15 دوره جام ملت‌های آسیا در یک نگاه

ایسنا: سال 1956 میلادی (1335 خورشیدی) بود که مسئولان وقت کنفدراسیون فوتبال آسیا تصمیم گرفتند کشورهای صاحب فوتبال در قاره کهن را به چالشی بزرگ دعوت کنند؛ جام ملت‌های آسیا، رهاورد این تصمیم بود که با نظر "عبدالرحمان تانکو"، رئیس وقت AFC و موافقت اعضای کنفدراسیون، نخستین دوره‌اش در همان سال برگزار شد. درست چهار سال بعد از برگزاری نخستین دوره جام ملت‌های آسیا بود که همتایان اروپایی تانکو تصمیم گرفتند رقابت‌های جام ملت‌های اروپا را پایه‌ریزی کنند. در نخستین دوره جام ملت‌های آسیا که در هنگ‌کنگ برگزار شد تنها سه تیم حضور داشتند. دوره دوم هم در سال 1960 در کره‌جنوبی برگزار شد. کره‌جنوبی فاتح هر دو دوره شد و در غیاب قدرت‌های فوتبال آسیا - که در آن زمان هنوز ظهور نکرده بودند - دو قهرمانی را به نام خود ثبت کرد. دوره سوم اما در تاریخ این جام به عنوان کم‌رمق‌ترین و سطح‌پایین‌ترین دوره معروف است. این دوره در سرزمین‌های اشغالی برگزار شد و رژیم صهیونیستی جام را در خانه نگه‌ داشت. تیم ملی ایران در سه دوره نخست جام ملت‌ها غایب بود و قدرت‌نمایی‌اش را از دوره چهارم در تهران آغاز کرد. * نخستین حضور ایران در جام ملت‌های آسیا؛ تولد یک قهرمان تیم ملی فوتبال ایران از سال 1968 برای اولین بار در جام ملت‌ها حضور یافت و از آن زمان تاکنون در همه ادوار این جام حضور داشته است. چهارمین دوره جام ملت‌های آسیا به میزبانی ایران برگزار شد و با قهرمانی تیم ملی به پایان رسید. * وقتی فوتبال برای اولین بار، مردم را به خیابان کشاند همه بازی‌ها در ورزشگاه امجدیه برگزار شد. ایران در این دوره که دوره چهارم جام بود با چهار تیم دیگر رقابت می‌کرد؛ رژیم صهیونیستی، برمه، تایوان و هنگ کنگ. ایران با ترکیبی از جوانان جویای نام و برخی ستارگان قدیمی با مربی‌گری محمود بیاتی به این مسابقات پا گذاشته بود. در بازی نخست در تاریخ ۲۰ اردیبهشت سال ۱۳۴۷ خورشیدی برابر هنگ کنگ، ایران با نتیجه ۲ بر صفر و با گل‌های همایون بهزادی و علی جباری به پیروزی رسید. ۲۰ هزار تماشاگر از این بازی دیدن کردند. سه روز بعد ایران به مصاف تایوان رفت و این تیم را با حساب ۴ بر صفر در حضور ۳۰ هزار تماشاگر شکست داد. گل‌های ایران را همایون بهزادی، حسین کلانی، اکبر افتخاری و حسین فرزامی به ثمر رساندند. ۲۶ اردیبهشت ایران با برمه دیدار کرد و توانست این بازی را هم با نتیجه ۳ بر یک و گل‌های حسین کلانی، اکبر افتخاری و همایون بهزادی در حضور ۳۰ هزار تماشاگر شکست دهد. ایران بازی پایانی را در ۲۹ اردیبهشت و مقابل اسرائیل برگزار کرد. این بازی در حضور ۳۰ هزار تماشاگر برگزار شد و ایران توانست با گل‌های بهزادی و قلیچ‌خانی پیروز و فاتح جام شود. بدین ترتیب ایران در همه بازی‌های خود پیروز شد. پس از این قهرمانی تهران غرق در شادی شد و برای نخستین بار، فوتبال، مردم ایران را به خیابان‌ها کشاند. دوره پنجم و ششم؛ تداوم قهرمانی ایران حدفاصل سال های 1968 تا 1976، یعنی به مدت 12 سال، فوتبال ایران در قاره کهن آقایی کرد. سه قهرمانی پیاپی ایران در جام ملت‌ها رکوردی است که هنوز پابرجاست و هیچ کشوری موفق به انجامش نشده است. ایران پس از قهرمانی در دوره چهارم جام ملت‌ها در تهران، دو بار دیگر به قهرمانی در این جام دست یافت. دوره پنجم در تایلند برگزار