزاد در حوالی دریا اتفاق می‌افتد باید در ساخت و توسعه هر پروژه‌ای بحث مطالعاتی و ارزیابی‌های زیست محیطی آن انجام شود که متولی رسیدگی به این امور نظارتی سازمان محیط زیست است ولی آنچه در ساخت و سازهای مناطق آزاد مشهود است نبود دستگاه نظارتی محیط زیست است.» وفادار افزوده: مناطق آزاد چون کیش و قشم هر چند بر اساس قانون برنامه پنجم در هر عملیاتی آزاد بوده و مدیر عامل منطقه جواب‌گو است ولی از آن جایی که توسعه این مناطق در حوالی دریا اتفاق می‌افتد باید برای جلوگیری از هر گونه تخریب زیست محیطی و بروز مشکل، سازمان محیط زیست ورود پیدا کند و مسئولان باید در قوانین مناطق آزاد حضور محیط زیست را استثنا قرار دهند و در برنامه ششم توسعه این امر محقق شود. سوالی که در این میان مطرح می شود آن است که با گذشت 21 سال از حیات این مناطق آزاد و بی توجهی مسئولان، می توان امیدی به نظارت دقیق و نجات این جزایر داشت؟ آیا این مناطق به هدف اصلی تاسیس خود روی می آورند؟ یا همچنان به رویه قبلی خود در آزادی کامل ادامه خواهند داد؟