تهران ۱۱ هزار ساختمان پرخطر دارد

روزی که از میان 129 ساختمان «بسیار پرخطر»  و 11 هزار ساختمان «پرخطر» بنرهای زرد اخطار آتش‌نشانی را روی دیوار بعضی ساختمان‌ها چسباندند، محمد کنار برج بهاران ایستاده بود و می‌دید که مردم با تعجب روی نوشته را می‌خوانند و به نشانه ترس عقب می‌روند. همان یکی، دو روزی که بنر آنجا بود، رفت و آمد از محدوده پاساژ کم شده بود ولی پس از خوابیدن سر و صدای متروپل دوباره همه‌چیز عادی شد، هیچ‌وقت هم معلوم نشد چه کسی بنر را برداشت: «شهرداری دوباره بنر را نصب کرد ولی چند روز که گذشت دوباره برداشته شد.»

برج 13 طبقه صادقیه در مکان پرترددی واقع شده و واحدهای آن، اداری و تجاری است؛ مشاور املاک و نمایندگی بیمه، باشگاه بدنسازی، کافه و دفاتر کاری. علیرضا مالک یکی از واحدها البته معتقد است که ساختمان به لحاظ سازه ایمن است: «الان مسائل مرتبط با آتش‌نشانی مثل پله فرار، آسانسور یا سیم‌های برق مشکل دارد و برخی این چند ماه اصلاح شده.» آنچه بیشتر از همه او را مشتاق صحبت می‌کند، گلایه از مسوولانی است که به این دلیل سند صاحبان واحدها را نمی‌دهند. آن‌طور که می‌گوید در گذشته ساختمان مسکونی بوده و بعد به اجبار تجاری شده. حالا هم برای دریافت جواز ساختمان، مالک نیازمند تاییدیه ایمنی آتش‌نشانی است و مالکان این ساختمان به دلیل مسائل مالی نتوانسته‌اند مسائل مرتبط با ایمنی را حل کنند و معتقدند شهرداری باید برای دریافت تسهیلات مرتبط با ایمن‌سازی به آنها کمک کند. «برای تاییدیه آتش‌نشانی رفتیم، گفتند باید تمام واحدها با هم اقدام کنند، سندها را نمی‌دهند چون کل این برج 100 واحدی پایان کار ندارد. پایان کار نمی‌دهند، چون تاییدیه آتش‌نشانی ندارد و برای دریافت تاییدیه و رفع نواقص تمام واحدها باید هزینه بدهند ولی بعضی توان پرداخت سهم خود را ندارند.» در پاگرد هر طبقه، کپسول‌های آتش‌نشانی نصب شده و پوشش‌های آتش‌زای راه‌پله‌ها را هم در این مدت سنگ کرده‌اند ولی آن‌طور که علیرضا تخمین می‌زند برای انجام بقیه اقدامات مرتبط حدود 9 میلیارد پول لازم است. در همین مدت آسانسور را تعمیر کرده‌اند، کابل‌های برق را داخل محافظ گذاشته‌اند و سیستم‌های تلفن رفع اشکال شده ولی یکی از مالکان طبقه پایین که تمام کابل‌ها جلوی واحدش است می‌گوید؛ اینجا به قدری گرم می‌شود که هر لحظه احتمال آتش‌سوزی وجود دارد.

«هرازگاهی تذکر می‌دهند اما چون اتفاقی نیفتاده، کسی اهمیتی نمی‌دهد. یک‌ بار نیوجرسی جلوی ساختمان گذاشتند؛ همه از کنار نیوجرسی می‌گذشتند و به داخل پاساژ می‌رفتند. آسانسور هم که درست شده ولی باز پیش می‌آید که آدم‌ها داخل آن گیر کنند.» اسماعیل چند ماه پیش زمان اجاره مغازه شنیده که ساختمان ناایمن است منتها مجبور بوده بالاخره برای کار، جایی را اجاره کند و حالا شبی نیست که به ماندن در زیر آوار فکر نکند. احمد هم یکی از بی‌خیال‌هاست که با دست به ستون‌های ساختمان می‌کوبد و از نظرش توپ تکان‌شان نمی‌دهد. 

مدیریت شهری آن طرف سال بهانه‌ای ندارد 

روایت میدانی «اعتماد» تنها درباره یکی از 129 ساختمان ناایمنی است که لیست آنها یک هفته پس از فرو ریختن سازه متروپل در خرداد ماه، منتشر و بعد هم تصاویری از نصب بنرهای اخطار در مقابل آنها در شبکه‌های مجازی دیده شد. لیست البته رسمی نبود و در عین حال ناصر امانی، عضو شورا به نقل از دادستان کل کشور گفته بود که «با آزادی انتشار اطلاعاتی که وجود دارد منعی برای انتشار لیست ساختمان‌های پرخطر تهران وجود ندارد.» ولی شهرداری زیر بار انتشار لیست نرفت و زاکانی، شهردار تهران اول بهمن به مهر گفت که آن را منتشر نخواهد کرد. در لیست غیررسمی بیشترین تعداد ساختمان‌های بحرانی متعلق به مناطق 12، 18 و 2 بود که به ترتیب دارای 15، 12 و 10 ساختمان پرخطر بودند. مهدی بابایی، رییس کمیته ایمنی شورای شهر تهران حالا به «اعتماد» می‌گوید اگر تا پایان سال اقداماتی برای ایمن‌سازی انجام نشود لیست رسمی را منتشر می‌کنند.