شد و ایران توانست با درخشش در بازی پایانی با شکست کره‌جنوبی قهرمان آسیا شود. دوره ششم هم مجددا در تهران و تبریز برگزار شد. ایران در بازی فینال کویت را برد و مقابل دیدگان ده‌ها هزار تماشاگر خودی برای سومین بار متوالی جام آسیا را به چنگ آورد. * ایران، کشور رکوردهای فوتبالی فوتبال ایران، از سال 1976 تا امروز دیگر قهرمان آسیا نشده است اما هنوز هم صاحب رکوردهایی است که باعث می‌شود آن را به عنوان بهترین تیم تاریخ جام بشناسند. 1 - بهترین تیم تمام دوره‌های جام ایران با انجام 48 بازی در 12 حضورش در جام ملت‌ها و کسب 29 برد، 12 مساوی و تحمل تنها هفت شکست، با 92 گل زده و 30 گل خورده و مجموع 99 امتیاز، با اختلاف زیادی نسبت به تیم دوم، بهترین عملکرد را در ادوار پانزده‌گانه جام ملت‌های آسیا داشته است. پس از ایران، تیم‌های کره‌جنوبی، عربستان، کویت، چین و ژاپن به ترتیب دوم تا ششم هستند. 2 - بیشترین حضور ایران و کره‌جنوبی با 12 دوره حضور، بیشترین بازی‌ها را در جام ملت‌ها انجام داده‌اند. 3 - رکورد جاودانه رکورد سه قهرمانی پیاپی و دوازده پیروزی متوالی (از ۱۹۶۸) رکوردی است که هنوز هیچ تیمی در آسیا به جز ایران به آن دست نیافته‌ است. ژاپن بیشترین قهرمانی را در جام ملت‌ها به ثبت رسانده است. 4 - جاودانگی کاپیتان کاپیتان ایران، پرویز قلیچ‌خانی با سومین قهرمانی ایران به رکوردی جاودانه دست یافت. او تنها بازیکن آسیایی است که سه بار جام زرین آسیا را بالا برده‌ است. 5 - بهترین گلزن ادوار جام ملت‌ها علی دایی با به ثمر رساندن 14 گل در سه دوره حضورش در جام ملت‌ها، رکورددار بیشترین گل زده در ادوار جام ملت‌هاست. پس از او لی‌دونگ‌گوک از کره جنوبی با 10 گل، بهتاش فریبا از ایران، نائوهیرو تاکاهارا از ژاپن و چوی‌سون‌هو از کره جنوبی با 9 گل حضور دارند. دایی همچنین با زدن هشت گل در جام ملت‌های 1996، رکورددار بیشترین گل زده در یک دوره را نیز در دست دارد. * دوره هفتم؛ آغاز فصل ناکامی‌ها هفتمین دوره جام ملت‌ها در حالی به روزهای پایانی‌اش نزدیک می‌شد که ایران به همراه کویت، کره‌شمالی و کره جنوبی، تیم‌های پرقدرت دوره بودند اما درست یک روز قبل از بازی نیمه‌نهایی بین ایران و کویت، خبر آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، روحیه ملی‌پوشان را در کویت به هم ریخت و نتیجه‌اش شکست برابر میزبان و ناکامی از راه‌یابی به فینال بود. از آن دوره به بعد، فوتبال ایران دیگر به فینال جام ملت‌ها راه نیافت؛ هرچند در چند دوره به دلیل ظلم آشکار داور یا ضربات پنالتی در نیمه نهایی شکست خورده است. کویت، کره‌جنوبی و ایران به ترتیب مقام‌های اول تا سوم این دوره را به دست آوردند. * دوره هشتم ۱۹۸۴ هشتمین دوره ۱۹۸۴ در سنگاپور برگزار شد. تیم عربستان از این دوره به جمع تیم‌های جام ملت‌ها پیوست. ایران با یک تیم استثنایی و پرمهره و کویت به عنوان قهرمان دوره قبل، در کنار کره جنوبی مدعی کسب جام بودند. تیم ایران در نیمه‌نهایی مقابل عربستان قرار گرفت. ایران با گل شاهرخ بیانی تا دقیقه ۸۹ پیروز و در فینال بود اما اشتباه یار خودی (شاهین بیانی برادر شاهرخ) و گل به خودی او بازی را به تساوی کشید. بازی در ضربات پنالتی به نفع عربستان شد و عربستان در یک فینال به یادماندنی چین را شکست داد و در اولین حضور، نخستین جامش را بالای سر