یک پنجم دهه‌شصتی‌ها هنوز مجردند

حوزه دستیار رییس جمهور در پیگیری حقوق و آزادی‌های اجتماعی و مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی نشستی با عنوان «بررسی تجربه زیسته دختران دهه ۶۰ با نگاهی بر قوانین مصوب مرتبط» را با حضور کارشناسان حوزه جمعیت و خانواده در نهاد ریاست جمهوری برگزار کردند تا به واکاوی مشکلات دختران مجرد متولد دهه ۶۰ بپردازد.

سکینه سادات پاد دستیار رییس جمهور در پیگیری حقوق و آزادی‌های اجتماعی در این نشست از اینکه برخی از قوانین برای دختران دهه ۶۰ نسبتی با عدالت ندارد، انتقاد کرده بود.

محمدرضا زهرایی عضو کارگروه مسائل اجتماعی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی، احمد غیاث وند، جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی، احمد دراهکی عضو هیات علمی و مدیرگروه جمعیت شناسی دانشگاه علامه طباطبایی، رقیه سادات مومن، دکتری مطالعات زنان و هیات علمی دانشگاه امام صادق (ع)، حجت الاسلام مهدی عباسی، هیات علمی پژوهشگاه قرآن و حدیث و رئیس میز تحکیم خانواده و تبلیغات حوزه علمیه قم، الهه خدادادی، دکتری مطالعات زنان و پژوهشگر حوزه خانواده، خدیجه زارعی، دانش پژوه فلسفه تعلیم و تربیت از کارشناسان حاضر در این نشست بودند.

بخش چهارم این نشست به اظهارات احمد دراهکی عضو هیات علمی و مدیرگروه جمعیت شناسی دانشگاه علامه طباطبایی اختصاص دارد که معتقد است الگوی همسرگزینی در ایران دستخوش تغییر شده است:

احمد دراهکی عضو هیات علمی و مدیرگروه جمعیت شناسی دانشگاه علامه طباطبایی در این نشست گفت: در موضوع تجرد دختران، بحث عمومیت ازدواج برای جوانان مجرد مطرح می‌شود و اینکه چه مسایلی باعث شده ازدواج از عمومیت بیفتد.

وی با بیان اینکه وقتی از واژه ازدواج استفاده می‌شود، واژه دیگری به نام بازار ازدواج به ذهن می‌رسد، اظهار داشت: بازار ازدواج مشخصه معلول است و اینکه بازار جایی است که عرضه و تقاضا شکل می‌گیرد. ازدواج هم بازاری است که در آن عرضه و تقاضا است. عرضه در جامعه ما اینطور است که زن عرضه می‌کند و مرد تقاضا می‌کند؛ یعنی تا تقاضای مرد وجود نداشته باشد، زن نمی‌تواند اقدامی کند.

این استاد جمعیت شناسی با طرح این موضوع که باید بررسی شود چه تغییراتی در بازار ازدواج رخ داده که در آینده می‌تواند از نظر جمعیتی و حمایت‌های اجتماعی برای جامعه مسئله ساز شود، گفت: در علم جمعیت‌شناسی دنیا ۳۰ سالگی به عنوان یک برش شناخته شده است؛ سی سالگی برشی به لحاظ جمعیتی است که به محض عبور از سی سالگی، بخصوص دختران، شانس ازدواج آن‌ها یا احتمال ازدواج آن‌ها به شدت کاهش پیدا می‌کند.

دراهکی توضیح داد: احتمال اینکه یک دختر در سن ۳۰ تا ۳۴ سالگی ازدواج کند، نصف احتمال ازدواج دختر در سن ۲۵ تا ۳۰ سالگی است یا احتمال اینکه دختری در سن ۳۵ تا ۴۰ سالگی ازدواج کند، یک پنجم دختری است که در سن ۲۵ تا ۳۰ سالگی است.

در دهه ۵۰ خورشیدی۸۰ درصد دختران ایرانی تا سن ۲۵ سالگی ازدواج کرده بودند

مدیر گروه جمعیت شناسی دانشگاه علامه طباطبایی با طرح این پرسش که چه اتفاقی افتاده که الگوی همسرگزینی در ایران تغییر پیدا کرده است، اظهار داشت: ما باید دنبال علل باشیم؛ داده‌های آماری نشان می‌دهند در دهه ۵۰ خورشیدی۸۰ درصد دختران ایرانی تا سن ۲۵ سالگی ازدواج کرده بودند در حالی که در سال ۱۳۹۵ یعنی آخرین سرشماری رسمی یک میلیون و ۴۳۰ هزار نفر از دختران ایرانی تا سن ۲۵ سالگی ازدواج نکرده بودند.

مردان تمایلی به ازدواج با همسن خود ندارند

مدیرگروه جمعیت شناسی دانشگاه علامه طباطبایی در بیان دلایلی که ازدواج دختران را به تاخیر می‌اندازد اظهار داشت: امروز آن تقاضایی که از سوی مردان باید صورت پذیرد، کاهش یافته است. مردان، نه در ایران که در دنیا، با دخترانی ازدواج می‌کنند که از آن‌ها جوان‌تر هستند؛ با دخترانی ازدواج می‌کنند که چهار تا پنج سال از مردان کوچکتر هستند.