او در جلسه‌ای که هفته گذشته در حضور معاون دادستان با مالکین داشته است به آنها گفته برای انتشار لیست ‌ساختمان‌های بحرانی و پرخطر تحت فشار هستند: «در مورد مشابهی پس از صحبت شهردار منطقه درباره ناایمنی یک ساختمان، مالکین به دفتر من مراجعه کرده و گفتند پس از آن قیمت ملک ما 35درصد پایین آمد. من هم گفتم ایمن‌سازی کنید تا خبر کار کنیم ایمن شده. بنابراین اگر اعلام کردیم و ضرر مالی و معنوی به شما وارد شد خودتان مسوول هستید. مدیریت شهری دیگر نباید آن طرف سال، بهانه‌ای برای اعلام نکردن لیست داشته باشد چون انواع ابلاغ و اخطارها انجام شده است. مردم حق دارند ‌نام ساختمان‌های ناایمن را بدانند و در آن حضور پیدا نکنند.»

شش سال پس از حادثه پلاسکو، تعداد ساختمان‌های ناایمن در دسته‌بندی «بسیار پرخطر» از 129 مورد به 119 رسیده است و به گفته بابایی در این مدت 10 ساختمان از جمله بازار کیمیا، تماشاخانه نپتون، درمانگاه علی‌اصغر و آلومینیوم تاییدیه ایمنی دریافت کردند یا 80درصد ایمن‌سازی آنها انجام شده است و از لیست خارج شده‌اند. «حدود 10درصد از 129 ساختمان بسیار پرخطر و بحرانی متعلق به شهرداری است یا دست‌کم مالک قسمتی از آن است. اولویت ما در این کمیته ملزم کردن شهرداری و دولت برای ایمن‌سازی آن دسته ساختمان‌های‌شان بود که شرایط بحرانی داشتند تا بعد سراغ خصوصی‌ها برویم. برای ساختمان آلومینیوم سختگیری زیادی انجام شد چون شرایطی مشابه پلاسکو داشت و الان پیشرفت بسیار عمده‌ای در ایمن‌سازی ازجمله در زمینه برق و سیم‌کشی غیراستاندارد داشته و در مراحل رسیدن به تاییدیه ایمنی است. دو پارکینگ همت و تجریش با شرایط بحرانی متعلق به شهرداری هستند که مانند بقیه ساختمان‌های پرخطر شهرداری برای‌شان در سال 1402 ردیف بودجه ایمن‌سازی درنظر گرفته شد. یکی از ساختمان‌های دولتی که هزینه ایمن‌سازی بسیار بالایی داشت تخلیه شد. وقتی ساختمان تخلیه شود و مورد استفاده عمومی قرار نگیرد برای ما کافی است و از لیست بحرانی و پرخطر خارج می‌شود.»

زمان‌بندی شورا برای 119 ساختمان دیگر پایان 1402 است ولی اگر تا پایان سال قراردادهای ایمن‌سازی مالکان یا صاحبان سرقفلی با پیمانکاران واجد شرایط به سازمان آتش‌نشانی ارایه نشود اقدام قانونی جدی‌تری علیه آنها انجام خواهد شد چون فرآیند ایمن‌سازی 3 تا 6 ماه زمان می‌برد. 

ایمن‌سازی سالانه 500 ساختمان در دستور کار 

ساختمان‌های ناایمن تهران براساس ضوابط و دستورالعمل‌های سازمان آتش‌نشانی در چهار گروه «بسیار پرخطر» و بحرانی، «پرخطر»، «میان‌خطر» و «کم‌خطر» دسته‌بندی شده‌اند. تا به حال نیز بیش از 33 هزار ساختمان در شهر مورد بررسی قرار گرفته‌اند و بابایی می‌گوید؛ جز 129 موردی که در دسته‌بندی «بسیار پرخطر» قرار داشتند، حدود 11 هزار مورد نیز در دسته‌بندی «پرخطر»ها قرار گرفته‌اند. حساسیت‌ها هم بیشتر درباره دو گروه نخست است. شهرداری‌ها تا پیش از این ضعف قوانین برای برخورد نکردن با ساختمان‌های ناایمن را بهانه می‌کردند.

با وجود اینکه بند 14 ماده 55 قانون شهرداری‌ها از اوسط دهه 40 مدیران شهری را موظف می‌کرد که پس از عدم توجه مالک به تذکرات، نسبت به رفع خطر و ایجاد مزاحمت اقدام کنند؛ مدیریت شهری در چنین مواردی به این بهانه اکتفا می‌کرد که ماموران شهرداری برای اجرای احکام پلمب، ضابط قضایی نیستند ولی به گفته این عضو شورا پس از حادثه پلاسکو، سینا اطهر و به ویژه متروپل، قوه قضاییه از جایگاه مدعی‌العموم وارد ماجرا شده است و شهرداری‌ها امیدوارند با پیگیری بتوانند مالکین ساختمان‌ها را ملزم به ایمن‌سازی کنند. او می‌گوید که ایمن‌سازی دست‌کم 500 ساختمان پرخطر در سال هم دستور کار قرار گرفته است، بنابراین تا پایان این دوره حدود 1500 ساختمان از لیست خارج خواهد شد.