برد. ایران در این دوره از مسابقات چهارم شد. * دوره نهم ۱۹۸۸ نهمین دوره در کشور قطر و برای دومین بار در یک کشور عربی برگزار شد. بازی افتتاحیه جام که بین ایران و قطر بود را میشل پلاتینی افتتاح کرد. کره جنوبی، چین و عربستان مدعیان جام بودند. تیم کم‌تجربه ایران در این دوره با غلبه بر حریفان صاحبنام خود همه را متعجب کرد. مربی ایران در مقابل کره جنوبی تن به یک باخت مصلحتی داد. او برای روبه‌رو نشدن با عربستان تن به شکست داد ولی محاسباتش درست درنیامد و عربستان حریف ایران شد. شکست سنگین سه بر صفر ایران برابر کره جنوبی از نتایج تلخ ایران در جام ملتهای آسیا است. عربستان این بار مقتدرانه ایران را شکست داد و راهی فینال شد. کره جنوبی با غلبه بر چین در فینال حاضر شد اما در ضربات پنالتی جام را به عربستان واگذار کرد تا ناکام‌ترین تیم فینال نام بگیرد. تیم ژاپن برای نخستین بار از این دوره وارد جام آسیا شد. * دوره دهم ۱۹۹۲ دوره دهم در کشور ژاپن برگزار شد. سرمایه‌گذاری‌های ژاپن روی ورزش فوتبال سرانجام به ثمر نشست. ژاپن میزبان و امارات تازه از جام جهانی ۱۹۹۰ برگشته و ایران قهرمان بازی‌های آسیایی ۱۹۹۰ مهم‌ترین مدعیان جام بودند. اما بدترین اتفاق ممکن برای ایران افتاد؛ در بازی مقابل ژاپن که سرنوشت‌ساز بود ایران یک گل مشکوک دریافت کرد. داوری جمال شریف مورد اعتراض ایران قرار گرفت و در پی آن حمله به داور باعث اخراج و محرومیت بازیکنان ایرانی شد. ایران برای نخستین بار در تاریخ جام ملت‌ها در گروه‌بندی حذف شد و امارات و ژاپن صعود کردند. عربستان بهترین فرصت برای قهرمانی سوم و شکستن رکورد ایران را پیدا کرد. عربستان در فینال مقابل ژاپن تن به شکست داد تا کشور آفتاب تابان دومین کشور شرقی بعد از کره جنوبی باشد که جام را برده‌ است. * دوره یازدهم ۱۹۹۶ در دوره یازدهم که در کشور امارات متحده عربی برگزار شد، تعداد تیم‌ها افزایش یافت. ایران در بدترین روزهای تاریخ خود بود و عربستان سعودی، ژاپن و کره جنوبی مدعیان کسب قهرمانی بودند. اما جام یازدهم جام شگفتی‌ها بود. حذف ژاپن در یک چهارم نهایی، شکست 6 بر 2 کره جنوبی برابر ایران و پیروزی عربستان در بازی مجدد مقابل ایران، مهمترین شگفتی‌های این دوره بود. تیم ملی ایران بهترین نتایج چند ساله‌اش را کسب کرد. عربستان را سه بر صفر برد و کره جنوبی را ناباورانه مغلوب کرد. عربستان با بازی‌های ضعیف به سختی تا مرحله نیمه نهایی بالا آمد اما باز هم ضربات پنالتی و داور، عربستان را به فینال فرستادند. یک فینال کاملاً عربی بین امارات متحده عربی و عربستان برگزار شد و عربستان به سومین قهرمانی خود دست یافت و با رکورد ایران برابر شد. * دوره دوازدهم ۲۰۰۰ چهار سال بعد، پس از بیست‌وچهار سال میزبانی به لبنان رسید. لبنان یک بار در سال 1976 میزبان جام شد اما به دلیل بروز جنگ داخلی، میزبانی از این کشور گرفته و به ایران داده شد. در دوره دوازدهم، ژاپن و کره جنوبی دوباره به قدرت رسیده بودند. نتایج عجیبی در این دوره خلق شد. از نتایج جالب این دوره می‌توان به شکست 4 بر یک عربستان مقابل ژاپن، شکست کره جنوبی برابر کویت و تساوی ایران و تایلند اشاره کرد. عربستان با وجود نتایج ضعیف به فینال رسید. کره جنوبی انتقام شکست دوره قبل را از ایران گرفت و در دقایق پایانی ایران را روی گل طلایی برد. ژاپن و عربستان