دراهکی با بیان اینکه مردان تمایلی به ازدواج با همسن خود ندارند، افزود: مردی که سن او افزایش یافته با دختری ازدواج نمی‌کند که در گروه سنی ۳۰ سالگی به بالاست و به همین دلیل عبور از مرز ۳۰ سالگی شانس ازدواج را برای دختران کاهش می‌دهد.

این استاد جمعیت شناسی یادآور شد: نکته‌ای که اینجا اهمیت دارد، این است که در گذشته به لحاظ جمعیتی مرگ مادران بالا بود و در کنار آن زنان بیوه نیز در جامعه وجود داشتند؛ هرچند آمار طلاق پایین بود، ولی زنان بیوه تمایلی به ازدواج مجدد نداشتند و اگر بچه داشت و بیوه می‌شد با همین شرایط می‌ماند و فرزند خود را بزرگ می‌کرد.

وی افزود: در گذشته مردانی که بیوه می‌ماندند، با دخترانی ازدواج می‌کردند که در گروه سنی سی سال به بالا بودند.

تغییر در الگوی سنی ازدواج مردان ریسک ازدواج یا مخاطره ازدواج را برای زنان پایین می‌آورد

وی با یادآوری اینکه همانقدر که طلاق افزایش پیدا کرده ازدواج مجدد هم افزایش پیدا کرده است، افزود: البته باید گفت یک مسئله فرهنگی نیز در جامعه رخ داده و آن ازدواج با زنانی است که طلاق گرفتند؛ یعنی ازدواج مجدد هم افزایش یافته است که موجب می‌شود عمومیت ازدواج کاهش یابد.

دراهکی ادامه داد: مواردی از این دست باعث می‌شود شانس ازدواج برای دخترانی که از مرز ۳۰ سالگی عبور کرده اند، پایین بیاید و این شانس در گروه‌های دیگر افزایش یابد.

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی اظهار داشت: یکی از جمعیت‌شناسان بیان می‌کند تغییر در الگوی سنی ازدواج مردان ریسک ازدواج یا مخاطره ازدواج را برای زنان پایین می‌آورد.

روابط پیش از ازدواج سبب تقدس زدایی از امر ازدواج شده است

مدیرگروه جمعیت شناسی دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه به تحولات فرهنگی در جامعه طی دهه‌های اخیر اشاره کرد و گفت: مطالعات نشان می‌دهد روابط دختر و پسر قبل از ازدواج بخصوص روابط پیشرفته دو سال میانگین سن ازدواج را افزایش داده است.

دراهکی تاکید کرد: روابطی که در بین دختر و پسر در حال شکل گیری است، سبب تقدس زدایی از ازدواج در جامعه می‌شود در حالی که معتقدم برخی مفاهیم باید مقدس باشد همانطور که ازدواج یا مادری مقدس بوده است.

این استاد جمعیت شناسی با بیان اینکه فرهنگ جدید، چنین مفاهیمی را از حالت عرف و مقدس بیرون می‌آورد، اظهار داشت: اگر از نسل جوان بپرسید، می‌گویند چرا باید ازدواج مقدس باشد؟ چه کسی گفته مادری مقدس است؟ این باعث می‌شود این روابط خارج از ازدواج تمایل مردان را به ازدواج کاهش می‌دهد.

نخستین تاثیری که افزایش سن ازدواج بخصوص برای دختران در آینده دارد، افزایش تجرد است که شانس ازدواج دختران ۳۰ سال به بالا را افزایش می‌دهد

وی با بیان اینکه شاید دخترانی که وارد این روابط می‌شوند تمایل به ازدواج داشته باشند، گفت: دختر و پسری با هم روابط دوستی می‌گیرند که همسن هستند، اما در زمان ازدواج مرد‌ها با دخترانی ازدواج می‌کنند که از نظر سنی کوچکتر هستند و در اینجا سن ازدواج دختر افزایش می‌یابد و مرز ۳۰ سالگی را رد می‌کند.

استاد دانشگاه علامه طباطبایی تاکید کرد: نکته اصلی در سیاست‌ها این است که به برش سی سالگی برای دختران توجه کنیم و اینکه چه چیزی باعث می‌شود که سن ازدواج برای دختران افزایش می‌یابد.

دراهکی افزود: نخستین تاثیری که افزایش سن ازدواج بخصوص برای دختران در آینده دارد، افزایش تجرد است که شانس ازدواج دختران ۳۰ سال به بالا را افزایش می‌دهد.

وی توضیح داد: وقتی الگو‌های همسرگزینی را بر اساس شانس ازدواج بررسی می‌کنیم، احتمال اینکه در سال ۱۴۳۰ خورشیدی یک پنجم دختران دهه ۶۰ که به سن ۵۰ سال می‌رسند مجرد باشند، زیاد است. یعنی احتمال اینکه بیش از ۲۰ درصد این‌ها مجرد بمانند وجود دارد.

این استاد جمعیت شناسی تاکید کرد: ما نباید مردان و زنان را در بازار ازدواج از هم جدا ببینیم. این‌ها دو چیز به هم پیوسته هستند. ازدواج مثل بازار است و باید مشخصه‌های آن را بدانیم تا بتوانیم سیاست گذاری درستی داشته باشیم.