فکر به خودکشی ۳۰ درصد دستیاران پزشکی

از قدیم الایام اگر از فردی می پرسیدی در آینده می‌خواهی چه کاره شوی؟ بیشترین پاسخ این بود که می‌خواهم پزشک شوم. این آرزویی بود که بسیاری از دختران و پسران ایران نیز از سال‌های کودکی در سر می‌پرورانند. آرزوی پوشیدن روپوش سفید و عزت و احترامی که پزشک در این جایگاه شغلی دارد و البته درآمد خوبی که به خصوص بعد از عبور از آزمون سخت دستیاری برای پزشک متخصص به ارمغان می‌آورد خواهان زیاد داشت. درآمدی که ارزش سال‌ها صبر و درس خواندن و حتی تقلب و سوال خریدن را دارد.

اگرچه رسیدن به این مرحله در سن بالا شاید کمی دیر به نظر برسد اما درآمد پزشک تخصصی آن قدر بود که سال‌ها نان پدر خوردن و متخصص شدن در دهه چهارم زندگی آن را توجیه کند. اما حالا چه شده که نه تنها پزشکان عمومی از وضعیت شغلی و درآمدی خود راضی نیستند، بلکه صندلی برخی رشته‌های تخصصی نیز خالی می‌ماند و کار به جایی رسیده که دستیاران تخصصی پزشکی که از نخبه‌ترین افراد جامعه هستند، دست به خودکشی می‌زنند.

دوره دستیاری یا رزیدنتی دوره‌ای است که بعد از اتمام دوره پزشکی عمومی و دریافت مدرک دکترای حرفه‌ای پزشکی آغاز می‌شود و بین ۴ تا ۶ سال طول می‌کشد. دستیاران تخصصی در نظام آموزش پزشکی ایران فقط دانشجو نیستند بلکه به نوعی بیمارستان‌های دولتی وزارت بهداشت روی پاشنه آنان می‌چرخد. جایی که «اتند» یا پزشکان متخصص که مسئولیت سلامت بیماران را در بیمارستان‌های دولتی به عهده دارند، بیشتر حضور ندارند و رسیدگی به بیماران را به دانشجویان خود یعنی همن رزیدنت‌ها می‌سپارند.

دانشجویانی که باید در شیفت‌های متعدد و طولانی صبح و شب و با حقوق کم دانشجویی در بیمارستان کار کنند و حق طبابت در بیرون بیمارستان دولتی را هم ندارند.

دستیاران پزشکی در یکی از رشته‌های ۲۷ گانه تخصصی شامل تخصص‌های کودکان، پاتولوژی، ارولوژی، ارتوپدی، زنان و زایمان، مغز و اعصاب، داخلی، بیماری‌های عفونی،‌ قلب و عروق، پوست، بیهوشی،‌ جراحی عمومی، جراحی مغز و اعصاب، چشم پزشکی، آنکولوژی، رادیولوژی، روانپزشکی، گوش،حلق و بینی، پزشکی هسته‌ای، طب کار، طب فیزیکی و توانبخشی، طب اورژانس، پزشکی ورزشی،‌ جراحی قلب و عروق، جراحی قفسه صدری، پزشکی قانونی و پزشکی اجتماعی تحصیل می‌کنند تا آینده سلامت کشور را به دست بگیرند.

اما واقعیت‌های جامعه نشان می‌دهد گروهی که باید سکان آینده نظام سلامت ایران را به دست گیرند، خود دچار مشکلات متعدد از جمله نا امیدی و افسردگی هستند. آینده روشنی را پیش روی خود نمی‌بینند و این ناراحتی را به اشکال مختلف مانند مهاجرت، تغییر شغل، بی انگیزگی در خدمت و در نهایت اقدام خودکشی بروز می‌دهند.

 ۳۰ درصد دستیاران پزشکی به خودکشی فکر می‌کنند

«دکتر وحید شریعت» رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران در این مورد گفت: مشاهدات میدانی نشان می‌دهد میزان خودکشی به طور کلی در کل جمعیت کشور افزایش پیدا کرده اما به طور خاص در بین دستیاران پزشکی این افزایش بسیار بیشتر از جمعیت عمومی است. این موضوع را آمارهای خودکشی دستیاران پزشکی که رسانه‌ای شده و مطالعاتی که در بین خود دستیاران پزشکی در مورد فکر خودکشی انجام شده ثابت می‌کند و قابل انکار نیست.

وی افزود: نتایج تحقیقی که خانم دکتر فهمیه سعید استادیار گروه روانپزشکی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی در سال ۱۴۰۱ بر روی تعدادی از رزیدنتها انجام داد، نشان داد حدود ۳۰ درصد دستیاران پزشکی به خودکشی فکر کرده‌اند. این آمار حتی اگر قابل تعمیم نباشد به هر حال تخمینی از وضعیت موجود را نشان می‌دهد.