دوباره فینال را برابر هم برگزار کردند و ژاپن دومین جام خود را به خانه برد. * دوره سیزدهم ۲۰۰۴ در سال ۲۰۰۴ میزبانی به چین رسید و یکی از پرانتقادترین دوره‌های جام را برگزار کرد. تیم‌های اردن و ازبکستان، قدرت‌های تازه آسیا بودند. بازی ایران و عمان یکی از بازی‌های جنجالی جام بود. درگیری دو مدافع ایرانی - رحمان رضایی و علی بداوی - با یکدیگر و حمایت داور ایرانی‌تبار از ایران این بازی را جنجالی کرد. در این دوره تیم ایران ستارگان به نامی چون علی دایی و مهدی مهدوی کیا را که عناوین بهترین بازیکن آسیا را در سال‌های 1999 ،2003 به دوش می‌کشیدند، به همراه داشت . ایران در این دوره بازی‌های زیبایی انجام داد. درخشش خیره کننده علی کریمی و بازی‌های خوب مهدوی کیا به خصوص در بازی مقابل کره‌جنوبی که با هت‌تریک علی کریمی همراه بود تیم ایران را در آستانه فینالیست شدن قرار داد ولی در نیمه‌نهایی با اشتباهات عجیب داوری و بی دقتی در زدن پنالتی توسط ایمان مبعلی و یحیی گل محمدی، نتوانست از سد چین بگذرد و چین میزبان به فینال رسید. ژاپن خیلی ساده سومین جام را به خانه برد و سومین تیمی نام گرفت که سه بار قهرمان جام ملت‌های آسیا شده‌است. علی دایی با زدن چهاردهمین گلش در بازی رده‌بندی برترین گلزن تمام ادوار جام ملتها نام گرفت. شونسوکه ناکامورا بهترین بازیکن جام و علی کریمی و علا هبیل به صورت مشترک عنوان آقای گلی رقابت‌ها را کسب کردند. علی کریمی در همان سال عنوان بازیکن سال آسیا را به دست آورد. * دوره چهاردهم ۲۰۰۷ بنا به تصمیم کنفدراسیون فوتبال آسیا برای تداخل نداشتن با بازی‌های المپیک و جام ملت‌های اروپا، این دوره با فاصله سه‌ سال نسبت به دوره قبل برگزار شد. برای نخستین بار تیم استرالیا در جام شرکت کرد. عراق تیم شگفتی‌ساز این دوره شد و در نیمه‌نهایی کره جنوبی را حذف کرد. ژاپن با پیروزی بر استرالیا یکی از مدعیان را حذف کرد ولی مقابل عربستان سعودی تن به شکست داد تا این تیم برای ششمین بار به فینال رسید. یک فینال کاملاً عربی بین عراق و عربستان و یک رده بندی شرقی بین کره جنوبی و ژاپن شکل گرفت. فرصت استثنایی به دست عربستان سعودی افتاد تا با قهرمانی چهارم رکورد ایران را بشکند اما عراق بزرگترین شگفتی جام را آفرید و با پیروزی بر عربستان قهرمان جام چهاردهم شد. دوره پانزدهم ۲۰۱۱ قطر میزبان این دوره بود. ازبکستان با غلبه بر اردن و استرالیا با شکست دادن عراق به نیمه نهایی رسیدند. کره جنوبی و ایران برای پنجمین دوره متوالی در مرحله یک چهارم نهایی جام ملت‌ها به مصاف هم رفتند که این بار، کره با یک گل در وقت اضافه پیروز شد تا در این پنج دیدار برابر ایران به سه برد رسیده باشد. ژاپن مدعی هم قطر میزبان را شکست داد. در نیمه‌نهایی ژاپن پس از تساوی ۲ بر ۲ با کره جنوبی در ضربات پنالتی ۳ بر صفر پیروز شد. استرالیا هم ازبکستان را با ۶ گل درهم کوبید. در رده‌بندی کره جنوبی ۳ بر ۲ مقابل ازبکستان به پیروز رسید و سوم شد. ژاپن هم با یک گل در وقت‌های اضافه استرالیا را برد و با چهارمین قهرمانی، پر افتخارترین تیم آسیا لقب گرفت. ژاپن این چهار قهرمانی را در شش دوره اخیر بدست آورده است. جام ملت‌های آسیا 2015، 19 دی ماه با انجام دیدار استرالیا و کویت آغاز می‌شود و ایران در نخستین دیدارش در جام شانزدهم، 21 دی ماه به مصاف بحرین می‌رود.