دکتر شریعت ادامه داد: مهمتر از نتایج این تحقیق تعداد دستیاران پزشکی هستند که خودکشی موفق داشته‌اند. آماری که سازمان نظام پزشکی اعلام کرده نشان می‌دهد در یکسال گذشته ۱۶ دستیار تخصصی خودکشی کرده‌اند البته وزارت بهداشت حتما آمار دقیق‌تر و بیشتری دارد اما متاسفانه این آمار را محرمانه می‌دانند و اعلام نمی‌کنند. اشکال مهمی که در کشور وجود دارد این است که هر زمان مشکلی پیش می‌آید قبل از هر کاری آمارها را محرمانه می‌کنند یا سریع تکذیب می‌کنند.

رئیس انجمن علمی روانپزشکان افزود: شاخص آمار خودکشی بر مبنای تعداد در صدهزار نفر در سال است. اگر آمار ۱۶ خودکشی موفق رزیدنت‌ها را در یکسال اخیر مبنا قرار دهیم. با توجه به جمعیت حدود ۱۵ هزار نفری رزیدنت‌های کشور آمار خودکشی رزیدنت‌ها در ایران حدود ۱۰۰ در صدهزار نفر می‌شود. این آمار در جمعیت عمومی بر اساس آمار رسمی پزشکی قانونی ۶.۵ در صد هزار نفر است البته تخمین‌های غیر رسمی این میزان را حدود ۱۰ در صدهزار نفر نشان می‌دهد.

بر این اساس می‌توان برآورد کرد که میزان خودکشی موفق در بین رزیدنت‌ها و دستیاران تخصصی پزشکی حدود ۱۰ برابر جمعیت عمومی است که بسیار بالا و نگران کننده است.

رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران گفت: افزایش خودکشی در بین رزیدنت‌ها عوامل مختلفی دارد اما به نظر من مهمترین مساله ناامیدی است. واقعیت‌های جامعه نشان می‌دهد یک فضای ناامیدی به چشم می‌خورد. این موضوع در بین پزشکان جوان هم وجود دارد. بسیاری از پزشکان بعد از سالها تحصیل و سختی‌های زیاد، آینده روشنی را پیش روی خود نمی‌بینند.

علاوه بر مشکلات اقتصادی و اجتماعی، جامعه پزشکی با هجمه‌ها و تصمیمات عجیب و غریب و غیر کارشناسی از سوی نهادهای سیاست‌گذار از جمله شورای عالی انقلاب فرهنگی مواجه می‌شوند. تصمیماتی مانند افزایش غیرکارشناسی و دو برابری ظرفیت پذیرش رشته‌های پزشکی یا پذیرش دانشجوی تخصصی پزشکی از مقطع دیپلم که با وجود مشکلات شغلی پزشکان باعث ناامیدی بیشتر آنها می‌شود.

دکتر شریعت ادامه داد: این تصمیمات نشان دهنده بی‌تدبیری است و در عین حال برخی از مسئولان درک درستی از مشکلات پزشکان ندارند. این تصمیمات همزمان با سختی‌های شغلی رزیدنت‌ها و حقوق و درآمد بسیار پایین آنها، باعث می‌شود که آینده روشنی پیش رو نداشته باشند و به سمت ناامیدی و خودکشی سوق داده شوند.

وی گفت: در این شرایط تصور کنید یک دستیار پزشکی درگیر یکسری مشکلات شخصی،‌ اقتصادی، عاطفی و افسردگی هم قرار بگیرد، در این صورت احتمال اینکه به خودکشی فکر کند و دست به خودکشی بزند بیشتر می‌شود.

در مقابل این واقعیت نگران کننده، مشکل دیگر این است که در وزارت بهداشت و نهادهای مسئول با جو انکار و تکذیب مواجه هستیم. در جلسات و کمیته‌هایی که برای بررسی این موضوع تشکیل شده، شاهد این هستیم که مسئولان وزارت بهداشت این مساله را انکار می‌کنند و آن را زاییده فضای مجازی می‌دانند و به جای ارائه راهکار به فضای مجازی حمله می‌کنند.

وی افزود: بعد از این همه سر و صدا در رسانه‌ها درباره خودکشی رزیدنت‌ها بالاخره یک جلسه کارشناسی گذاشتند و از انجمن علمی روانپزشکان هم دعوت کردند اما در این جلسه از بین مسئولان ارشد وزارت بهداشت فقط معاون آموزشی شرکت کرد و از معاونت‌های درمان، بهداشت و دانشجویی حتی در حد مدیر کل هم کسی شرکت نکرد که نشان می‌دهد اصلا این موضوع برای آنها اهمیتی ندارد. مسئولان وزارت بهداشت حتی حاضر نیستند از واژه «خودکشی» استفاده کنند یا در این زمینه صحبت کنند. به جای خودکشی می‌گویند رفتارهای خود آسیب رسان.